«Πυρά» ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ κατά Μαξίμου για την έκθεση της PEGA

Σκληρή κριτική στη ΝΔ και τον Κυριάκο Μητσοτάκη ασκούν ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, μετά την τελική έκθεση της PEGA που υπερψήφισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αναφορικά με τη χρήση κακόβουλων λογισμικών στις χώρες μέλη της ΕΕ.

Στο σχέδιο της απόφασης για τη χώρα μας η επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «στην Ελλάδα έχουν σημειωθεί παραβάσεις και κακοδιοίκηση κατά την εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης» και παράλληλα προτείνει την υιοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων.

Τσαπανίδου: Κόλαφος για Μητσοτάκη η έκθεση της PEGA

«Η έκθεση της PEGA που με ευρεία πλειοψηφία υιοθέτησε χθες το Ευρωκοινοβούλιο, αποτελεί κόλαφο για τον κ. Μητσοτάκη», τονίζει η εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, Πόπη Τσαπανίδου, σε δήλωση της.

Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι «το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδεικνύει τον κ. Μητσοτάκη ως αρχιερέα τόσο των παράνομων παρακολουθήσεων, όσο και της συγκάλυψης. Και ζητά να αναπνεύσει ξανά στην Ελλάδα το κράτος δικαίου».

Η κ. Τσαπανίδου σχολιάζει ότι «ο κ. Μητσοτάκης έγινε συνώνυμο του κ. Όρμπαν» και προσθέτει ότι «η ντροπή όμως τελειώνει για τη χώρα στις 21 Μαΐου. Με νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα ξαναγίνουμε μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα».

Μάντζος: Η ΝΔ προκάλεσε πλήγμα στο κράτος δικαίου

«Ημέρα της Ευρώπης σήμερα, και οι φιέστες του κ. Μητσοτάκη δεν μπορούν να κρύψουν τον λογαριασμό που στέλνουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας για τα πλήγματα που προκάλεσε στο κράτος δικαίου, με το σκάνδαλο των υποκλοπών και τη συγκάλυψή του», υπογραμμίζει ο Δημήτρης Μάντζος, εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής.

«Αποκαλύπτει τις αντιδημοκρατικές πρακτικές του ”επιτελικού παρακράτους”, την εργαλειοποίηση παρακολουθήσεων και παράνομων λογισμικών, για πολιτικά οφέλη, από την ανώτατη πολιτική ηγεσία της χώρας. Ακόμη και για την εξαγωγή των λογισμικών αυτών σε ανελεύθερες χώρες, παραβιάζοντας τη σχετική Ευρωπαϊκή νομοθεσία», αναφέρει.

«Στις συστάσεις της, μάλιστα, η επιτροπή PEGA αξιώνει από την Ελλάδα να καταργήσει όλες τις παρεμβάσεις της Νέας Δημοκρατίας στο νομοθετικό πλαίσιο από το 2019 έως σήμερα, να αποκαταστήσει τις θεσμικές δικλείδες ασφαλείας των ατομικών ελευθεριών και να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ» τονίζει ο κ. Μάντζος.

«Όσα, δηλαδή, ζητούμε και διεκδικούμε κι εμείς με το πρόγραμμά μας και όσα καταψήφισε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα στη χθεσινή ψηφοφορία.Όσα απαιτούν όλοι οι δημοκράτες πολίτες που δεν ανέχονται πλέον μια έκθετη κυβέρνηση να εκθέτει και τη χώρα μας διεθνώς. Για να αποκτήσει νόημα η σημερινή επέτειος», καταλήγει ο εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ.

Το βράδυ της Δευτέρας (8/5), η εξεταστική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (PEGA) για τη διερεύνηση της χρήσης παράνομων λογισμικών παρακολούθησης Pegasus και Predator ενέκρινε, με συντριπτική πλειοψηφία, την τελική έκθεση και τις συστάσεις της μετά από μια ετήσια έρευνα σχετικά με την κατάχρηση κατασκοπευτικών λογισμικών στην ΕΕ.

Οι ευρωβουλευτές καταδικάζουν την κατάχρηση κατασκοπευτικού λογισμικού που αποσκοπεί στον εκφοβισμό της πολιτικής αντιπολίτευσης, στη φίμωση των κρίσιμων μέσων ενημέρωσης και στη χειραγώγηση των εκλογών. Σημειώνουν ότι οι δομές διακυβέρνησης της ΕΕ δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τέτοιες επιθέσεις και λένε ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις.

Συστημικά ζητήματα σε Πολωνία και Ουγγαρία

Οι ευρωβουλευτές καταγγέλλουν σημαντικές παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ στην Πολωνία και την Ουγγαρία, όπου οι αντίστοιχες κυβερνήσεις έχουν διαλύσει τους ανεξάρτητους μηχανισμούς εποπτείας.

