By-pass για μη κρατικά πανεπιστήμια

Εκείνοι που έχουν βαθιά γνώση και πολλαπλές εμπειρίες από το ελληνικό δημόσιο και αντιλαμβάνονται την ανάγκη των μεταρρυθμίσεων και του εκσυγχρονισμού της λειτουργίας του κράτους δεν έχουν διστάσει να περιγράψουν τον τρόπο που αυτό μπορεί να προωθηθεί: με by-pass. Ή αλλιώς, με λύσεις εκτός της πεπατημένης.

Κατ' αναλογία, ένας τέτοιου είδους τρόπος φαίνεται να ακολουθείται από την κυβέρνηση για τη μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Χθες, Πέμπτη (7/7), ο πρωθυπουργός έδειξε τον «οδικό χάρτη» για την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ. Δεδομένου ότι η συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 16 είναι χρονοβόρα (δύο κοινοβουλευτικές θητείες), θα αξιοποιηθεί το προβλεπόμενο πλαίσιο του άρθρου 28 για τις διακρατικές συμφωνίες.

Συγκεκριμένα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδωσε το στίγμα των προθέσεων σε λίγες, αλλά ξεκάθαρες φράσεις: «Οι διακρατικές συμφωνίες του άρθρου 28 του Συντάγματος προσφέρουν σήμερα τη δυνατότητα, με την ευθύνη της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, να υπάρξει αναγνώριση ξένων πανεπιστημίων που θα ήθελαν να επενδύσουν στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο θα ξεκαθάριζε την κατάσταση στο σημερινό τοπίο της μεταλυκειακής εκπαίδευσης και θα προετοίμαζε το δρόμο για τη μεγάλη μεταρρύθμιση του άρθρου 16. Και σε αυτό το δρόμο θα κινηθούμε άμεσα».

Το άρθρο 28 βάση της μεταρρύθμισης

Βάση της μεταρρύθμισης αποτελεί το άρθρο 28 του Συντάγματος που αναφέρει: «Οι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ, σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. H εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας».

Οι πληροφορίες για τα θεσμικά βήματα που θα ακολουθηθούν αναφέρουν ότι αρχικά θα συναφθούν διακρατικές συμφωνίες με χώρες στις οποίες έχουν έδρα πανεπιστήμια που ενδιαφέρονται να προχωρήσουν στην ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα. 

Σε αυτό το πλαίσιο, η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας θα εξετάσει κατά πόσο υπάρχει ενδιαφέρον από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και εν συνεχεία από αντίστοιχα ιδρύματα των ΗΠΑ, ενώ δεν αποκλείεται και η έλευση αμερικανικών πανεπιστημίων μέσω Ευρώπης.

Ταυτόχρονα, η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) θα θεσπίσει κριτήρια για τους όρους που θα πρέπει να πληροί το υπό ίδρυση πανεπιστήμιο. Αυτό είναι ένα βασικό στοιχείο που θα διαχωρίσει την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων από τα κολέγια που ήδη λειτουργούν στη χώρα. 

Τα πτυχία των ιδιωτικών πανεπιστημίων θα έχουν ακαδημαϊκή και επαγγελματική αναγνώριση, ενώ ο πτυχιούχος ενός κολεγίου μπορεί να ζητήσει και να λάβει από την αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας μόνο αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και της επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλου σπουδών, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Προεδρικού Διατάγματος 38/2010, με σκοπό την ελεύθερη παροχή συγκεκριμένων επαγγελματικών υπηρεσιών εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του άρθρου 168 του νόμου 4635/2019.

Συνεργασίες ελληνικών ΑΕΙ με το Πανεπιστήμιο Περντιού

Ο δρόμος έχει, ήδη, ανοίξει με τις συνεργασίες που συνάπτονται μεταξύ ελληνικών και ξένων δημόσιων πανεπιστημίων. Πριν από λίγες ημέρες έγινε γνωστό ότι ο νέος πρόεδρος του Περντιού, του ιστορικού δημόσιου πανεπιστημίου στις ΗΠΑ που βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των κορυφαίων δημόσιων ΑΕΙ στο πεδίο των θετικών επιστημών, καθηγητής Μουνγκ Τσιανγκ, βρέθηκε στην Ελλαδα, στο πλαίσιο του πρώτου ταξιδιού του στην Ευρώπη, για να συνάψει συνεργασίες με ελληνικά ΑΕΙ.

«Η Ελλάδα κατέχει ξεχωριστή θέση λόγω της ιστορίας της, του πολιτισμού της, και βεβαίως των παραδοσιακά καλών σχέσεών της με τις Ηνωμένες Πολιτείες», ανέφερε ο κ. Τσιανγκ. 

Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά, Περντιού και ΕΚΠΑ θα εστιάσουν στις ανταλλαγές φοιτητών, πανεπιστημιακών, στην οργάνωση κοινών μεταπτυχιακών και διδακτορικών προγραμμάτων, καθώς και στην έρευνα. Συμφωνία συνεργασίας υπέγραψε το αμερικανικό πανεπιστήμιο και με το ΕΜΠ, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Δημοκρίτειο Θράκης καθώς και το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο.

