Από τα Ίμια και τον Οτσαλάν στο «μαζί τα φάγαμε»: Η διαδρομή του Θεόδωρου Πάγκαλου

Ο πρώην υπουργός και ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, Θεόδωρος Πάγκαλος, έφυγε σήμερα από την ζωή σε ηλικία 84 ετών.

Για δεκαετίες, ήταν από τα σημαίνοντα πρόσωπα της ελληνικής πολιτικής σκηνής, έχοντας υπηρετήσει σε καίρια πόστα και υπουργεία. Όταν υπουργός Εξωτερικών επί κυβέρνησης Σημίτη, ο Πάγκαλος κλήθηκε να διαχειριστεί δύο μεγάλες κρίσεις: αυτή στα Ίμια και αυτή με τον Οτσαλάν.

Πέρα από τις μετέπειτα δηλώσεις του για τα δύο αυτά γεγονότα, ο Πάγκαλος είχε κάνει μερικές αξιομνημόνευτες δηλώσεις, άλλες με θετικό πρόσημο και άλλες όχι τόσο...

«Ζω με 370 ευρώ - Δεν έχω να πληρώσω ΕΝΦΙΑ»

Σε μία από τις τελευταίες συνεντεύξεις του, τον Νοέμβριο του 2018, ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε δηλώσει ότι ζούσε με 370 ευρώ, καθώς επίσης και ότι είχε γίνει κατάσχεση στη σύνταξή του από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.

«Μη με ρωτάτε πώς ζω. Βρίσκομαι κάτω από τα όρια της φτώχειας. Θέλω να τους δω κρεμασμένους στην πλατεία Συντάγματος. Θα προσφύγω στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, θα τους κάνω δίκες και θα το γλεντήσουμε όλοι μαζί μετά τις εκλογές», είχε δηλώσει στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα».

Παρομοίως, το 2015, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό «Βήμα Fm» ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε πει ότι δεν μπορούσε να πληρώσει τον ΕΝΦΙΑ.

Το περίφημο «μαζί τα φάγαμε»

Στις 21 Σεπτεμβρίου του 2010, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της «Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης» σχετικά με τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την κατάργηση και τη συγχώνευση υπηρεσιών, οργανισμών και φορέων του δημοσίου τομέα, ο Θεόδωρος Πάγκαλος είπε τη φράση που έμελλε να ξεσηκώσει πλήθος αντιδράσεων από όλες τις κομματικές παρατάξεις, από τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης αλλά και από τους ίδιους τους πολίτες.

«Η απάντηση εις την κατακραυγή που υπάρχει εναντίον του πολιτικού προσωπικού της χώρας “πώς τα φάγατε τα λεφτά;”, που μας ρωτάει ο κόσμος, είναι αυτή: “Σας διορίσαμε. Τα φάγαμε όλοι μαζί. Μέσα στα πλαίσια μιας σχέσης πολιτικής πελατείας, διαφθοράς, εξαγοράς και εξευτελισμού της έννοιας της ίδιας της πολιτικής».

Το 2012 στο e-book του «Μαζί τα φάγαμε» αναλύει περαιτέρω το σκεπτικό του: «Η φράση "τα φάγαμε όλοι μαζί" σημαίνει ότι ένα μεγάλο τμήμα από εμάς -τον ελληνικό λαό- συμμετείχαμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε μη ορθολογικές πρακτικές και συμπεριφορές, στην πορεία του χρόνου, σε σχέση με τις δαπάνες και τα έσοδα του κράτους. Αυτό που λέμε "δημοσιονομική κρίση" είναι και δικό μας δημιούργημα... Οι πολίτες είτε με πράξεις, είτε με την εκπορευόμενη από την ενοχή απραξία τους, είτε απλά εκλέγοντας ακατάλληλα πολιτικά πρόσωπα για να διαχειριστούν τα κοινά, συμμετέχουν με συλλογικό τρόπο στη δημοκρατία και έχουν την ευθύνη των επιλογών τους...Φυσικά δεν έχουν όλοι το ίδιο μερίδιο ευθύνης, η ευθύνη ξεκινάει από πάνω προς τα κάτω».

Συνεχίζει παρακάτω λέγοντας: «Η πλειοψηφία των βουλευτών της Αριστεράς όχι μόνο δεν πρότεινε και δεν βοήθησε στο πολιτικό και άρα κοινωνικό έργο αλλά αποτέλεσε φραγμό στις τεκμηριωμένες και σοβαρές προτάσεις των άλλων. Ολα αυτά τα χρόνια ουδέποτε εκπρόσωπος της Αριστεράς αντέδρασε σε προσλήψεις, σε αυξήσεις μισθών, σε θέσπιση επιδομάτων, σε αυξήσεις συντάξεων, σε κοινωνικοποιήσεις επιχειρήσεων, σε απεργιακές κινητοποιήσεις ή σε διαδηλώσεις... Αντίθετα, σε συζητήσεις και προτάσεις τους ήθελαν και άλλες, πιο πολλές ακόμα παροχές».

