Ισραήλ: Το κύμα διαμαρτυριών ενάντια στην κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, η περίοδος έντονης βίας κατά των Παλαιστίνιων, ο κίνδυνος του ακροδεξιού εξτρεμισμού.
Οι Ισραηλινοί διαμαρτύρονται κατά της κυβέρνησης του Μπέντζαμιν Νετανιάχου από τον περασμένο Ιανουάριο. Αφορμή είναι οι μεταρρυθμίσεις στον χώρο της Δικαιοσύνης, οι οποίες, σύμφωνα με την αντιπολίτευση, θα αποδυναμώσουν την ανεξαρτησία του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας και θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για ανεξέλεγκτη διακυβέρνηση εκ μέρους της πλειοψηφίας. Στο κύμα διαμαρτυριών συμμετέχουν ομάδες χωρίς παρελθόν ακτιβισμού όπως πιλότοι μαχητικών αεροσκαφών, εργαζόμενοι στον τομέα της τεχνολογίας και πρώην υπουργοί. Η κεντρική ιδέα είναι ότι η κυβέρνηση του Νετανιάχου δεν είναι απλώς «δεξιά»· επιδιώκει να καταργήσει το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών της ισραηλινής κοινωνίας και την ανεξαρτησία του δικαστικού συστήματος, με προοπτική μια ανελεύθερη δημοκρατία σε στιλ Βίκτορ Όρμπαν. Στο εξωτερικό, επιδιώκει προσάρτηση των κατεχομένων παλαιστινιακών εδαφών, κυρίως της Δυτικής Όχθης.
Πάντως, προς το παρόν, οι εκκλήσεις των διαδηλωτών δεν περιλαμβάνουν τη βελτίωση της κατάστασης για τους Παλαιστίνιους πολίτες του Ισραήλ και τους Παλαιστινίους που ζουν υπό κατοχή στη Δυτική Όχθη: υπάρχει μεγάλη ανισότητα μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, καθώς και μεταξύ Παλαιστινίων του Ισραήλ και Παλαιστινίων των κατεχομένων. Αλλά η κυβέρνηση του Νετανιάχου είναι ακραία και από αυτή την άποψη: ενθαρρύνει σε τέτοιο βαθμό την αποίκιση στα παλαιστινιακά εδάφη ώστε πολλοί που υποστηρίζουν την εβραϊκή υπερκυριαρχική πολιτική και την προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης κατέχουν σήμερα υπουργικές θέσεις. Ο υπουργός Οικονομικών Bezalel Smotrich ζήτησε πρόσφατα την εξάλειψη ενός παλαιστινιακού χωριού, ενώ ο υπουργός Εθνικής Ασφάλειας Itamar Ben Gvir υποκινεί τη βία κατά των Παλαιστινίων. Η οποία, όπως είναι γνωστό, επιστρέφεται πίσω εναντίον των Ισραηλινών σε ένα φαύλο κύκλο αίματος.
Οι αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες συμπίπτουν με μια περίοδο έντονης βίας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέα επικίνδυνη φάση δεδομένου ότι στην κυβέρνηση συμμετέχουν ακροδεξιοί εξτρεμιστές. Οι ισραηλινές αρχές πραγματοποιούν θανατηφόρες επιδρομές σε πόλεις και χωριά της Δυτικής Όχθης, οξύνοντας τα πάθη και ευνοώντας τη βίαιη αντίσταση και την τρομοκρατία ως απάντηση στην καθημερινή βία της ισραηλινής κατοχής. Ακόμα και αυτή την εβδομάδα σημειώθηκαν βίαια επεισόδια με τρεις νεκρούς Παλαιστινίους.