Για την Ουγγαρία, οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού ήταν «μέρος μιας υπολογισμένης και στρατηγικής εκστρατείας για την καταστροφή της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης από την κυβέρνηση».

Στην Πολωνία, η χρήση του Pegasus αποτέλεσε μέρος «ενός συστήματος παρακολούθησης της αντιπολίτευσης και των επικριτών της κυβέρνησης - σχεδιασμένου να διατηρήσει την κυβερνητική πλειοψηφία και την κυβέρνηση στην εξουσία».

Για να διορθωθεί η κατάσταση, οι ευρωβουλευτές καλούν την Ουγγαρία και την Πολωνία να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να αποκαταστήσουν τη δικαστική ανεξαρτησία και τα όργανα εποπτείας. Θα πρέπει επίσης να εξασφαλίσουν ανεξάρτητη και ειδική δικαστική έγκριση πριν από την ανάπτυξη του spyware και δικαστικό έλεγχο στη συνέχεια, να ξεκινήσουν αξιόπιστες έρευνες για τις περιπτώσεις κατάχρησης και να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε κατάλληλη έννομη προστασία.

Ανησυχίες σχετικά με τη χρήση spyware σε Ελλάδα και Ισπανία

Σχετικά με την Ελλάδα, οι ευρωβουλευτές λένε ότι η χρήση spyware «δεν φαίνεται να αποτελεί μέρος μιας ολοκληρωμένης αυταρχικής στρατηγικής, αλλά μάλλον ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται ad hoc για πολιτικά και οικονομικά οφέλη». Παρόλο που η Ελλάδα διαθέτει «ένα αρκετά ισχυρό νομικό πλαίσιο κατ' αρχήν», οι νομοθετικές τροποποιήσεις έχουν αποδυναμώσει τις εγγυήσεις. Ως αποτέλεσμα, το λογισμικό κατασκοπείας έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον δημοσιογράφων, πολιτικών και επιχειρηματιών και έχει εξαχθεί σε χώρες με κακή καταγραφή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι ευρωβουλευτές καλούν την κυβέρνηση να «αποκαταστήσει και να ενισχύσει επειγόντως τις θεσμικές και νομικές εγγυήσεις», να καταργήσει τις άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν με τη νομοθεσία της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών και να σεβαστεί την ανεξαρτησία της Ελληνικής Αρχής για την Ασφάλεια των Επικοινωνιών και την Προστασία του Απορρήτου (ΑΔΑΕ). Σημειώνουν επίσης ότι η Κύπρος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ως κόμβος εξαγωγών spyware και θα πρέπει να καταργήσει όλες τις άδειες εξαγωγής που έχει εκδώσει και οι οποίες δεν συνάδουν με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα καλείται να προχωρήσει στις εξής ενέργειες:

1. να αποκαταστήσει επειγόντως και να ενισχύσει τις θεσμικές και νομικές διασφαλίσεις, συμπεριλαμβανομένων αποτελεσματικών εκ των προτέρων και εκ των υστέρων ελέγχων, καθώς και ανεξάρτητων μηχανισμών εποπτείας
2. να ανακαλέσει επειγόντως όλες τις άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν πλήρως με τον κανονισμό για τα είδη διπλής χρήσης και να διερευνήσει τις καταγγελίες για παράνομες εξαγωγές, μεταξύ άλλων στο Σουδάν·
3. να διασφαλίσει ότι οι αρχές μπορούν να διερευνούν ελεύθερα και ανεμπόδιστα όλες τις καταγγελίες για τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού·
4. να αποσύρει επειγόντως την τροπολογία 826/145 του νόμου 2472/1997, με την οποία καταργήθηκε η δυνατότητα της ΑΔΑΕ να ενημερώνει τους πολίτες για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών
5. να τροποποιήσει το Ν. 5002/2022 προκειμένου να αποκατασταθεί το δικαίωμα των παρακολουθούμενων σε άμεση ενημέρωση, κατόπιν αιτήματός τους, μόλις ολοκληρωθεί η παρακολούθηση καθώς και άλλες διατάξεις που αποδυναμώνουν τις διασφαλίσεις, τον έλεγχο και τη λογοδοσία
6. να αποκαταστήσει την πλήρη ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και όλων των αρμόδιων εποπτικών οργάνων, όπως ο Διαμεσολαβητής και οι αρχές προστασίας δεδομένων, να σεβαστεί πλήρως την ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ, να διασφαλίσει την πλήρη συνεργασία και πρόσβαση όλων των εποπτικών φορέων στις πληροφορίες και την παροχή πλήρους ενημέρωσης σε όλα τα πρόσωπα που έχουν παρακολουθηθεί
7. να εξασφαλίσει οτι η ΑΔΑΕ μπορεί να δημιουργήσει ηλεκτρονικό αρχείο ώστε να μπορεί να εκτελεί το έργο της
8. να αποσαφηνίσει επειγόντως την κατάσταση σχετικά την κακόβουλη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού υποκλοπής στην Ελλάδα, ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία για την ακεραιότητα των επερχόμενων εκλογών
9. να αντιστρέψει τη νομοθετική τροποποίηση του 2019 που έθεσε την ΕΥΠ υπό τον άμεσο έλεγχο του πρωθυπουργού, να εξασφαλίσει συνταγματικές εγγυήσεις και να επιτρέψει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο στη λειτουργία της, χωρίς την επίκληση του απορρήτου των πληροφοριών
10. να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της ηγεσίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ)
11. να εξασφαλίσει ότι η Δικαιοσύνη έχει όλα τα αναγκαία μέσα και υποστήριξη για την έρευνα, για την καταγγελλόμενη κακόβουλη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού και να κατασχέσει φυσικά αποδεικτικά στοιχεία για πληρεξούσιους, εταιρείες μεσιτείας και πωλητές κατασκοπευτικού λογισμικού που συνδέονται με μολύνσεις από κατασκοπευτικό λογισμικό
12. να καλέσει την Europol να συμμετάσχει αμέσως στις έρευνες
13. να απόσχει από πολιτικές παρεμβάσεις στο έργο του Ανώτατου Εισαγγελέα

