Οι δηλώσεις του Σπύρου Πνευματικού, το δικαίωμα στη ζωή και η συζήτηση για την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία
Ο κ. Πνευματικός, με τη διαβόητη πλέον φράση «να τραβήξουμε μια γραμμή» αναφερόμενος σε καρκινοπαθείς τελικού σταδίου, οδηγήθηκε στην έξοδο από τα ψηφοδέλτια της Νέας Δημοκρατίας, με τον Κ.Μητσοτάκη να τον αποπέμπει κακήν κακώς προσπαθώντας να ελέγξει την ζημιά που προκάλεσε σε πολιτικό επίπεδο. Και σωστά, καθώς η ανθρώπινη ζωή αποτελεί απόλυτη αυταξία, δεν συμψηφίζεται με το κόστος των απαιτούμενων ιατρικών υπηρεσιών και κυρίως δεν είναι ο γιατρός ο αυτονόητος κριτής της φυσικής επιλογής.
Αν και η προεκλογική περίοδος δεν προσφέρεται για μια ουσιαστική και νηφάλια συζήτηση γύρω από ευαίσθητα θέματα τα οποία απασχολούν τους πολίτες ανεξάρτητα από κόμματα, κάποτε ο διάλογος γύρω από αυτά θα πρέπει να ξεκινήσει.
Παρακολουθώντας τις τελευταίες ημέρες τον δημόσιο διάλογο ο οποίος σχετίζεται με τα θέματα των πολιτικών υγείας και τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού συστήματος υγείας τα οποία και τα δύο νοσούν, θα νόμιζε κανείς ότι δεν ζούμε στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, στην εποχή των wearables και της ανάλυσης όγκου μεγάλων δεδομένων τα οποία οδηγούν σε στοχευμένες, εξατομικευμένες και αξιόπιστες στρατηγικές πρόληψης. Στον χώρο της υγείας χρειάζεται κυριολεκτικά όχι μόνο να αλλάξουμε πρόσωπα ή κυβέρνηση αλλά να αλλάξουμε αιώνα μετά τις εκλογές της 25ης Ιουνίου.
Αν όμως αυτό είναι ένα πρώτο επίπεδο, υπάρχει και ένα δεύτερο το οποίο θεωρούμε ότι είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό και αφορά τη διενέργεια ενός διαλόγου γύρω από το πώς ο ίδιος ο ασθενής τελικού σταδίου θα διαχειριστεί την ασθένειά του και τον ίδιο του τον εαυτό. Στη σφαίρα των πολύπλοκων και ηθικά φορτισμένων συζητήσεων σχετικά με τις επιλογές για το τέλος της ζωής, προκύπτει μια αδιαμφισβήτητη ανάγκη για μια περιεκτική και εκτεταμένη δημόσια συζήτηση με επίκεντρο την ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία.
Καθώς η κοινωνία μας συνεχίζει να παλεύει με ζητήματα ηθικής, προσωπικής αυτονομίας και ιερότητας της ζωής, καθίσταται όλο και πιο σημαντικό να παρέχεται στα άτομα η δυνατότητα να καθορίζουν οι ίδιοι τη μοίρα τους, τον τρόπο που επιλέγουν να ζήσουν ή ακόμα και (αντιμετωπίζοντας μια ανίατη και βασανιστική ασθένεια) να πεθάνουν. Η συζήτηση αυτή δεν θα περιλαμβάνει φυσικά την πράξη της αυτοκτονίας ως απότοκο κατάρρευσης της κοινωνικής νόρμας ή ως μία σχεδόν «εγωιστική» πράξη, αντίθετα, στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης βρίσκεται η θεμελιώδης αρχή της προσωπικής αυτονομίας, ένας ακρογωνιαίος λίθος των κοινωνικών μας αξιών που υποστηρίζει το δικαίωμα του ατόμου στην αυτοδιάθεση.
Αυτή η συζήτηση για την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία θα πρέπει να είναι γύρω από τον τρόπο που τα άτομα ευρισκόμενα στη δίνη μιας ανίατης ασθένειας, που μπορεί να τους προκαλέσει ανυπολόγιστη δυστυχία, και διαθέτοντας πλήρη κρίση και διαύγεια θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη ζωή τους. Για τη δυνατότητα των ανθρώπων να επιλέξουν να μη συρθούν στον θάνατο μέσα από μια διαδικασία συνεχούς κατάπτωσης που θα τους αφαιρεί μέρα με την μέρα το σώμα, την αξιοπρέπεια και την αίσθηση του ίδιου του εαυτού τους. Δηλαδή, για ένα νομικό πλαίσιο που αναγνωρίζει και σέβεται την αυτονομία τους και αναγνωρίζει την εγγενή αξιοπρέπεια και ελευθερία αυτών των ατόμων που, αντιμέτωπα με το αναπόφευκτο του θανάτου τους, θα επιδιώξουν να ασκήσουν έλεγχο στον τρόπο και τον χρόνο του. Σε μια σειρά χωρών (Ολλανδία, Βέλγιο, Ελβετία αλλά και σχετικά πρόσφατα στην Ισπανία) ο διάλογος αυτός όχι απλά έγινε αλλά τελεσφόρησε θεσμικά με τη δημιουργία νομικού πλαισίου.
Αυτός ο διάλογος πρέπει να γίνει λοιπόν. Με πνεύμα ανοιχτό, αίσθημα κατανόησης για τον συνάνθρωπο αλλά και πάθος για την αύξηση των ορίων προσωπικής ελευθερίας και περιορισμού των εξωτερικών καταναγκασμών στα άτομα. Είναι βέβαια λογικό από την άλλη, οι κάθε λογής εξουσίες να μην είναι ιδιαίτερα διατεθειμένες να ανοίξουν μια τέτοια συζήτηση, εξάλλου όπως ανέφερε ο Βέλιος στο τελευταίο βιβλίο πριν τον θάνατό του «αν οι άνθρωποι αποκτήσουν αίφνης το δικαίωμα να ορίζουν τον θάνατό τους, γιατί να μη διεκδικήσουν και το δικαίωμα να ορίζουν (πραγματικά) τη ζωή τους;».
21°
