«Αγόρια στο ντους»: Ο απόηχος της δημόσιας συζήτησης που προκάλεσε η προβολή μιας εννιάλεπτης fiction ταινίας σε σχολική αίθουσα
Δηλαδή σε κάθε ταινία που προβάλλει ένας εκπαιδευτικός δημοτικού σε τάξη και υπάρχει φιλί αγοριού-κοριτσιού γίνεται δημόσιο σκάνδαλο; Όχι, βέβαια! Μέρος της ελληνικής κοινωνίας, αυτό που αυτοπροσδιορίζεται ως το πιο χριστιανικό, φαίνεται ότι ζηλεύει τον θρησκευτικό φανατισμό των πιο ακραίων μουσουλμάνων.
Προβληματικός και ο ρόλος πολλών μέσων που παρουσίασαν το θέμα ως «δασκάλα έδειξε gay porn σε παιδιά τετάρτης δημοτικού». Τελικά ήταν πολυβραβευμένη ταινία μικρού μήκους, εγκεκριμένη σε πλατφόρμα για τα σχολεία. Εντάξει, ηλικιακά η ταινία προτείνεται για 12+, αυτό είναι όντως ατόπημα, και θα χρειαζόταν μια ενδοσχολική επίπληξη στη δασκάλα. Εγώ δεν θα έδειχνα την ταινία στην τάξη, ακόμα και σε έκτη δημοτικού. Αν ήταν κινηματογραφικά καλή και είχε πράγματα να συζητήσουμε, θα την έδειχνα στις κόρες στο σπίτι ακόμα κι από πολύ πιο μικρή ηλικία. Επειδή την είδα όμως, και κατά τη γνώμη μου δεν είναι σπουδαία (στερεότυπη απεικόνιση macho προπονητή, υπερβολικός διδακτισμός σχετικά με το ποιοι από τους ενήλικες χαρακτήρες της ταινίας είναι από την «καλή» μεριά και ποιοι από την «κακή»), δεν θα την έδειχνα καθόλου.
Δεν έκανε όμως και η (θεατρολόγος) δασκάλα κάποιο έγκλημα! Είναι απλώς μια εννιάλεπτη fiction ταινία! Και, μάλιστα, ένας καλός εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει με τρόπο δημιουργικό ακόμα και ένα μέτριο (εδώ φιλμικό) κείμενο, και να διαμορφώσει μια ενδιαφέρουσα παιδαγωγική εμπειρία. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για τραύματα, ας πούμε για εκείνους τους εκπαιδευτικούς που σε βίους αγίων (που συνήθως είναι τραβηγμένα παραμύθια που πολλοί δάσκαλοι τα περνάνε σαν να είναι πραγματικές ιστορίες) και σε αφηγήσεις για τη δευτέρα παρουσία και την κόλαση τρομοκρατούν τα παιδιά με φρικτές εικόνες και τους σπέρνουν ενοχές.
Λυπάμαι τη δασκάλα, πολύ εύκολα θα μπορούσε να βρεθεί στη θέση της οποιοσδήποτε εκπαιδευτικός παίρνει τολμηρές πρωτοβουλίες (που δίχως αυτές –αλλά όχι μόνο εξαιτίας αυτών– δεν μπορεί να είναι ενδιαφέρων και ζωντανός εκπαιδευτικός). Δεν τη γνωρίζω, ούτε βεβαίως μπορώ να κρίνω τη δουλειά της για το αν είναι καλή, μέτρια ή κακή. Δεν λέω ότι επειδή έδειξε την ταινία είναι το ένα ή το άλλο. Και βέβαια δεν πρόκειται να την κρίνω από μία λέξη αποσπασμένη από τα συμφραζόμενα. Και εμένα αν θα ήθελε κάποιος κακόβουλος να με βλάψει, θα μπορούσε να τσιμπήσει μία πρότασή μου στην τάξη και να της δώσει διαφορετικό νόημα τόσο από την πρόθεσή μου όσο και από το πώς την εισπράξανε οι μαθητές. Το πρόβλημα που προέκυψε με την προβολή της ταινίας έπρεπε να επιλυθεί μεταξύ δασκάλας, γονιών και διεύθυνσης σχολείου. Οτιδήποτε άλλο καταστρέφει το σχολικό κλίμα, ειδικά αν έχουμε ένα θέμα τόσο ουσιαστικά ασήμαντο όπως αυτό.
Δεν μπορώ να δεχτώ ως δεδομένο ότι το παιδί ήρθε από το σχολείο και έκανε εμετό από το σοκ που είχε πάθει λόγω της ταινίας. Λες και είμαστε χθεσινοί σε αυτή τη χώρα και δεν ξέρουμε ειδικά την εποχή της κρίσης πόσα κείμενα γράφτηκαν από τους γονείς που για να προωθήσουν τη δική τους πολιτική ατζέντα μιλούσαν ως εγγαστρίμυθοι εκ μέρους των παιδιών τους. Η υποκρισία ξεχειλίζει. Κι αν από τους μεταμφιεσμένους σε πρόβατα χρυσαυγίτες δεν περιμένουμε κάτι διαφορετικό, η σιωπή κάθε φιλελεύθερου και υποτιθέμενου προοδευτικού που κοιτάζει από την άλλη μεριά μέχρι να περάσει η μπόρα είναι δηλωτική ασπόνδυλης ηθικοπολιτικής κατασκευής.
