Το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, τα πελατειακά - συντεχνιακά συμφέροντα, η αδυναμία του κράτους, η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις.
Είναι δύσκολο να γράψεις για το σιδηροδρομικό δυστύχημα όταν η τραγωδία των ανθρώπων που έχασαν τους δικούς τους είναι ανείπωτη. Όταν στο συγκεκριμένο τρένο ήταν παιδιά φίλων, που γλύτωσαν από τύχη, όταν ο ίδιος χρησιμοποιείς το δρομολόγιο Αθήνα - Θεσσαλονίκη και έχεις νωπή την ατμόσφαιρα των βαγονιών με τους επιβάτες, νέους και μεγαλύτερους, να ταξιδεύουν άλλοτε προς τον προορισμό τους και τώρα προς τον όλεθρο και τον θάνατο. Τα συναισθήματα είναι συντριπτικά και το μυαλό κολλάει στο αδιανόητο γεγονός.
Είναι φανερό, καθώς έρχονται όλο και πιο πολλά στοιχεία στη δημοσιότητα, ότι το τραγικό δυστύχημα ήταν κυρίως αποτέλεσμα συνδυασμού δύο παραγόντων: Της ατομικής ανικανότητας και επιπολαιότητας των υπευθύνων σιδηροδρομικών για την κυκλοφορία και της αδυναμίας του ευρύτερου κράτους να εγκαταστήσει εγκαίρως σύγχρονα συστήματα ασφαλείας που θα αντιμετώπιζαν το ανθρώπινο λάθος.
Αρκετοί, σύμφωνα με τις ιδεολογικές προτιμήσεις τους, καταριούνται είτε την ιδιωτική εταιρία που κάνει τα δρομολόγια, είτε τον κρατικό ΟΣΕ που διαχειρίζεται την υποδομή και την κυκλοφορία των τραίνων. Το δυστύχημα έγινε από τα λάθη και τις παραλείψεις ανθρώπων του κρατικού φορέα και το κράτος, ευθύνεται για την μη ολοκλήρωση των έργων για τα συστήματα ασφαλείας. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας διόρισε στο Δ.Σ. του ΟΣΕ αποτυχόντες πολιτευτές ενώ η προηγούμενη κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όρισε επικεφαλής της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων μια υπάλληλο του ΙΚΑ. Αυτές οι πράξεις είναι ενδεικτικές για την ποιότητα διακυβέρνησης στον συγκεκριμένο τομέα.
Η ιδιωτική εταιρία έχει άλλης τάξης ευθύνη γιατί δέχτηκε να κυκλοφορεί τα τραίνα σε ένα προβληματικό δίκτυο και γιατί κατάργησε τη θέση του προϊσταμένου αμαξοστοιχίας, που σε οριακές καταστάσεις θα μπορούσε, ενδεχομένως, να βοηθήσει ώστε να αποφευχθεί το κακό.
Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες υπάρχει χώρος και για το κράτος και για τους ιδιώτες. Ενεργώντας παράλληλα, σε συνεργασία ή συμπληρωματικά οικοδόμησαν το μοντέλο της μεταπολεμικής ευημερίας. Μιλάμε για κράτος και ιδιώτες, ενώ στην πραγματικότητα στην περίπτωση των ελληνικών σιδηροδρόμων είχαμε ένα μαϊμού κρατικό φορέα που εξυπηρετούσε ιδιωτικά συμφέροντα και μια μαϊμού ιδιωτικοποίηση.
Τα ελλείμματα και τα χρέη του κρατικού ομίλου ΟΣΕ μέχρι τη χρεοκοπία του 2010 ξεπέρασαν τα 10 δισ. ευρώ, με τις μέσες ετήσιες αποδοχές των εργαζομένων της θυγατρικής ΤΡΕΝΟΣΕ να βρίσκονται στις 50.000 ευρώ. Αν αυτά τα χρήματα είχαν επενδυθεί -με αποδοτικό τρόπο- στις υποδομές, η χώρα θα είχε σιδηροδρομικό δίκτυο σαν της Ελβετίας και όχι το προβληματικό που έχει σήμερα. Ο κρατικός οργανισμός δεν δούλευε για το δημόσιο συμφέρον, αλλά για τα πελατειακά- συντεχνιακά συμφέροντα και την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα.