Στην έκθεση σημειώνεται ότι η PEGA επισκέφθηκε την Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2022 στο πλαίσιο κοινής αποστολής σε Ελλάδα και Κύπρο. Τα μέλη της Επιτροπής συναντήθηκαν με τον υπουργό Επικρατείας Γιώργο Γεραπετρίτη και συζήτησαν υποθέσεις παρακολούθησης υψηλού προφίλ και το ευρύτερο πλαίσιο του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Συναντήθηκαν επίσης με ερευνητές δημοσιογράφους, μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου και τον Πρόεδρο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ΑΔΑΕ, ΜΚΟ και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Οι ισχυρισμοί για κατάχρηση της παρακολούθησης και χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού πρέπει να διερευνηθούν διεξοδικά και να επιβληθούν κυρώσεις όπου χρειάζεται. Θα πρέπει να εγκατασταθούν όλες οι απαραίτητες εγγυήσεις, οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να βελτιώσουν τη διαφάνεια και να εξασφαλίσουν την κατάλληλη δικαστική εποπτεία της χρήσης της παρακολούθησης. Η επίσκεψη επιβεβαίωσε επίσης ότι απαιτούνται σαφείς κανόνες για τον περιορισμό της χρήσης της εθνικής ασφάλειας ως λόγου επιτήρησης, τη διασφάλιση της κατάλληλης δικαστικής εποπτείας και τη διασφάλιση ενός υγιούς, πλουραλιστικού περιβάλλοντος για τα μέσα ενημέρωσης», τονίζεται χαρακτηριστικά στο κείμενο.

Σχετικά με την Ισπανία, οι ευρωβουλευτές διαπίστωσαν ότι η χώρα «διαθέτει ανεξάρτητο σύστημα δικαιοσύνης με επαρκείς εγγυήσεις», αλλά παραμένουν ορισμένα ερωτήματα σχετικά με τη χρήση spyware. Σημειώνοντας ότι η κυβέρνηση εργάζεται ήδη για την αντιμετώπιση των ελλείψεων, οι ευρωβουλευτές καλούν τις αρχές να διασφαλίσουν «πλήρεις, δίκαιες και αποτελεσματικές» έρευνες, ιδίως στις 47 περιπτώσεις όπου δεν είναι σαφές ποιος ενέκρινε την ανάπτυξη του spyware, και να διασφαλίσουν ότι οι στόχοι έχουν πραγματικά ένδικα μέσα.

Αυστηρότεροι κανόνες για την πρόληψη των καταχρήσεων

Για να σταματήσουν αμέσως οι παράνομες πρακτικές λογισμικού παρακολούθησης, οι ευρωβουλευτές επιθυμούν να επιτραπεί η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού μόνο σε κράτη μέλη όπου έχουν διερευνηθεί διεξοδικά οι καταγγελίες για κατάχρηση λογισμικού παρακολούθησης, όπου η εθνική νομοθεσία είναι σύμφωνη με τα πρότυπα της Επιτροπής της Βενετίας και της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ε.Ε. και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου η Europol συμμετέχει σε έρευνες και όπου οι άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν με τους κανόνες ελέγχου των εξαγωγών έχουν καταργηθεί. Έως τον Δεκέμβριο του 2023, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσον οι εν λόγω προϋποθέσεις πληρούνται σε δημόσια έκθεση.

