Όχι άλλη ανάπλαση!

Πριν από μερικά χρόνια, βρέθηκα στην «επαρχιακή» Λιλ της βόρειας Γαλλίας, όπου μου προξένησε εντύπωση η ολοήμερη κοσμοσυρροή στο δημοτικό κινηματοθέατρο, απέναντι από το ξενοδοχείο μου. Ρωτώντας, έμαθα ότι επρόκειτο για μια από τις τοπικές συνελεύσεις που είχαν ξεκινήσει ήδη προ μηνών, για το αν, πού και κατά πόσον η νέα αποβάθρα άφιξης του σιδηροδρόμου θα τοποθετηθεί τελικά στο κέντρο της πόλης ή σε κάποια πιο μακρινή απόσταση, προς την περιφέρεια: ήταν πολλά τα υπέρ και τα κατά, ένθεν κακείθεν. Στις συνελεύσεις, που θύμιζαν τα βουλευτήρια των αρχαίων δημοκρατικών πόλεων, συμμετείχαν πολίτες, πολεοδόμοι, συγκοινωνιολόγοι, πανεπιστήμια, εταιρείες και φυσικά εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης. Το «μόττο» ήταν ότι «θα συναντιόμαστε μέχρι να συμφωνήσουμε!»

Αυτά βέβαια δεν θα μπορούσαμε να τα φανταστούμε στην καθ’ ημάς Ανατολή, όσο κι αν υπερηφανευόμαστε ότι γεννήσαμε τη Δημοκρατία. Αυτά συμβαίνουν αλλού, κυρίως στις συντηρητικές κοινωνίες του ευρωπαϊκού Βορρά, σε κάποιες Πολιτείες της Αμερικής και στη …Νέα Ζηλανδία. Εμείς εξαντλούμε το δημοκρατικό μας φρόνημα στις περιοδικές εκλογές των αντιπροσώπων, οι οποίοι έκτοτε αποφασίζουν μόνοι τους – εννοώ στα μεσοδιαστήματα μεταξύ των εκλογών – με τις εκ προοιμίου δεδομένες πλειοψηφίες.

Οι περισσότεροι μάθαμε ότι σχεδιάζεται απαλλοτρίωση μεγάλου μέρους του πάρκου στην Ακαδημία Πλάτωνο για την ανέγερση μουσείου, από κάποιο δελτίο τύπου στα ΜΜΕ. Πρωταγωνιστές της νέας αυτής πολεοδομικής πρωτοβουλίας είναι η υπουργός Πολιτισμού και ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Μπακογιάννης. Για τον δεύτερο εκ των δύο δεν μπορώ να πω ότι περιμέναμε πολλά από την αντίληψή του για τον χαρακτήρα της νέας αστικής σκηνογραφίας, μετά τον «περίπατο» και τις ζαρντινιέρες στην Πανεπιστημίου. Όσο για την κ. Μενδώνη, είναι φανερό ότι έχει μια τάση στην προβολή της υπεροχής του μπετόν έναντι άλλων λύσεων για την κάλυψη γήινων επιφανειών, ακόμη και στους αρχαιολογικούς χώρους. Μεταφέρω ως παράδειγμα στους αναγνώστες μια ήσσονος σημασίας αλλά χαρακτηριστική περίπτωση, εκείνη της τσιμεντόστρωσης ενός αρχαίου μονοπατιού το οποίο οδηγούσε στο ελάχιστο υπόλειμμα ενός μεσαιωνικού κάστρου στην Υπάτη, στον τόπο καταγωγής μου. Η φωτογραφία είναι χαρακτηριστική: η ανάπλαση (που ήταν αίτημα της τοπικής  αυτοδιοίκησης – τρομάρα της!) θα έπρεπε να είναι εμφανής και κραυγαλέα. Ειδάλλως τα μνημεία, σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, καταδικάζονται στην αφάνεια. Εμείς πρέπει να τα αναδείξουμε, με προεξάρχον στοιχείο το μπετόν, ακόμη και όταν δεν έχει κανένα λειτουργικό πλεονέκτημα, με προβολείς, με προκάτ φυλάκια όπου δεν υπάρχουν φύλακες κτλ. Η σύμπτωση είναι ότι και στην εν λόγω περίπτωση, υπήρξε σύμπραξη κ. Μπακογιάννη (ως Περιφρειάρχου τότε) και της κ. Μενδώνη στη συνέχεια η οποία ως υπουργός παρέλαβε το αίτημα.