Λόγω της χρεωκοπίας η κατάσταση αυτή δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Έτσι, με την πίεση των δανειστών, η ΤΡΕΝΟΣΕ πουλήθηκε από την κυβέρνηση Τσίπρα στους κρατικούς ιταλικούς σιδηροδρόμους για 45 εκατομμύρια ευρώ. Πολλοί μιλάνε για ξεπούλημα, αλλά δεν είχε βρεθεί κανείς να δώσει περισσότερα. Το σκάνδαλο δεν βρίσκεται στο τίμημα, αλλά στην υποχρέωση να πληρώνει το δημόσιο 50 εκ. τον χρόνο στην εταιρία για να πραγματοποιεί δρομολόγια σε δήθεν άγονες γραμμές, οι οποίες ήταν δρομολόγια σε περιοχές που το δίκτυο είναι εντελώς απαρχαιωμένο, τα τρένα πολύ αργά και οι επιβάτες ελάχιστοι, ενώ οι ανάγκες μετακίνησης εξυπηρετούνται από λεωφορεία.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, με υπουργό τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, ανανέωσε την υποχρέωση αυτή για τα επόμενα 10 + 5 χρόνια. Με τέτοια κρατικοδίαιτη ιδιωτικοποίηση η Helenic Train (πρώην ΤΡΕΝΟΣΕ) εξασφάλιζε σίγουρο τζίρο και σίγουρα κέρδη χωρίς καμιά προσπάθεια. Ο ισχυρισμός ότι η επιχείρηση θα έκανε σε αντάλλαγμα επενδύσεις είναι ομολογία ότι η ιδιωτική επένδυση γίνεται με κρατικό χρήμα. Εξάλλου, η επιδότηση μιας εταιρίας δυσκολεύει το ενδεχόμενο να έρθουν ανταγωνίστριες εταιρίες. Είχα αναφερθεί αναλυτικά σε αυτή τη μαϊμού ιδιωτικοποίηση με δύο κείμενά μου στην Athens Voice: «ΤΡΑΙΝΟΣΕ: Άδεια τρένα πηγαινοέρχονται» και «Ο κύκλος των χαμένων δισεκατομμυρίων».
Αντί να πάρουμε τα θετικά του κράτους -ως φορέα κοινωνικής προστασίας, ασφάλειας και δημιουργού προϋποθέσεων ευημερίας- και τα θετικά της αγοράς, -που προσφέρει μέσω του ανταγωνισμού καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες- φτιάξαμε ένα υβρίδιο που συμπυκνώνει τα κακά και των δύο. Τον συντεχνιασμό και τον ωχαδερφισμό του δημοσίου και την κρατικοδίαιτη, μηδενικού ρίσκου επιχειρηματικότητα.
Η μικρή αναφορά στο πολιτικό πλαίσιο της τραγωδίας δεν σταματά τη ροή των συναισθημάτων. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος μέσα σε αυτόν τον κατακλυσμό να οδηγηθούμε στην στείρα άρνηση, τον μηδενισμό και να καταλήξουμε σε λανθασμένα και αντιφατικά συμπεράσματα.
Στην Ελλάδα έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες βήματα εκσυγχρονισμού, ορισμένα από τα οποία έμειναν ανολοκλήρωτα ή ακολουθήθηκαν από οπισθοχωρήσεις. Είναι σημαντικό η τωρινή τραγωδία να διαβαστεί με όρους πραγματικότητας, για να μην επαναληφθεί η αντιμετώπιση της χρεωκοπίας, που αντί να οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση, μας έβαλε πιο βαθιά σε αυτή.
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
13°