Σε αυτή τη βάση, το ενδιαφέρον ξένων πανεπιστημίων για την Ελλάδα δεν αποκλείεται να «μεταφραστεί» σε διάθεση επένδυσης στη χώρα, κάτι που μένει να διαφανεί από τη σχετική διερεύνηση που θα κάνει το προσεχές διάστημα το υπουργείο Παιδείας.

Το παράδειγμα της Κύπρου και η πτυχή της ανάπτυξης

Η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων έχει σαφώς αναπτυξιακά χαρακτηριστικά. Αφενός θα αποτρέψει ένα σημαντικό ποσοστό φοιτητών να φύγουν εκτός χώρας, αφετέρου θα συμβάλλει στην προσέλκυση πολλών περισσότερων.

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Κύπρου, όπου η τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει κάνει άλματα μετά το 2005 και την ψήφιση του νόμου για τη δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ. Πριν από τη θεσμοθέτηση των ιδιωτικών ΑΕΙ, οι Κύπριοι σπούδαζαν κατά κύριο λόγο είτε στα ελληνικά ΑΕΙ, είτε στα βρετανικά, ενώ δύο χρόνια μετά και έκτοτε οι όροι έχουν αντιστραφεί. Είναι οι έλληνες φοιτητές που μεταβαίνουν στην Κύπρο για σπουδές.

Σε γενικές γραμμές, ο αριθμός των φοιτητών στα κυπριακά ΑΕΙ έχει αυξηθεί κατακόρυφα και παραμένει σε ανοδική τροχιά. 

Σύμφωνα με ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» τον περασμένο Νοέμβριο, η Ελλάδα έχασε επένδυση 80-100 εκατ. ευρώ ενός από τα καλύτερα πανεπιστήμια διεθνώς και της Μέσης Ανατολής, του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρυτού, λόγω της απαγόρευση ίδρυσης μη κρατικών μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ στη χώρα μας. Την επένδυση αυτή κερδισε η Κύπρος.

«Το κράτος στηρίζει τα δημόσια πανεπιστήμια. Αλλά τα ιδιωτικά οργάνωσαν γρήγορα προγράμματα σπουδών με βάση τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Για παράδειγμα, κάναμε σχετικό πρόγραμμα όταν διαπιστώσαμε τη μεγάλη ζήτηση για την ειδική αγωγή από την Ελλάδα», έλεγε στην εφημερίδα ο αντιπρύτανης του ιδιωτικού Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, του μεγαλύτερου ΑΕΙ της χώρας Παναγιώτης Αγγελίδης.

«Τα ιδιωτικά ΑΕΙ έχουν tailor made προγράμματα για Ελληνες φοιτητές. Για παράδειγμα, διδάσκουν στη Νομική το ελληνικό δίκαιο», επισήμαινε παράλληλα ο Τάσος Χριστοφίδης, πρύτανης του δημόσιου Πανεπιστημίου της Κύπρου. «Τα δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου έχουν τροχοπέδες στην προσέλκυση φοιτητών από άλλες χώρες. Ωστόσο εμείς προσπαθούμε να προσελκύσουμε ξένους φοιτητές βάσει υψηλών ποιοτικά κριτηρίων. Γι’ αυτό πρέπει να προσφέρουμε καλά προγράμματα σπουδών και προσιτή στέγη. Ανάπτυξη υπάρχει στην Κύπρο, αλλά πρωτίστως σε οικονομικό επίπεδο» τόνιζε.

Το στίγμα που έδωσε ο πρωθυπουργός

Η αναπτυξιακή πτυχή της μεταρρύθμισης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι ένας παράγοντας για την ελληνική οικονομία που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητος.

Άλλωστε, ο πρωθυπουργός έδωσε το στίγμα της νέας θητείας κατά την ομιλία του στη Βουλή, στην έναρξη της συζήτησης των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης.

Υπογράμμισε, δε: «Η γενιά μας καλείται να δώσει περιεχόμενο στο δικό της εθνικό στόχο, έναν πολυδιάστατο εκσυγχρονισμό. Εννοώ τη μεγάλη προσπάθεια η χώρα να αντιμετωπίσει πολλές παθογένειες και να κινούμαστε με μεγάλη ταχύτητα για να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες προκλήσεις που έρχονται από το μέλλον».

Και πρόσθεσε: 

«Είναι μια προσπάθεια που πρέπει να είναι συμπεριληπτική προστατεύοντας πρώτα και πάνω από όλα τους πιο αδύναμους. Φιλόδοξη και δίκαιη. Στο εθνικό πλούτο να έχουν όλοι μερίδιο. Να είναι προσπάθεια ριζοσπαστική. Αναφέρομαι σε ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής μας πατρίδας. Πρέπει να οδηγεί την κοινωνία ενωμένη προς τα μπρος. Θα μας οδηγήσει στον κοινό βηματισμό στο μέλλον. Βιώσαμε τους παλιούς ιδεολογικούς διαχωρισμούς και τις απατηλές υποσχέσεις που πήγαν τη χώρα πίσω».