Οι ευρωβουλευτές ζητούν κανόνες της Ε.Ε. σχετικά με τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού από τις αρχές επιβολής του νόμου, οι οποίοι θα πρέπει να εγκρίνονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για προκαθορισμένο σκοπό και περιορισμένο χρονικό διάστημα. Υποστηρίζουν ότι τα δεδομένα που εμπίπτουν στη σχέση δικηγόρου-πελάτη ή ανήκουν σε πολιτικούς, γιατρούς ή μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να προστατεύονται, εκτός εάν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία εγκληματικής δραστηριότητας. Οι ευρωβουλευτές προτείνουν επίσης υποχρεωτικές κοινοποιήσεις για στοχευμένα άτομα και για μη στοχευμένα άτομα των οποίων τα δεδομένα ήταν προσβάσιμα στο πλαίσιο της παρακολούθησης κάποιου άλλου, ανεξάρτητη εποπτεία κατά τη χρήση τέτοιου είδους λογισμικού, ουσιαστικά ένδικα μέσα για τους στόχους και πρότυπα για το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων που συλλέγονται με τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού.

Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης έναν κοινό νομικό ορισμό της εθνικής ασφάλειας ως λόγου επιτήρησης, ο οποίος θα απέτρεπε προσπάθειες να δικαιολογηθούν πρόδηλες καταχρήσεις.

Εργαστήριο Τεχνολογίας της ΕΕ

Για να βοηθήσουν στην αποκάλυψη περιστατικών παράνομης παρακολούθησης, οι ευρωβουλευτές προτείνουν τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού τεχνολογικού εργαστηρίου, δηλαδή ενός ανεξάρτητου ερευνητικού ινστιτούτου με αρμοδιότητες για τη διερεύνηση της επιτήρησης, την παροχή νομικής και τεχνολογικής υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου συσκευών, αλλά και για τη διενέργεια εγκληματολογικής έρευνας. Θέλουν επίσης νέα νομοθεσία για τη ρύθμιση της ανακάλυψης, του διαμοιρασμού, της επίλυσης και της εκμετάλλευσης των τρωτών σημείων.

Εξωτερική πολιτική

Όσον αφορά στις τρίτες χώρες και τα μέσα εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε., οι ευρωβουλευτές θα ήθελαν να διερευνήσουν σε βάθος τις άδειες εξαγωγής κατασκοπευτικού λογισμικού, την αυστηρότερη επιβολή των κανόνων της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών, μια κοινή στρατηγική κατασκοπικού λογισμικού Ε.Ε.-ΗΠΑ, συνομιλίες με το Ισραήλ και άλλες τρίτες χώρες για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την εμπορία και τις εξαγωγές κατασκοπευτικού λογισμικού και να διασφαλιστεί ότι η αναπτυξιακή βοήθεια της Ε.Ε. δεν στηρίζει την απόκτηση και τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού.

Μετά την ψηφοφορία, ο πρόεδρος της επιτροπής Γερούν Λέναρς ανέφερε ότι «η έρευνά μας κατέστησε σαφές ότι λογισμικό κατασκοπείας έχει χρησιμοποιηθεί για να παραβιάσει τα θεμελιώδη δικαιώματα και να θέσει σε κίνδυνο τη δημοκρατία σε πολλά κράτη μέλη της Ε.Ε., με την Πολωνία και την Ουγγαρία να αποτελούν τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις. Η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού πρέπει πάντα να είναι αναλογική και εγκεκριμένη από ανεξάρτητο δικαστικό σώμα, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης. Απαιτείται αυστηρότερος έλεγχος σε επίπεδο Ε.Ε. για να διασφαλιστεί ότι η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού θα αποτελεί εξαίρεση, προκειμένου να διερευνηθούν σοβαρά εγκλήματα, και όχι κανόνας».

Από την πλευρά της, η εισηγήτρια Σοφί Ιντ’Βελτ σημείωσε: «σήμερα, η εξεταστική επιτροπή μας ολοκληρώνει το έργο της. Αυτό δε σημαίνει ότι το έργο του Κοινοβουλίου τελείωσε. Σε κανένα θύμα κατάχρησης λογισμικού παρακολούθησης δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη. Καμία κυβέρνηση δεν έχει όντως λογοδοτήσει. Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δε θα πρέπει να εφησυχάσουν, γιατί σκοπεύω να επιμείνω στην υπόθεση αυτή μέχρι να αποδοθεί δικαιοσύνη».

Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη έκθεση στην οποία περιγράφονται λεπτομερώς τα πορίσματα της έρευνας με 30 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 4 αποχές, καθώς και το κείμενο στο οποίο περιγράφονται οι συστάσεις για το μέλλον με 30 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 2 αποχές. Το τελικό κείμενο αναμένεται να υποβληθεί σε ψηφοφορία στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια της συνόδου που θα αρχίσει στις 12 Ιουνίου.