Οι εισφορές των αυτοαπασχολουμένων και το μοντέλο ανάπτυξης

Έχει δίκιο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος να κατηγορεί το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης για «κρυφή ατζέντα φοροεπιδρομής» με αφορμή τις δηλώσεις Κατρούγκαλου; Η σύντομη απάντηση είναι: όχι. Όμως ο λόγος που γράφω αυτό το σημείωμα δεν είναι για να παρέμβω σε αυτό που περνιέται για πολιτική συζήτηση, αλλά για να εξηγήσω ένα σημείο που μου φαίνεται σημαντικό για τις τύχες της ελληνικής οικονομίας.

Η σύνδεση των εισφορών των αυτοαπασχολουμένων με το εισόδημα δεν είναι θέση του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι θέση του ΔΝΤ, με εισήγηση του οποίου η Τρόικα επέμεινε στην ενοποίηση των ασφαλιστικών κανόνων με το Ν4387/2016, και στην εξίσωση των ποσοστού ασφαλιστικής εισφοράς όλων των ασφαλισμένων. Είναι επίσης σύμφωνη με τις προτάσεις  της Επιτροπής Πισσαρίδη, που με την Έκθεσή της εισηγήθηκε την άρση όλων των ρυθμίσεων που λειτουργούν ως αντικίνητρο για τη μισθωτή απασχόληση, και που έτσι εμποδίζουν τις ελληνικές επιχειρήσεις να μεγαλώσουν.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει σχέση. Το 2016 ήταν αντίθετος με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, μετά τη δέχθηκε (όπως και όλα τα υπόλοιπα), και τώρα δεν δείχνει να ενδιαφέρεται  για ο,τιδήποτε άλλο εκτός από την επάνοδό του στην εξουσία. (Η δε δήλωση με την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ «άδειασε» τον Κατρούγκαλο θυμίζει – στο ήθος και στο ύφος – την αποπομπή Κουλουριάνου από τον Ανδρέα Παπανδρέου το μακρινό 1983, επειδή είχε τολμήσει να προτείνει φόρο ακίνητης περιουσίας.)

Το ξεχαρβάλωμα της ενοποίησης των ασφαλιστικών κανόνων άρχισε αμέσως μετά τη ψήφιση του Ν4387/2016, με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκρινε αντισυνταγματική όχι τη σύνδεση των εισφορών των αυτοαπασχολουμένων με το εισόδημα, αλλά την πρόβλεψη για ποσοστό εισφοράς ίσο με το άθροισμα της ασφαλιστικής και της εργοδοτικής εισφοράς που ισχύει για τους μισθωτούς. (Το ότι αυτό ακριβώς ισχύει στη Σουηδία, στη Φινλανδία, στη Γερμανία, στην Ισπανία, στην Τσεχία, στις ΗΠΑ, και αλλού δεν φάνηκε να συγκινεί τους σοφούς δικαστές μας.) Στη συνέχεια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε σε μείωση του ποσοστού εισφοράς ελευθέρων επαγγελματιών και αγροτών σε 13,33% (από 20%).

Η χαριστική βολή δόθηκε με ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης, που με το Ν4670/2020 θέσπισε καθεστώς χαμηλών εισφορών για ελεύθερους επαγγελματίες (και αγρότες), και μάλιστα «κατ’ αποκοπήν» (δηλ. αποσυνδεδεμένων από το εισόδημα). Χάρη στο νόμο που ισχύει σήμερα, ένας μεγαλογιατρός ή ένας μεγαλοδικηγόρος μπορούν (νομίμως) να πληρώνουν λιγότερα για σύνταξη από ό,τι μια καθαρίστρια ή ένας οικοδόμος.

Νομιμοποιώντας τις χαμηλές εισφορές, η Πολιτεία επιδοτεί το ελεύθερο επάγγελμα και τις ατομικές επιχειρήσεις, μεροληπτεί κατά της μισθωτής εργασίας, και παρακινεί τους εργοδότες να πληρώνουν ευκαιριακούς συνεργάτες με «μπλοκάκι» αντί να επενδύουν σε μισθωτούς εργαζόμενους με σταθερή απασχόληση.

Αυτή η επιδότηση της αυτoαπασχόλησης είναι αποτελεσματική: το ποσοστό των αυτοαπασχολουμένων στην Ελλάδα (31,8%) ξεπερνά το αντίστοιχο στην Τουρκία, στην Κόστα Ρίκα και στη Χιλή, και είναι μακράν το μεγαλύτερο στην ΕΕ, υπερδιπλάσιο από τον κοινοτικό μέσο όρο (14,5%).

Η επιδότηση της αυτoαπασχόλησης, εκτός από άδικη, είναι επίσης αντιπαραγωγική. Ο εξαγωγικός προσανατολισμός της οικονομίας προϋποθέτει την άνοδο της ποιότητας των ελληνικών προϊόντων, και την εξειδικευμένη διείσδυση σε νέες αγορές. Κάτι τέτοιο είναι πρακτικά αδύνατο όσο οι ελληνικές επιχειρήσεις παραμένουν μικρές: το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων καθηλώνει τις εξαγωγικές επιδόσεις. Αυτό λέει η Επιτροπή Πισσαρίδη: η εξουδετέρωση των εμποδίων που δυσκολεύουν τις επιχειρήσεις να μεγαλώσουν είναι απολύτως απαραίτητη για την αναβάθμιση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Οι διακρίσεις σε βάρος της μισθωτής εργασίας είναι ίσως το σημαντικότερο από αυτά τα εμπόδια.

Αντιστρόφως, η κρατική επιδότηση της αυτoαπασχόλησης στρεβλώνει την οικονομική δραστηριότητα, καθηλώνει τις επιδόσεις, και καταλήγει να κρατά στη ζωή το ξεπερασμένο παραγωγικό μοντέλο των χαμηλών επιδόσεων, υπονομεύοντας στην πράξη την αναγκαία μετακίνηση προς ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.

Ζω στο εξωτερικό, όχι όμως σε άλλον πλανήτη, συνεπώς αντιλαμβάνομαι πλήρως ότι το εκλογικό σώμα επιβραβεύει την επιδότηση των εισφορών του ενός τρίτου των εργαζομένων της χώρας (καθώς επίσης και την κρατική ανοχή της φοροδιαφυγής, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία). Θαυμάσια, σε μια δημοκρατία ο λαός είναι κυρίαρχος. Ας πει κάποιος στον κυρίαρχο λαό ότι, επιλέγοντας αυτόν τον δρόμο, επιλέγει επίσης την καθήλωση στην οικονομική στασιμότητα. Με την ευγενική χορηγία των κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο μας στις εκλογές.