Η αισθητική ανταπόκριση μαθαίνεται από το σπίτι, το σχολείο, και τις ομάδες συνομηλίκων. Μόνο αν ένα παιδί έχει ζήσει πλήρως ακοινώνητο και χωρίς αισθητικές εμπειρίες είναι πιθανό να ταυτίσει την αναπαράσταση με την πραγματικότητα.
Διάβασα την πολύ προβληματική άποψη ότι ένα παιδί 10 ετών δεν μπορεί να ξεχωρίσει την πραγματικότητα από την καλλιτεχνική αναπαράσταση. Συμφωνώ ότι αυτό μπορεί να συμβεί. ΑΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΑΕΙ ΠΟΤΕ ΣΙΝΕΜΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΑΕΙ ΘΕΑΤΡΟ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Η αισθητική ανταπόκριση μαθαίνεται από το σπίτι, το σχολείο, και τις ομάδες συνομηλίκων. Μόνο αν ένα παιδί έχει ζήσει πλήρως ακοινώνητο και χωρίς αισθητικές εμπειρίες είναι πιθανό να ταυτίσει την αναπαράσταση με την πραγματικότητα. Ο ρόλος της πλαισίωσης είναι τεράστιος, και μέσα από αυτή το παιδί μαθαίνει τους κώδικες κάθε τέχνης, τα είδη της και τα κριτήρια με τα οποία αποτιμούμε την αξία της. Επίσης, μέσα από την πλαισίωση το παιδί αναπτύσσει τα εσωτερικά διανοητικά και ψυχικά εργαλεία με τα οποία επεξεργάζεται τα συναισθήματα και τις σκέψεις που του προκαλούν τα αισθητικά ερεθίσματα.
Συνεπώς, στο σχετικό ζήτημα που έχει ανακύψει με τις ηλικίες στις οποίες απευθύνεται ένα καλλιτεχνικό έργο, οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι, από παιδαγωγικής άποψης, το ηλικιακό εύρος δεν μπορεί να είναι απόλυτο. Εξαρτάται από τα συγκεκριμένα παιδιά μιας τάξης και τη δουλειά που έχει προηγηθεί. Αντιλαμβάνομαι ότι για τυπικούς λόγους, όταν αναφερόμαστε σε ομαδικές δραστηριότητες, είναι καλό να υπάρχει η σχετική επίσημη άδεια, ή έστω η υπογραφή των γονέων. Ουσιαστικά όμως είναι καλό να γνωρίζουμε (και ως γονείς) ότι τα ηλικιακά ratings δεν είναι ευαγγέλιο. Πολλές φορές μπορεί να είναι σχετικά ή και αυθαίρετα.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τους Μοντέρνους Καιρούς του Τσάρλι Τσάπλιν, ένα αριστούργημα της 7ης Τέχνης που έχει κάνει εκατομμύρια παιδιά στην ιστορία των τελευταίων 100 ετών να γελάσουν, να κλάψουν και να αντιληφθούν βιωματικά τι είναι το αισθητικά ωραίο. (Να σημειώσουμε ότι στο βιβλίο της 6ης Δημοτικού υπάρχει το συγκινητικό ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου για τον Σαρλό, το οποίο δεν βγάζει νόημα αν τα παιδιά δεν έχουν δει ταινίες του). Να λοιπόν μερικές από τις θεματικές και τις «σοκαριστικές» εικόνες της ταινίας:
κοκαΐνη στη φυλακή, ρόλος ναρκέμπορα
δολοφονία πατέρα από την αστυνομία σε εργατική διαδήλωση
συναισθηματική σχέση "αντρόγυνου" του ενήλικου ήρωα με την ανήλικη ηρωίδα
Τι rating θα έπρεπε να έχει μια τέτοια ταινία για τους νεοηθικολόγους; Στο αμερικάνικο Common Sense Media, που γενικά είναι αρκετά προσεκτικό, έχει 6+. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι μόνο η θεματολογία αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αυτή δίνεται από το έργο. Στο σχολείο (αλλά και στο σπίτι όταν έχουμε ενεργή παρουσία γονέα/γονιών) υπάρχει και η δυνατότητα της πλαισίωσης, η οποία προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο αφαίρεσης, συμβολοποίησης.
Προφανώς, δεν υποστηρίζω να δείξουμε τον Εξορκιστή σε πεντάχρονα. Με την ίδια λογική που δεν θα τους διδάξουμε κβαντική φυσική ή που δεν θα τους ρίξουμε να κολυμπήσουν στη μέση του πελάγους. Υπάρχουν στάδια και εξελικτικές διαδικασίες. Κάθε παιδί έχει τη δική του πορεία. Ούτε ηλίθια όμως είναι τα παιδιά, ούτε ανίκανα, ούτε απείρως ευάλωτα. Και οι σοβαροί γονείς, και οι σοβαροί εκπαιδευτικοί δεν τα αντιμετωπίζουν ως τέτοια.
12°
