Τα «ληγμένα» της εξουσίας

Ο γνωστός γκουρού Νουριέλ Ρουμπινί, κάτι σαν σύγχρονος Κάλχας, μέσα σε μία αιφνίδια κρίση οξυδέρκειας παρομοίασε την παγκόσμια οικονομία με ένα αεροσκάφος εν πτήσει, μόνο που από τους τέσσερις κινητήρες του λειτουργεί κανονικά μόνο ο ένας. Αυτός της αγγλο-αμερικανικής οικονομίας. Ο δεύτερος κινητήρας, αυτός της Ιαπωνίας, δεν μπορεί να πάρει μπρος. Ο τρίτος, της Ευρώπης, έχει σβήσει. Ο τέταρτος, αυτός των BRICS, ρετάρει και δεν μπορεί να ανεβάσει στροφές. Αυτό το αεροσκάφος κάποια στιγμή θα πρέπει να επιχειρήσει ανώμαλη προσγείωση.

Τα μαντάτα από τα διεθνή ινστιτούτα οικονομικής στρατηγικής και ανάλυσης είναι από σκουρόχρωμα μέχρι γκρίζα. Εντός της Ευρώπης οι ανισότητες μεταξύ των κοινωνικών ομάδων ενισχύονται, αυτή τη φορά όμως εντός της «καρδιάς» της ευρωπαϊκής ατμομηχανής, δηλαδή ακόμη και στη Γερμανία. Έως τώρα οι κοινωνικές ανισότητες στην Ένωση εντοπίζονταν μεταξύ ευρωπαϊκού Βορρά και Νότου. Τώρα ανιχνεύονται εντός του σκληρού πυρήνα της Ευρωζώνης. Η Γερμανία παρακολουθεί τη συρρίκνωση της βιομηχανικής της παραγωγής, αποτέλεσμα της σημαντικής μείωσης των εξαγωγών της λόγω ανεπάρκειας παραγγελιών από τις αγορές της Κίνας, της Ρωσίας και της Ινδίας.

Οι σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Μεγάλης Βρετανίας βρίσκονται σε συγκρουσιακή τροχιά, με το Βερολίνο για πρώτη φορά να τροφοδοτεί εμμέσως τη δυναμική του σεναρίου ενός BRITEXIT, κατά το GREXIT, που τόσο πολύ απασχόλησε τον παγκόσμιο τύπο τα τελευταία χρόνια. Η Ιταλία και η Γαλλία μπορεί να «πέρασαν» τους προϋπολογισμούς τους από τον αρχικομισάριο κ. Σόιμπλε, πλην όμως κατέστη σαφές πως υιοθέτησαν το περίγραμμα περικοπών και δημοσιονομικής προσαρμογής με αποφάσεις κάτω από το τραπέζι.

Η ανεπάρκεια στρατηγικού οράματος που ταλανίζει την Ευρώπη έρχεται να συμπληρώσει μια εικόνα αποσταθεροποίησης των «βεβαιοτήτων» πάνω στις οποίες πορεύτηκε η ευρωπαϊκή μηχανή από το 1989 και μετά. Η κρίση της Ουκρανίας, η διολίσθηση της Βορείου Αφρικής που αποτελεί θεμέλιο λίθο του στρατηγικού βάθους της ευρωπαϊκής οικονομίας, η πλήρης ανατροπή των στρατηγικών δεδομένων στην Εγγύς Ανατολή και τέλος η διαμόρφωση ψυχροπολεμικού κλίματος μεταξύ Ευρώπης και Μόσχας προσδιορίζουν το οικονομικό περιβάλλον εντός του οποίου είναι αναγκασμένη να κινηθεί η ευρωπαϊκή οικονομία την αμέσως επόμενη περίοδο.