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε δεχτεί τότε κριτική από όλα τα κόμματα. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας είχε πει: «Ε, δεν τα φάγαμε μαζί. Κάποιοι τα φάγανε από τις μίζες και το μαύρο πολιτικό χρήμα και κάποιοι προσπαθούν να ζήσουν με μισθούς των 700 και 500 ευρώ».

Ο Άδωνις Γεωργιάδης, εκ μέρους της Νέας Δημοκρατίας, επισήμανε: «Η φράση του Θόδωρου Πάγκαλου "όλοι μαζί τα φάγαμε" θα ήταν τέλεια και πιο ακριβής, αν έλεγε "όλοι μαζί τα φάγαμε, αλλά όχι το ίδιο"».

Κριτική άσκησε και ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ Πάνος Καμμένος λέγοντας: «Τη μία μέρα δηλώνουν "μαζί τα φάγαμε" και την άλλη μέρα υποδεικνύουν στο λαό την εξαφάνιση όποιου αντιστέκεται. Αυτή είναι η αλήθεια».

Υπόθεση Οτσαλάν

Παραμένει ασαφής η ανάμιξη, στις αρχές του 1999, του Πάγκαλου, ως τότε υπουργού Εξωτερικών, στην υπόθεση του Κούρδου Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ιδρυτή και ηγέτη του PKK, ο οποίος κατέφυγε στην Ελλάδα ενώ καταδιωκόταν από την Τουρκία.

Ο Οτσαλάν μεταφέρθηκε, με την έγκριση του Πάγκαλου, στην ελληνική πρεσβεία της Κένυας και συνοδευόταν από τον αξιωματικό της ΕΥΠ Σάββα Καλεντερίδη, ο οποίος αργότερα δέχτηκε προφορικές εντολές αμφισβητούμενης προέλευσης να πετάξει τον Οτζαλάν έξω από την πρεσβεία. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι οι εντολές αυτές προέρχονταν από τον Πάγκαλο, αν και ο ίδιος το έχει αρνηθεί.

Επίσης, ο Πάγκαλος παρείχε διαβεβαιώσεις στον Έλληνα πρέσβη της Κένυας ότι είχε εξασφαλίσει δίοδο για τον Οτσαλάν προς την Ολλανδία σε συνεργασία με τις κενυάτικες αρχές,οι οποίες όμως παρέλαβαν τον Οτσαλάν από την ελληνική πρεσβεία και τον οδήγησαν σε άγνωστη κατεύθυνση, σε μια επιχείρηση ενορχηστρωμένη κρυφά από την ΜΙΤ με την βοήθεια της CIA.

Ο Πάγκαλος δέχτηκε κριτική και για το γεγονός ότι δεν εξασφαλίστηκαν εγγυήσεις από τους Κενυάτες για την ασφαλή μεταφορά του Οτσαλάν στην Ολλανδία αλλά ο ίδιος δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι απουσίαζε τρεις μέρες από την Αθήνα και δεν παρακολουθούσε την υπόθεση.

Με τη σύλληψη του Οτσαλάν από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, προκλήθηκε πολιτική κρίση στην Ελλάδα που οδήγησε στην παραίτηση τριών υπουργών, συμπεριλαμβανομένου και του Πάγκαλου

Σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 2020, ο Θεόδωρος Πάγκαλος έγραψε ότι ο Οτζαλάν ήταν «σταλινικός και αντιπαθής» και ότι «κοιμόταν με τις παλλακίδες του στην πρεσβεία». Περιγράφει, επίσης, κατά τη δική του σκοπεία πώς ήρθε ο Οτσαλάν στην Ελλάδα και τι έγινε για την αντιμετώπιση της όλης υπόθεσης.

Ίμια: «Τη σημαία την πήρε ο αέρας»

Ο Θεόδωρος Πάγκαλος ήταν υπουργός Εξωτερικών και επί της κρίσης των Ιμίων, το 1996.

Όπως αποκάλυψε αργότερα ο τότε Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, όταν ρώτησε τον κ. Πάγκαλο τι θα πουν στον ελληνικό λαό σχετικά με την απομάκρυνση της σημαίας από τα ελληνικά Ίμια, ο Πάγκαλος απάντησε αφοπλιστικά: «Θα πείτε ότι την σημαία την πήρε ο αέρας!».

