Την Κυριακή η ώρα άρχισε να βαδίζει με την εποχή και τον καιρό. Το απόγευμα κόντυνε για να περάσει η νύχτα από πάνω του. Είναι χειμώνας και ας θέλει μόνο ζακέτα. Την Κυριακή ήταν του Αϊ-Δημήτρη. Σπίτια σε πόλεις και χωριά φωτίστηκαν. Τέτοιες μέρες βλέπω μεσόκοπα ζευγάρια να πηγαίνουν επισκέψεις. Εκείνος με κουστουμάκι και φαλάκρα. Εκείνη με ταγιέρ και κιλά. Στο χέρι τα γλυκά. Η εικόνα έχει περισσότερο θάνατο και από τις κάργες που χτυπιούνται. Ο χειμώνας ξεκινάει από τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη γιόρταζε αυτές τις μέρες, ρουτίνα δεκαετιών. Στη Θεσσαλονίκη η εθνική επέτειος υψώνεται στο τετράγωνο καθώς η πόλη τιμά και την απελευθέρωσή της. Η μνήμη, βέβαια, δεν παραμένει αναλλοίωτη, όσο και αν επιμένουν τα συνθήματα. Όταν πήγα στην πρώτη δημοτικού, στο 30ό Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, είχαν περάσει μόλις 60 χρόνια από τη φυγή των Τούρκων. Η γειτονιά μου, στην οδό Παπάφη, είχε ακόμα οδούς με τούρκικα ονόματα. Οι ηλικιωμένοι των παιδικών μου χρόνων γεννήθηκαν Οθωμανοί υπήκοοι και πολιτογραφήθηκαν Έλληνες. Στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου έβλεπα μία διμοιρία Μακεδονομάχων και ένα τάγμα από πολεμιστές του ’40. Τώρα υπάρχει μόνο η θολή εικόνα τους σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Όλα αυτά μου θυμίζουν κόμπο που με το χρόνο σφίγγει περισσότερο. Από τη μία είναι ιστορία της Σαλονίκης που μπαζώθηκε με ψεύδη και λήθη.
Από την άλλη, είναι η αμηχανία μας μπροστά στην εθνική επέτειο και στα δύσκολα των παρελάσεων. Εκεί που είχαμε μόνο την Πίνδο, να που ξεπρόβαλε και ο Γράμμος μέσα από τα σύννεφα του χρόνου. Αλλά, τέλος πάντων, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η ιστορική αφήγηση συχνά παριστάνει ότι δεν βλέπει τις ασχήμιες μας. Κρύβουμε τον εθνικό διχασμό κάτω από το μεγάλωμα της χώρας. Διαγράφουμε τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Σαλονίκης προς χάρη της ομοιογένειας. Και προτάσσουμε των ηρωισμό του μετώπου έναντι των σφαγών του εμφυλίου. Όλα αυτά μου φαίνονται λογικά, όσο και αν αδικούν την αλήθεια. Όμως δεν μου εξηγούν αυτό που θα ήθελα άλλη μια ζωή για να μάθω. Πώς διάολο όλα όσα ζούμε τώρα θα καταχωρηθούν στην ιστορική μνήμη;
Πρέπει να πιάσεις τα χρόνια του Μητσοτάκη για να γνωρίσεις ιστορικό του μέλλοντος. Δεν είμαι τόσο άπληστος, όμως, από την άλλη, σκάω σαν μικρό παιδί χωρίς το παγωτό του – θέλω να τον δω, προσπαθώ να τον φανταστώ. Ο ιστορικός του μέλλοντός μας, αν έχει γεννηθεί, είναι μωρό. Πιθανότατα θα ασχοληθεί μαζί μας το 2059, στα 50 χρόνια από το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης. Λογικά θα δει τα πράγματα με κρυστάλλινη διαύγεια, αλλά δεν θα βρει και πολλούς να διαφωνήσουν μαζί του. Αυτό που τώρα μας κάνει να ακονίζουμε δόντια και νύχια, τότε θα είναι ακαδημαϊκό debate χαμηλής έντασης. Με μία ιδιαιτερότητα: όλοι εμείς θα είμαστε εκεί. Ασήμαντοι κομπάρσοι, πευκοβελόνες κάτω από το μεγάλο δένδρο, αλλά εκεί. Από το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα ο ιστορικός χρόνος αρχίζει και εμπλουτίζεται με εξαντλητικές λεπτομέρειες.
Η εποχή μας δεν θα υπάρχει, απλώς, καταγεγραμμένη ως «κλίμα» ή συνολική εικόνα. Η εποχή μας θα είναι διαθέσιμη πίξελ προς πίξελ. Αν οι μηχανές δεν καταρρεύσουν κάποια στιγμή, τότε, θεωρητικά, έτσι και κάνετε like σε αυτό το κομμάτι, η επιλογή σας θα διεκδικήσει θέση στην αιωνιότητα. Η σημασία της αντιστοιχεί σε κόκκο άμμου στο βυθό του Ινδικού, όμως θα έχει καταγραφεί. Θέλω, λοιπόν, να μπω στη θέση των αγέννητων και να μας δω με τα μάτια τους. Θα βλέπουν, άραγε, αυτή τη selfie που τους στέλνουμε ή θα μας σηκώνουν έναν-έναν, τυχαία, από την ανυπαρξία, γελώντας με τη γύμνια μας; Το παρόν μας θα γίνει προβολή στον τοίχο τους. Από τις συνεδριάσεις της Βουλής μέχρι το ξύλο στο Σύνταγμα και από τους ψεκασμένους γέροντες μέχρι το λαϊκό ποπ που λερώνει τα αυτιά. Είναι η πρώτη φορά που η ιστορία των λαών δεν γράφεται μόνο με μία φωνή στους δρόμους, ούτε με ένα κοινό μοιρολόι σε χαρακώματα. Τι αφήνουμε στους επόμενους; Ποια γνώση; Ποια τέχνη και ποιο τραγούδι; Δεν τους αφήνουμε ούτε φήμη, ούτε μύθο. Μόνο σκληρή αλήθεια και άτεχνα ψέματα.
11°
