Η ποιότητα του κυβερνητικού έργου εξαρτάται και από την ποιότητα της αντιπολίτευσης

Το αν μία κυβέρνηση είναι μονοκομματική ή συνεργασίας δεν συνιστά a priori λόγο να θεωρηθεί καλή ή κακή. Μονοκομματικές κυβερνήσεις μας έβαλαν στην ΕΟΚ και αργότερα στην ΟΝΕ. Θεσμοθέτησαν σημαντικές πολιτικές ελευθερίες και κοινωνικές αλλαγές, όπως η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, ο πολιτικός γάμος, η αποποινικοποίηση της μοιχείας, το σύμφωνο συμβίωσης. Μονοκομματικές κυβερνήσεις έχουν κάνει και τα χειρότερα, με προεξάρχον ότι ξόδευαν και υπόσχονταν αλόγιστα, και τελικά οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία.

Όπως σοφά έγραψε ο James Madison: «Αν οι άγγελοι κυβερνούσαν τους ανθρώπους, δεν θα ήταν απαραίτητοι ούτε εξωτερικοί ούτε εσωτερικοί έλεγχοι στην κυβέρνηση. Στο πλαίσιο μιας κυβέρνησης όμως που απαρτίζεται από ανθρώπους που διοικούν ανθρώπους, η μεγάλη δυσκολία έγκειται σε αυτό: Πρέπει πρώτα να μπορεί η κυβέρνηση να ελέγχει τους κυβερνώμενους (σημ.: δηλαδή να κυβερνά) και αμέσως να υπόκειται σε έλεγχο και η ίδια. Η εξάρτηση από το λαό είναι αναμφίβολα ο πρωταρχικός έλεγχος στην κυβέρνηση, αλλά η εμπειρία έχει διδάξει στην ανθρωπότητα την αναγκαιότητα των βοηθητικών προφυλάξεων». (The Federalist Paper 51, 1788, απόδοση δική μου).

Η ποιότητα μίας κυβέρνησης εξαρτάται λοιπόν από την ποιότητα των ανθρώπων που την απαρτίζουν, προφανώς, αλλά και κυρίως από την ύπαρξη θεσμικών ελέγχων και εξισορροπήσεων στη δύναμη της εξουσίας και στη διαφθορά που αυτή μπορεί να προκαλέσει. Τέτοιες εξισορροπήσεις και έλεγχοι είναι οι τακτικές εκλογές, η διάκριση των εξουσιών και οι ανεξάρτητες αρχές. Στην Ελλάδα που η διάκριση των εξουσιών είναι αδύναμη, δεδομένου ότι η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία πρακτικά ταυτίζονται, η ύπαρξη άλλων ισχυρών θεσμικών ελέγχων και εξισορροπήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Η αντιπολίτευση, και ειδικά η αξιωματική που διεκδικεί την εξουσία, μπορεί να είναι ένας ισχυρός πόλος θεσμικού ελέγχου και εξισορρόπησης της κυβερνητικής αλαζονείας. Δυστυχώς, πρακτικές που έχουμε δει όπως η προσπάθεια ασφυκτικού ελέγχου των ΜΜΕ, η συμπερίληψη του καταδικασθέντος Νίκου Παππά στα ψηφοδέλτια (και η πανηγυρική εκλογή του), η εκ του μηδενός δημιουργία του «σκανδάλου Novartis», η διάθεση παράδοσης των 8 Τούρκων αξιωματικών στην Τουρκία χωρίς εξέταση του αιτήσεων ασύλου, το θεσμικά απαράδεκτο δημοψήφισμα και η πορεία προς αυτό, η αλλαγή του εκλογικού νόμου για λόγους καθαρού τακτικισμού (ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε δύο φορές μετά από εκλογές με ενισχυμένη αναλογική), οι πολακισμοί, η αντίληψη ότι ζούμε σε «χούντα» και σε «καθεστώς Κούλη» (ενώ ταυτόχρονα, και πολύ σωστά, ελεύθερα επιτρέπεται να εκφράζονται τέτοιες απόψεις και διενεργούνται δημοκρατικές εκλογές), δεν δημιουργούν καμία αισιοδοξία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αξίζει να του εμπιστευθεί κανείς τον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης και ότι μπορεί να λειτουργήσει ως σοβαρό θεσμικό αντίβαρο και αξιόλογη εναλλακτική στην κυβερνητική εξουσία.

Η κυβέρνηση της ΝΔ, παρά τις σημαντικές επιτυχίες της στην τετραετία, είναι όντως σοβαρά εκτεθειμένη σε ορισμένα σημεία. Βοούν τα διεθνή ΜΜΕ για το ζήτημα των παράνομων επαναπροωθήσεων (push backs) μεταναστών. Ακόμα δεν έχουμε μάθει τι ακριβώς συνέβη με τις υποκλοπές τηλεφώνων, που οργουελικά επικράτησε να λέμε «επισυνδέσεις». Και η τραγωδία των Τεμπών είναι εξαιρετικά νωπή, όπως και η συμπερίληψη του αρμόδιου υπουργού στο ψηφοδέλτιο (και η πανηγυρική εκλογή και αυτού).

Αλλά δεν παρουσιάζεις αξιόπιστη εναλλακτική, όταν σε αυτά απαντάς με την πλήρη υιοθέτηση της ιστορίας για τη «μικρή Μαρία» του Έβρου, όταν και εσύ έχεις αποδεδειγμένα παρακολουθήσει υπουργούς της δικής σου κυβέρνησης, και όταν έχεις διαχειριστεί με τόση ανεπάρκεια και ψέματα την πυρκαγιά στο Μάτι και τις πλημμύρες στη Μάνδρα.

Κλείνοντας, θέλω να αναφερθώ σε μία συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής της Δράσης, μετά από μία εκλογική αναμέτρηση, στην οποία το κόμμα δεν είχε πάει καλά. Όπως είναι ανθρώπινο, η απογοήτευση ήταν διάχυτη. Μήπως οι ψηφοφόροι είχαν Σύνδρομο της Στοκχόλμης; Μήπως ήταν μαζοχιστές και είχαν επιλέξει τους δήμιους τους; Μήπως ένα μέρος των ψηφοφόρων ήταν «μέσα στη συσκότιση, την παραπληροφόρηση και την ομίχλη στα μυαλά»; Τελικά οι ψηφοφόροι έκαναν λάθος; Και τότε πήρε το λόγο μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, επιχειρηματίας με μακρά πορεία στην πολιτική στον φιλελεύθερο χώρο.

Δεν έκαναν λάθος οι ψηφοφόροι, μας είπε, εκφράζοντας τους περισσότερους από τους παρόντες. Η απόφασή τους ήταν σωστή για τη συγκυρία. Εμείς κάναμε λάθη. Και την επόμενη φορά πρέπει να προσπαθήσουμε διαφορετικά, καλύτερα, να τους πείσουμε.

Σημειώστε επίσης ότι στην Κεντρική Επιτροπή μίλησαν όλοι όσοι ήθελαν, όχι μόνο ο Πρόεδρος.