Στο βιβλίο του από το 2020, ο κ. Πάγκαλος παρουσιάζει μια διαφορετική σκοπιά:  

«Ο πρωθυπουργός γύρισε προς τον αρχηγό Γενικού Επιτελείου ναύαρχο Λυμπέρη και χρησιμοποιώντας κατά τρόπο χαρακτηριστικό ένα βαρύτατο επίθετο του είπε: "[...]Καλά, δε σου είπα να φρουρηθούν οι δύο νησίδες;". Αποσβολωμένος και κατακόκκινος, ο Λυμπέρης ψέλλισε: "Δεν μου είπατε και οι δύο, κύριε πρωθυπουργέ. Στη μία υπάρχει φρουρά βατραχανθρώπων. Για την άλλη δεν είχαμε δυνάμεις".

»Ο αρχηγός του ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Λυμπέρης τα είχε κυριολεκτικά χαμένα. Ο Λυμπέρης ήταν προφανώς κατώτερος των περιστάσεων. Είχε αναλύσει και είχε χειριστεί το γεγονός με την οπτική γωνία του πρώην αρχηγού ΓΕΝ. Για αυτόν ήταν ένα ναυτικό επεισόδιο και όφειλε να το αντιμετωπίσει μόνο του το Ναυτικό.

»Αυτή η γραφειοκρατική και συντεχνιακή προσέγγιση τον οδήγησε στην εξωφρενική απόφαση να στείλει στην Ανατολική Ιμια μια ντουζίνα βατραχανθρώπους και να αφήσει τη Δυτική ακάλυπτη».

Πάντως, μετέπειτα ο Πάγκαλος παραδέχεται: «Είναι αλήθεια ότι εγώ συνηγόρησα υπέρ της αφαίρεσης της σημαίας και είπα ότι σημαία-σύμβολο δεν είναι οποιοδήποτε πανί με τα εθνικά χρώματα βάζει ο καθένας κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες όπου και όποτε του καπνίσει. Σημαία-σύμβολο, και μάλιστα κάτω από τέτοιες περιστάσεις, είναι σημαία επίσημη, με σταθερή βάση, γερά προσδεμένη, φρουρούμενη και επιτηρούμενη.

Υποστήριξα επίσης ότι, εάν αφήναμε τη σημαία του Διακομιχάλη πάνω στην Ανατολική Ιμια, ήταν πολύ πιθανό, λόγω της καταιγίδας που είχε ξεσπάσει τη δεδομένη στιγμή, ο άνεμος ή τα τεράστια κύματα να την έπαιρναν και να την εξαφάνιζαν. Αυτό υπήρξε άλλη μια αιτία για την οποία κατασυκοφαντήθηκα και καθυβρίσθηκα από τους υπερπατριώτες.

Ολοι αυτοί οι ανεγκέφαλοι δεν σκέφτονται ότι, εάν είχε τεθεί επίσημα από την πλευρά μας να παραμείνει η σημαία μας στη μία από τις δύο νησίδες, τότε και οι Τούρκοι θα μπορούσαν να αξιώσουν να μείνει και η δική τους η σημαία στην άλλη, όπου είχαν εγκαταστήσει φρουρά».

Όταν αποκάλεσε τον Αβραμόπουλο «κύριο τίποτα»

Στις 16 και 23 Οκτωβρίου 1994 η μάχη της Αθήνας για τη δημαρχία είχε δύο πολύ ισχυρά ονόματα. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος ήταν ήδη πολύ γνωστός, όμως ο Δημήτρης Αβραμόπουλος από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας, είχε αρχίσει τότε να χτίζει την πολιτική του καριέρα.

Τότε ο κ. Πάγκαλος είχε αποκαλέσει «κύριο τίποτα» τον αντίπαλό του. Παρ’ όλα αυτά, στον δεύτερο γύρο, ο κ. Αβραμόπουλος έλαβε το 54,37% των ψήφων και εξελέγη Δήμαρχος Αθηναίων.

Μιλώντας το 2014 στο Βήμα FM, ο Πάγκαλος είχε πει ότι δεν μετάνιωσε για τον χαρακτηρισμό σε βάρος του Αβραμόπουλου: «Δεν έχω μετανιώσει γι’ αυτά που έλεγα προεκλογικά. Η πολιτική είναι άγριο σπορ. Δεν είναι μπάσκετ. Είναι ράγκμπι ή, για να πω κάτι χειρότερο, χόκεϊ επί πάγου. Πρέπει να παίξεις πολύ ξύλο για να κερδίσεις και να φέρεις τον άλλο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή στη μεγαλύτερη δυνατή δυσχέρεια».