Για την ισραηλινή αντιπολίτευση, η δημοκρατία του Ισραήλ είναι αδιαχώριστη από τη διάβρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Ο Νετανιάχου και οι σύμμαχοί του επιδιώκουν ένα δόγμα σοκ που ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό του ισραηλινού συστήματος διακυβέρνησης και πλήρη αναδιάταξη της ισραηλινής κατοχής. Ο Νετανιάχου, που εξελέγη πρωθυπουργός για έκτη θητεία τον περασμένο Νοέμβριο, έστησε αυτή τη φορά την πιο ακραία, εθνικιστική κυβέρνηση στην ιστορία του κράτους του Ισραήλ. Προσπάθησε εξαρχής να παροπλίσει το ανώτατο δικαστήριο ώστε να μην μπορεί να ελέγχει το ισραηλινό κοινοβούλιο, την Κνεσέτ. Τα διάφορα νομοσχέδια που υποβλήθηκαν περιορίζουν την αρμοδιότητα του δικαστηρίου να ανατρέπει νόμους που θεωρεί αντισυνταγματικούς, ενώ θεσπίζουν μια 9μελή επιτροπή που θα διορίζει δικαστές. Όλα αυτά περιπλέκονται από το ότι το Ισραήλ δεν έχει σύνταγμα σαν τα ευρωπαϊκά, αλλά ένα σύνολο κανονισμών που θεωρούνται «Βασικός Νόμος». Οι υποστηρικτές της πρότασης Νετανιάχου, όπως μια ομάδα Ισραηλινών ακαδημαϊκών που δημοσίευσαν πρόσφατα σχετική ανοιχτή επιστολή, λένε ότι το ανώτατο δικαστήριο έχει συγκεντρώσει υπερβολικές αρμοδιότητες. Όμως, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ισραηλινού Ινστιτούτου Δημοκρατίας, το 66% των Ισραηλινών πιστεύουν ότι το ανώτατο δικαστήριο πρέπει να έχει την εξουσία να καταρρίπτει έναν νόμο αν είναι ασυμβίβαστος με τον Βασικό Νόμο.
Το αποτέλεσμα της δικαστικής αναθεώρησης θα ήταν μια μορφή πλειοψηφικής διακυβέρνησης, όπου οι μειονοτικές ομάδες, ιδιαίτερα οι Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ, που αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού της χώρας, θα αντιμετώπιζαν σοβαρές απειλές. «Τα δικαιώματα της μειοψηφίας δεν μπορούν να εξαρτώνται από την καλοσύνη της πλειοψηφίας. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με ένα βασικό στοιχείο της δημοκρατίας», γράφει ο Natan Sachs του Ινστιτούτου Brookings. Πολλοί μοιράζονται αυτές τις ανησυχίες: μεταξύ αυτών είναι ο πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Μπαράκ, ένας από τους πλέον παρασημοφορημένους στρατιωτικούς ηγέτες της χώρας, ο επίσης πρώην πρωθυπουργός και επικεφαλής της αντιπολίτευσης Γιάιρ Λαπίντ και η πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Τζίπι Λίβνι. Ο Ραμ Μπεν Μπαράκ, μέλος της Κνεσέτ που εργάστηκε στο παρελθόν ως αναπληρωτής διευθυντής των υπηρεσιών πληροφοριών της Μοσάντ, έκανε μια σύγκριση με τη ναζιστική Γερμανία για να δείξει πόσο κακή κρίνει την κατάσταση η αντιπολίτευση του Ισραήλ. «Ο Νετανιάχου, ο Μπεν-Γκβίρ και όλοι εσείς οι συνοδοιπόροι ρίξτε μια ματιά στη Wikipedia. Διαβάστε την ιστορία του πώς το ναζιστικό κόμμα ανέβηκε στην εξουσία δημοκρατικά και έγινε αμέσως δικτατορία», έγραψε στο Twitter ο Μπεν Μπαράκ. Ο διεθνής συγγραφέας με τις μεγαλύτερες πωλήσεις Yuval Noah Harari, που είναι καθηγητής στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, χαρακτήρισε τις κινήσεις της κυβέρνησης «αντιδημοκρατικό πραξικόπημα».
