Τις τελευταίες εβδομάδες, έχει παρατηρηθεί μία αύξηση της έντασης στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές.
Το ερώτημα που απασχολεί είναι εάν η αύξηση της έντασης μεταξύ ελληνικής πλευράς – πιστωτών, να οδηγήσει στον εκτροχιασμό των διαπραγματεύσεων του χρέους και στην επαναφορά του ρίσκου της εξόδου της Ελλάδος από την ευρωζώνη, εκτιμώ πως όχι, αυτή η πιθανότητα έχει ελαχιστοποιηθεί.
Αυτό όμως που όμως μπορεί να γίνει είναι α) η αύξηση της πολιτικής αστάθειας β) η παράταση των διαπραγματεύσεων χωρίς την εκταμίευση δόσεων, γ) η παράταση της εσωτερικής υποτίμησης και δ) η επιδείνωση τηςοικονομικής δραστηριότητας.
Είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν εκκρεμότητες στην ελληνική πλευρά σε σχέση με τις διαρθρωτικές αλλαγές. Εκτιμώ όμως ότι στο πλαίσιο της πολιτικής διαπραγμάτευσης, η ελληνική πλευρά μπορεί να πετύχεινα δοθεί περισσότερος χρόνος για την υλοποίηση των διαρθρωτικών αλλαγών και να συμφωνηθεί μία λίστα με τις μίνιμουμ διαρθρωτικές αλλαγές που πρέπει να υλοποιηθούν για την εκταμίευση των τελευταίων δόσεων που αφορούν το 2014.
Αντιθέτως, δεν βλέπω πως η ελληνική πλευρά μπορεί να κατορθώσει κάποια ελάφρυνση σε σχέση με τους δημοσιονομικούς στόχους του 2014 ή λιγότερες απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Αυτά τα δύο σημεία είναι συνήθως αδιαπραγμάτευτα σε μία υψηλού επιπέδου διαπραγμάτευση.
Όσο πλησιάζουμε την ώρα της κρίσης σε σχέση με τη διαπραγμάτευση του χρέους, τόσο θα γίνεται αντιληπτό ότι η εν λόγω συμφωνία δεν θα είναι το αποτέλεσμα μίας λογιστικού χαρακτήρα συζήτησης αλλά μίας πολιτικήςδιαπραγμάτευσης.
Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική πλευρά μπορεί να πετύχει μία ευνοϊκή συμφωνία. Βασίζω την εκτίμηση αυτή στα ακόλουθα:
Α. στη βελτίωση της μεγάλης εικόνας της ελληνικής οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα,στο μακροοικονομικό επίπεδο και στο επίπεδο της δημοσιονομικής κατάστασης έχουμε αποτελέσματα καλύτερα των αναμενόμενων.
Β. στην αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας. Οι τεκτονικές αλλαγές που συντελούνταιστη Μέση Ανατολή έχουν αναβαθμίσει τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδος στην περιοχή. Επίσης, παρά την αύξηση του ευρύτερου γεωπολιτικού ρίσκουστην περιοχή,η ταυτόχρονη συμμετοχή της Ελλάδος σε ευρωζώνη και ΝΑΤΟ, την έχουν καταστήσει νησίδα πολιτικής σταθερότητας για τους εμπλεκόμενους.
Τα τρία ορόσημα της διαπραγμάτευσης
Κατά τη γνώμη μου, η αύξηση της έντασης στις διαπραγματεύσειςπηγάζει από τη συζήτηση γύρω από τον έλεγχο εφαρμογής της συμφωνίας, και πιο συγκεκριμένα από τη συζήτηση γύρω από τρία ορόσημα.
Ορόσημο 1.
Η αποπληρωμή του δανεισμού από το ΔΝΤ, ο οποίος μέσο-βραχυπρόθεσμος (μέχρι 4-5 χρόνια), και είναι σχετικά υψηλότερου επιτοκίου συγκριτικά με αυτό που δανειζόμαστε από τις άλλες χώρες της ευρωζώνης. Εδώ το ορόσημο αφορά τη συμφωνία για το ύψος, το επιτόκιο και τους όρους χρήσης των κεφαλαίων της πιστωτικής γραμμής,η οποία θα χρησιμοποιείταιστην περίπτωση που ελληνική πλευρά δεν θα μπορεί να καλύπτει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της, μέσω του δανεισμού από τις αγορές.
