Το ξυράφι του Όκαμ

Το «ξυράφι του Όκαμ» είναι μια αρχή που αποδίδεται συχνά στον μοναχό του 14ου αιώνα Γουίλιαμ του Όκαμ: Αν έχετε δύο ανταγωνιστικές ιδέες για να εξηγήσετε το ίδιο φαινόμενο, θα πρέπει να προτιμήσετε την απλούστερη…

Ωστόσο, είναι περισσότερο μια λογική κατευθυντήρια γραμμή παρά ένας νόμος. Στην επιστήμη, ας πούμε, εάν είναι διαθέσιμη μια πιο σύνθετη θεωρία που εξηγεί καλύτερα τα γεγονότα, τότε θα πρέπει να την προτιμήσουμε. Γιατί τα εμπειρικά στοιχεία αποτελούν πάντα τον ασφαλέστερο οδηγό της απόδειξης.

Στην πολιτική όμως, οι «κατευθυντήριες γραμμές» είναι πιο χρήσιμες για να φτάσεις στο αποτέλεσμα. Και οι πιο απλές επιλογές αποδοτικότερες για την επίλυση σοβαρών ζητημάτων που μπορεί να καταδυναστεύουν την κοινωνία.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα: Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας στα πανεπιστήμια μπορεί να αντιμετωπιστεί από το ίδιο το πανεπιστήμιο. Αν δεν συμβεί και συνεχίζει να βάλλεται το κύρος του (πρόσωπα, θεσμοί, ελευθερία κτλ), τότε το ίδρυμα κλείνει για ένα διάστημα και διακόπτεται η χρηματοδότησή του! Η επιλογή είναι η πιο απλή από όλες τις «σύνθετες» αλλά αδιέξοδες προσφερόμενες…

Ο θεσμός της Δικαιοσύνης απλουστεύει τις διαδικασίες απονομής του δικαίου. Μόνο οι σοβαρές περιπτώσεις φτάνουν στους δικαστές. Οι άλλες αποτελούν αντικείμενο διαιτησίας με την βοήθεια των νομικών συμβούλων των εναγόμενων. Η επιλογή είναι η πιο εύκολη από τις παραδοσιακές οι οποίες αναδύονται μέσα από τον «περίπλοκο» κόσμο των δικαστικών παραδόσεων…

Στην Υγεία, η πρόληψη είναι πάντα πολύ πιο απλή από τη θεραπεία. Αλλά και πριν φτάσει κάποιος στη νοσηλεία, ίσως μπορεί να αντιμετωπίσει τις περισσότερες ασθένειες σε πρωτοβάθμιο επίπεδο. Η επιλογή είναι πιο ανώδυνη όταν απλοποιηθεί η διαδικασία της ιατρικής φροντίδας.

Κι ένα τελευταίο παράδειγμα. Στην διοίκηση. Στην εξυπηρέτηση των πολιτών από το δημόσιο. Ο αριθμός του πολίτη (ταυτότητα, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ κτλ) θα μπορούσε να είναι ο μοναδικός εδώ και δεκαετίες. Ο ΑΦΜ καλύτερα, μιας και η οικονομική υπόσταση του πολίτη διασφαλίζει μεγαλύτερη εγκυρότητα στην ταυτοποίηση. Η επιλογή θα ήταν πιο λειτουργική αντί να κάνουμε τον κύκλο των σύνθετων για να καταλήξουμε στο τέλος, «ψηφιακά» στην πιο απλή…

Χώρες που έχουν υιοθετήσει στην κουλτούρα τους τη δημιουργική αρχή της απλούστευσης των διαδικασιών –οι σκανδιναβικές ας πούμε– έχουν επιλύσει πολύ πιο γρήγορα τα προβλήματα των κοινωνιών τους. Αντίθετα, όσες επιστρατεύουν τις πιο σύνθετες και εντυπωσιακές επιλογές εγκλωβίζονται σε συγκεντρωτικά συστήματα τα οποία αυτονομούνται επικίνδυνα και ταλαιπωρούν τους πολίτες.

Είναι πρόκληση για την νέα κυβέρνηση να επιδοθεί σε μία προσπάθεια απλούστευσης των επιλογών στη διοίκηση και στις αποφάσεις. Να κρατήσει, όσο το δυνατόν πιο μακριά τους πολίτες από τα «αυτονομημένα» συστήματα έως ότου καταφέρει και αυτά να τα αποσυνθέσει στην απλότητά τους. Περιορίζοντας ασφαλώς, την εξουσία από αυτούς που επιμένουν να προτάσσουν τις σύνθετες επιλογές ως αντιπαραγωγικό μέσο για την επιβίωσή τους.

Πιο ενδιαφέρον όμως, θα είχε η απλοποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας στα σχολεία. Για να μπορέσουν τουλάχιστον, οι επόμενες γενιές να διευκολύνουν την ζωή τους μέσα από τις λειτουργικές επιλογές τους.

Τα προβλήματα που ταλαιπωρούν την ελληνική πολιτεία είναι πολλά και σύνθετα. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που η εξήγηση είναι πιο απλή και η λύση πολύ πιο κοντά απ’ όσο νομίζουμε.

Αρκεί να συμφωνήσουμε ότι για κάθε πρόβλημα θα αναζητούμε μία λύση. Και όχι για κάθε λύση ένα ακόμα πιο σύνθετο πρόβλημα…