Μας χρειάζεται κι άλλο μουσείο; Πλείστα όσα μνημεία ανά την Ελλάδα, δεν έχουν ούτε τη στοιχειώδη φροντίδα, ούτε μια περίφραξη, ούτε την παραμικρή ανθρώπινη παρουσία (αυτό είναι ίσως και καλό), ούτε καν ένδειξη της ύπαρξής τους. Μου ήρθε τώρα στο μυαλό το μυκηναϊκό κάστρο του Γλα, 3.500 χρόνων, στη μέση της Κωπαΐδας σήμερα και παλαιότερα σαν νησί στην ομώνυμη λίμνη: δεν το ξέρει ούτε η μάνα του· δεν το επισκέφτηκε ποτέ κανένας τοπικός άρχοντας και κανένας υπουργός. Άλλωστε, μόλις και μετά βίας εμφανίζεται στους χάρτες. Θυμάμαι το μουσείο στη Μήλο που ήταν κλειστό λόγω ελλείψεως  προσωπικού… αλλά την Αφροδίτη της Μήλου θα την θέλαμε πίσω… ίσως είναι μια ακόμη ιδέα στο μενού του εθνικού μας φαντασιακού.

Για να ξαναγυρίσω όμως στο κυρίως θέμα, δηλώνω ότι δεν έχω δει καμιά μελέτη και καμιά αναλυτική περιγραφή των σχεδίων για την Ακαδημίας Πλάτωνος. Τα όσα διατείνομαι προκύπτουν από την απλή απεικόνιση του έργου που έδωσαν στην δημοσιότητα οι υπεύθυνοι (δηλ. το Υπουργείο Πολιτισμού) όπου είναι προφανές και πέραν κάθε ισχυρισμού ότι η κτισμένη επιφάνεια αποτελεί το κύριο στοιχείο της «ανάπλασης», κατέχει κεντρική θέση στο οικόπεδο, προϋποθέτει αποψίλωση μεγάλου μέρους της υπάρχουσας (ημι-φυσικής) χλωρίδας και εντέλει αλλοιώνει τον χαρακτήρα της μικροπεριοχής. Άλλωστε, οι κινητοποιήσεις των κατοίκων που ήδη έχουν ξεκινήσει, αυτό κυρίως επισημαίνουν: το πράσινο στην πόλη είναι η εξαίρεση και ίσως υπό διωγμόν. Το λάθος που κάνουν μερικοί εξ αυτών που ηγούνται των κινητοποιήσεων, είναι ότι δεν υπάρχουν από πίσω κρυφά ή φανερά επενδυτικά σχέδια. Οι καπιταλιστές δεν επενδύουν σε μουσεία. Δηλαδή δεν χρειάζεται το αντικαπιταλιστικό περιτύλιγμα για να κινητοποιηθούμε εναντίον της ανάπλασης: αντιθέτως, ένα τέτοιο μη αυθεντικό επιχείρημα θα ξεφουσκώσει εντέλει τις διαμαρτυρίες στις πλατείες. Αρκεί λοιπόν να πει κανείς ότι έχουμε μπροστά μας μια ακόμη ασχημοσύνη σε μια πόλη που ασφυκτιά, ότι όλα γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες και ότι η ενημέρωση εξαντλείται σε δελτία τύπου. Το οικολογικό μας  έλλειμμα – τόσο στα μεγάλα όσο και στα μικρά – φοράει ξυλοπάπουτσα (για να παραφράσουμε λίγο τον ποιητή).

Οι άλλες πόλεις της Ευρώπης, με τις οποίες ξεκίνησα αυτό σημείωμα, προσέχουν ιδιαιτέρως το «οικολογικό τους αποτύπωμα και είναι υπερήφανες όταν πλησιάζουν τους (ποσοτικοποιημένους) πλέον στόχους: για την μείωση των εκπομπών, για τις φιλικές στο περιβάλλον συγκοινωνίες, για το πράσινο που απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα …Ο δήμος της Αθήνας τι θα έχει να επιδείξει την ημέρα της κρίσεως;

Υ.Γ. Μεγάλη έκπληξη η τοποθέτηση του κ. Κάπρου στο ΥΠΕΝ. Άριστος μεταξύ ολίγων. Που σημαίνει ότι κάποιοι ήξεραν ποιος ξέρει. Επομένως το αντίστροφο, ότι δεν ήξεραν ποιος δεν ξέρει, δεν ισχύει.