Επενδυτές, τραπεζίτες και οικονομικοί παράγοντες έχουν εκφράσει ανησυχία για το πώς θα επηρεάσει την οικονομία η ακροδεξιά πολιτική και οι αντιδράσεις εναντίον της. Από την πλευρά τους, ο Νετανιάχου και οι συνεργάτες του καταδικάζουν τους διαδηλωτές και παραμένουν σταθεροί στην πεποίθηση ότι η ακραία και επικίνδυνη ομάδα που οργανώνει τις διαδηλώσεις θέλει απλώς να κάψει τη χώρα και να δημιουργήσει χάος. Υπενθυμίζεται ότι ο Νετανιάχου είναι υπόδικος για διαφθορά - αν και έχει αρνηθεί τις κατηγορίες, φήμες και καταγγελίες ταλαιπωρούν την πολιτική του ζωή τα τελευταία χρόνια. Υπήρξαν εικασίες ότι αυτές οι κατηγορίες είναι ο λόγος για τον οποίο επιδιώκει μια μεγάλη αναμόρφωση του ισραηλινού δικαστικού συστήματος, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της ανεξαρτησίας του. Αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας.
Υπάρχουν τρεις πυλώνες στον κυβερνητικό συνασπισμό: το συντηρητικό κόμμα Λικούντ του Νετανιάχου, οι υπερεθνικιστές έποικοι και οι υπερορθόδοξοι· ο καθένας από αυτούς έχει κάτι να κερδίσει από τη μεταρρύθμιση στη Δικαιοσύνη. Θα ήταν ωφέλιμο για τους συμμάχους του Νετανιάχου στο κόμμα του να αποδυναμωθούν τα δικαστήρια καθώς προσπαθεί να ξεφύγει από μακροχρόνιες καταγγελίες για διαφθορά. Για τους υπερεθνικιστές εποίκους με επικεφαλής τους Ben Gvir και Smotrich, τέτοιες δικαστικές αλλαγές θα διευκόλυναν την προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και άλλες πολιτικές που θα ωφελούσαν τους εποίκους. Και για τους υπερορθόδοξους, η αποδυνάμωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου θα σημαίνει στο εξής θα μπορούν να εξαιρούνται από τη στρατιωτική θητεία -κάτι που τώρα κρίνεται αντισυνταγματικό- ενώ, θα μπορούν να επιβάλουν θρησκευτικές και όχι κοσμικές λύσεις στις εκλογικές τους περιφέρειες.
Ανάμεσα στις μεταρρυθμίσεις που προβλέπει η κυβέρνηση Νετανιάχου είναι η ανάκληση της ιθαγένειας των Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ και των οικογενειών τους σε περίπτωση που καταδικαστούν για τρομοκρατία, ενώ ταυτοχρόνως συζητιέται η επαναφορά της θανατικής ποινής για τα «τρομοκρατικά αδικήματα». Επίσης, στο πλαίσιο των εποικίσεων στα παλαιστινιακά εδάφη, η κυβέρνηση έχει ήδη εγκρίνει την κατασκευή περισσότερων από 7.000 οικιστικών μονάδων στη Δυτική Όχθη, σχεδόν διπλάσια από το σύνολο που εγκρίθηκε πέρυσι, με παράλληλη αύξηση στις κατεδαφίσεις παλαιστινιακών σπιτιών που κρίνονται ότι έχουν χτιστεί χωρίς άδεια.
Στο μεταξύ, τα παράλληλα νομικά συστήματα, τα οποία Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί εμπειρογνώμονες αποκαλούν «απαρτχάιντ», έχουν δημιουργήσει τις συνθήκες με τις οποίες είναι ευκολότερο για μια ριζοσπαστική δεξιά κυβέρνηση να καταργήσει τον δημοκρατικό έλεγχο στην εξουσία. Όπως έγραψε πρόσφατα ο δημοσιογράφος Peter Beinart στους New York Times, «ένα κίνημα που βασίζεται στην εθνοκρατία δεν μπορεί να υπερασπιστεί με επιτυχία το κράτος δικαίου.» Κι όπως συνήθως, τη λύση καλούνται να τη δώσουν οι ΗΠΑ: η κυβέρνηση Μπάιντεν θα χρειαστεί να κάνει περισσότερα από το να ζητεί, χλιαρά, τη δημιουργία δύο κρατών.
15°