Ορόσημο 2.
Το σημαντικότερο τμήμα του ελληνικού χρέους αποτελεί διακρατικό δανεισμό (περί τα 250 δις από το σύνολο των 320 δις ευρώ περίπου). Ο δανεισμός είναι εξαιρετικά ευνοϊκός, μακροχρόνιος (μέσος όρος λήξης τα 16,5 χρόνια), με επιτόκια χαμηλότερατης αγοράς (μικρότερα το 1,5%)και μάλιστα σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερασε σχέση με το κόστος δανεισμού πολλών χωρών της ευρωζώνης που μας δανείζουν. Η διαφορά του επιτοκίου μεταξύ του επιτοκίου που δανείζονται οι πιστώτριες χώρες και του επιτοκίου που μας δανείζουν, αποτελεί ένα επί πλέον κόστος για τις περισσότερες πιστώτριες χώρες της ευρωζώνης, οι οποίες πιέζουν για περαιτέρω εξασφάλιση ή έλεγχο ή ακόμα και για αντισταθμιστικά οφέλη(πχ από τη Γερμανία). Είναι ερωτηματικό το εάν ο έλεγχος αυτός καλυφθεί αποκλειστικά από τον υφιστάμενο μηχανισμό ελέγχου που προκύπτει από το Δημοσιονομικό Σύμφωνο. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, ενδεχομένως να ζητηθεί λίστα μέτρων που θα ενεργοποιείται αυτόματα, στην περίπτωση της επιδείνωσης της δημοσιονομικής κατάστασης ή της καθυστέρησης της υλοποίησης των διαρθρωτικών αλλαγών.
Ορόσημο 3.
Όπως έχω αναφερθεί σε προγενέστερα σχόλια, για να εξασφαλιστούν για την υλοποίηση των συμφωνηθέντων από την ελληνική πλευρά, εκτιμώ ότι θα ζητηθεί η επικύρωση της συμφωνίας κι από την αξιωματική αντιπολίτευση. Το θέμα της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας είναι κατά τη γνώμη μου δευτερεύον και μάλλον η πρόφαση για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Κατά τη γνώμη μου, η υπογραφή της συμφωνίας από τον κ.Τσίπρα δεν θα είναι αρκετή. Κι αυτό γιατί μετά την υπογραφή της συμφωνίας από τον κ.Τσίπρα, θα μπορούσε κάλλιστα να καθαιρεθεί από την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ, μέσω ενός έκτακτου κομματικού συνεδρίου. Στο πλαίσιο αυτό,θα πρέπει η υπογραφή της συμφωνίας ελάφρυνσης του χρέους από τον κ.Τσίπρα να επικυρωθεί κι από ένα κομματικό συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ. Σε αυτή την εξέλιξησυντείνει και η Βαβυλωνία απόψεων μεταξύ των ηγετικών στελεχών του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, η οποία δεν ταιριάζει σε ευρωπαϊκό κόμμα αλλά μάλλον παραπέμπει σε αραβικό παζάρι.
Είναι προφανές ότι το ορόσημο 3 που αφορά την επικύρωση της συμφωνίας κι από την αξιωματική αντιπολίτευση, θα αποτελέσει τη βασική πηγή αύξησης της έντασης και της πολιτικής αστάθειας. Ενδεχομένως να προκαλέσει ακόμα και πρόωρες εκλογές.
Συμπέρασμα
Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι αν και υπάρχει σημαντικό περιθώριο για την ελάφρυνση των όρων του διακρατικού δανεισμού, υπάρχουν κάποια όρια τα οποία δεν μπορούν να υπερβούν, ούτε οι πιστωτές, ούτε η ελληνική πλευρά.
Κι αυτό γιατί η τυχόν υπέρβαση τους, δεν θα έχει μόνο αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις επιπτώσεις στις πιστώτριες χώρες αλλά θα επηρεαστεί αρνητικά το βασικό ζητούμενο της διαπραγμάτευσης.
Αναφέρομαι στο στρατηγικό στόχο της εμπέδωσης της win-winεικόνας στην κοινή γνώμη των δύο πλευρών,που θα πρέπει να είναι το κοινό ζητούμενο.