Από τον Φεβρουάριο του 2015 οι ΗΠΑ θα είναι αυτάρκεις σε υδρογονάνθρακες και ενδεχομένως να καταστούν και εξαγωγός χώρα. Η λεπτομέρεια αυτή ανατρέπει τις μέχρι σήμερα «σταθερές» στην παγκόσμια αγορά υδρογονανθράκων αλλά και προσδιορίζει τη σταδιακή απαγκίστρωση της Αμερικής από το «βραχνά» των πετρελαϊκών ασκών της Αραβικής Χερσονήσου, του Ιράκ, του Ιράν και της Κεντρικής Ασίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες ήδη από τον Οκτώβριο είναι υποχρεωμένες να κλείσουν προϋπολογισμούς με γνώμονα τις χαμηλές τιμές ανά βαρέλι, με τη Βενεζουέλα να υπολογίζει τα ετήσια έσοδά της σε τιμή 60 δολάρια ανά βαρέλι κατά μέσο όρο για το 2015, πράγμα ανήκουστο. Αντιλαμβάνεται και ο πλέον αδαής τι σημαίνουν τα παραπάνω για τις οικονομίες της Ρωσίας, της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων κ.λπ., αλλά και της Νιγηρίας ή της Αγκόλας. Η μείωση αυτών των εθνικών εισοδημάτων θα πυροδοτήσει νέο κύκλο ύφεσης στις παραγγελίες προϊόντων βαριάς βιομηχανίας, καταναλωτικών αγαθών και βεβαίως προϊόντων της παγκόσμιας πολεμικής βιομηχανίας. Ο νέος αυτός κύκλος θα επιδράσει ιδιαίτερα στην ήδη σε κατάσταση αφασίας ευρωπαϊκή βιομηχανική παραγωγή και άρα θα τροφοδοτήσει εκ νέου την «πανδημία ανεργίας» στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σε αυτές τις διεθνείς οικονομικές συνθήκες και άρα στη βάση των διαμορφούμενων διεθνών συσχετισμών που επηρεάζουν τον άμεσο γεωγραφικό χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, καλείται η Ελλάδα να διαμορφώσει στρατηγικές μεσοπρόθεσμης επιβίωσης αλλά και ασφάλειας. Η πολεμική αναμέτρηση στον Λεβάντε, το Ιράκ, τη Συρία, τις κουρδικές περιοχές και εκ των πραγμάτων την Τουρκία θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενδεχομένως και δεκαετίες, περνώντας από φάσεις έξαρσης και καταλαγής. Το ουκρανικό ζήτημα, και άρα ο πυρήνας των σχέσεων ασφαλείας μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, δεν αναμένεται από τους αναλυτές να επιλυθεί. Αντιθέτως το πρόβλημα θα «σέρνεται» και θα «μετακινείται» όσο η φτώχεια θα φέρνει γκρίνια και όσο η Ρωσία θα επιχειρεί να επιβιώσει εντός των ορίων του αδιέξοδου οικονομικού μοντέλου που έχει υιοθετήσει, δηλαδή της άνευ προστιθέμενης αξίας λεηλάτηση των πλουτοπαραγωγικών της πηγών. Το πρόσφατο παράδειγμα κοσοβάρικου τύπου προβοκάτσιας στο Βελιγράδι και δευτερευόντως στα Σκόπια με αφορμή έναν ποδοσφαιρικό αγώνα κατέδειξε το πόσο επιφανειακές είναι οι «διευθετήσεις» στα Δυτικά Βαλκάνια. Πόσο δε μάλλον στο μαλακό υπογάστριο της Μόσχας.

Με λίγα λόγια τα πράγματα για την Ελλάδα κατ’ αρχήν και την Ευρώπη στη συνέχεια θα εξελίσσονται με αρνητικό πρόσημο κατά την επόμενη περίοδο, επηρεάζοντας τους τομείς της οικονομίας και της ασφάλειας.

Διερωτάται ως εκ τούτου ο αφελής πολίτης αυτής της χώρας αν και κατά πόσο αυτά τα ζητήματα κεντρικής σημασίας έχουν συζητηθεί και αναλυθεί από την πολιτική ελίτ, αλλά και το εάν οι ταγοί του τόπου έχουν συνειδητοποιήσει τα πραγματικά περιθώρια ελιγμών που διαθέτουν. Ο ίδιος ο πολίτης, ανάλογα με το ποσοστό ενημέρωσής του αλλά και στη βάση του ενστίκτου επιβίωσής του, αντιλαμβάνεται πως οι κραυγές περί αυτονομίας και «δικτύου ασφαλείας» είναι τουλάχιστον επιπόλαιες αν όχι αποκυήματα διαταραγμένων πολιτικών ψυχοσυνθέσεων. Δεν υπάρχει καμία αντικειμενική συνθήκη αυτή τη στιγμή που να διασφαλίζει «εθνικού τύπου» λύσεις. Το παιχνίδι είναι σύνθετο και διαδραστικό, με πολλούς παίκτες και ακόμη περισσότερους παράγοντες που παρεμβαίνουν.

Το ζητούμενο λοιπόν, η εξουσία δηλαδή, δεν μπορεί παρά να αποτελεί προϊόν σύνθεσης, διαπραγματεύσεων και συμμαχιών, βασισμένο σε έναν εθνικό για τα εσωτερικά και πολυδιάστατο για τα εξωτερικά διάλογο, αν αυτή, η εξουσία εννοείται, δεν είναι αυτοσκοπός αλλά εντάσσεται σε ένα σχέδιο θωράκισης και διασφάλισης της κοινωνίας των πολιτών αυτού του τόπου.

Ο μέχρι σήμερα ανύπαρκτος εσωτερικός διάλογος και η εμμονή στη διατήρηση ενός μοντέλου διαχείρισης των κοινών, από το πανεπιστήμιο και την παιδεία έως την οικονομία, την παραγωγή, τις επαγγελματικές δραστηριότητες, την έννοια του Δικαίου αλλά και των πολιτικών συμπεριφορών, αυτό το έλλειμμα «κοινωνικής συνεννόησης» για τα αυταπόδεικτα και τα αυτονόητα καταδεικνύει και το πραγματικό πρόβλημα.

Το αδιανόητο πολιτικό θέαμα με σκηνογραφικό ντεκόρ το Προεδρικό Μέγαρο, τον πρόεδρο σε ρόλο ελάσσονα διαιτητή περιορισμένης δυνατότητας και τους κ.κ. Σαμαρά και Τσίπρα σε προφανή κρίση εξουσιομανίας, είναι προσβλητικό όσο και επικίνδυνο. Οι δύο μονομάχοι μπορεί να μην το αντιλαμβάνονται και αυτό σηκώνει πολύ κουβέντα, οδηγούν την «κοινωνική συνεννόηση» σε τέλμα και την κοινωνία των πολιτών συνολικά σε αδιέξοδα στο όνομα και μόνο της διαχείρισης της εξουσίας με οποιοδήποτε κόστος και χωρίς επίγνωση κινδύνου. Στις παρούσες συνθήκες αυτό δεν μπορεί, δεν πρέπει να είναι το ζητούμενο.