IWD #EmbraceEquity: Οδηγεί όντως σε κοινωνική ευημερία η επιδίωξη ισότητας αποτελέσματος;

Το φετινό μήνυμα της Ημέρας της Γυναίκας είναι #EmbraceEquity. Γιατί «equity» και όχι «equality»; Ο οργανισμός που διοργανώνει την παγκόσμια ημέρα, εξηγεί τη διαφορά μεταξύ equity και equality (που στα ελληνικά μεταφράζονται και τα δύο εν προκειμένω ως ισότητα) λέγοντας ότι η παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους (equal opportunities) δεν είναι αρκετή, διότι μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμούς. Επομένως, η κοινωνία θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι δεν αρκεί η ισότητα ευκαιριών, και να επιδιώκει να παρέχει στον καθένα και στην καθεμία όλα τα μέσα και τις διευκολύνσεις που απαιτεί η ιδιαίτερη κατάστασή τους, ώστε να επιτυγχάνεται η ισότητα αποτελέσματος (equal outcome).

Η έννοια της ισότητας του αποτελέσματος υπονοεί ότι όλα τα άτομα στην κοινωνία πρέπει να μπορούν να έχουν τα ίδια αποτελέσματα στη ζωή, ανεξάρτητα από το σημείο εκκίνησης, τις περιστάσεις ή τις ικανότητές τους. Ακούγεται καλό, αλλά ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις.

Ένας από τα κύρια προβλήματα της επιδίωξης της ισότητας του αποτελέσματος είναι ότι δεν αναγνωρίζει τις θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των ατόμων και τις διαφορετικές επιδιώξεις, στόχους, ικανότητες και φιλοδοξίες που έχουν. Η επιδίωξη ίσου αποτελέσματος για όλα τα άτομα προϋποθέτει ότι όλοι θέλουν και μπορούν το ίδιο πράγμα, κάτι που δεν είναι αλήθεια. Υπάρχουν σημαντικές ατομικές διαφορές, και η αγνόησή τους δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη ευημερία και ευτυχία – μάλλον το αντίθετο.

Επιπλέον, η επιδίωξη της ισότητας στο αποτέλεσμα απαιτεί τεράστιο όγκο οικονομικών και άλλων πόρων, π.χ. νομοθετικών παρεμβάσεων. Όμως, οι οικονομικοί πόροι που μπορούν να συλλεγούν (κυρίως μέσω της φορολογίας) και να διατεθούν για κοινούς στόχους είναι πάντα πεπερασμένοι. Ακόμη και σε πλούσιες χώρες με ισχυρές οικονομίες, η παροχή πόρων και ευκαιριών σε όλα τα άτομα ανάλογα με τις ιδιαίτερές τους συνθήκες αποτελεί πρόκληση. Απλώς δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα, για να καλυφθούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες όλων εξίσου. Αναγκαστικά επομένως, η λύση θα ήταν η παροχή του ελάχιστου κοινού δυνατού σε όλους: αν για παράδειγμα θέλουμε όλοι να έχουν τα ίδια εισοδήματα, πιο πιθανό είναι αυτά τα εισοδήματα να είναι εξαιρετικά χαμηλά, παρά υψηλά. Αν θέλουμε όλοι να έχουν τα ίδια σπίτια, αυτά τα σπίτια θα είναι πολύ μικρά για όλους.

Ταυτόχρονα δε, οι πόροι που θα διατίθενται σε στόχους που έχει νόημα να είναι κοινοί για όλους, όπως π.χ. ένα ελάχιστο καλό επίπεδο υγειονομικής περίθαλψης, παιδείας, ασφάλειας, δικαιοσύνης, θα είναι και αυτοί μικρότεροι, διότι οι πεπερασμένοι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι θα μοιράζονται χωρίς προτεραιοποίηση σε όλα τα δυνατά κοινά αγαθά.  Στον δρόμο προς την εξίσωση, οδηγούμαστε σε μία συνολική μείωση της ποιότητας ζωής.

Υπάρχουν δηλαδή όρια στο πόσο μπορεί να επενδύσει η κοινωνία για την εξισορρόπηση των όρων (επιδίωξη του λεγόμενου level playing field), δεδομένων των περιορισμών των πόρων και των ανταγωνιστικών προτεραιοτήτων. Είναι σημαντικό να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της επένδυσης σε πρωτοβουλίες που προάγουν την ισότητα και της διατήρησης μιας βιώσιμης οικονομίας και κοινωνίας. Αυτό απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και κατανομή πόρων, καθώς και συνεχή παρακολούθηση και αξιολόγηση για να διασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες είναι αποτελεσματικές και αποδοτικές.

Σε ατομικό επίπεδο, η γνώση ότι το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο ανεξαρτήτως άλλων παραγόντων, οδηγεί σε έλλειψη κινήτρων για τα άτομα να καινοτομήσουν ή να βελτιώσουν την απόδοσή τους, καθώς και σε έλλειψη λογοδοσίας και ανάληψης ευθύνης. Όταν όλοι ξέρουν ότι θα έχουν την ίδια κατάληξη, τις ίδιες απολαβές, την ίδια επιτυχία, ότι θα έχουν τα ίδια αποτελέσματα, ανεξάρτητα από την προσπάθεια ή την απόδοσή τους, υπάρχει μικρό κίνητρο για τα άτομα να εργαστούν σκληρά ή να ρισκάρουν. Σε ένα τέτοιο σύστημα, οι άνθρωποι (και σύνολα ατόμων όπως οι επιχειρήσεις) μπορεί να γίνουν εφησυχασμένοι, ή απαθείς, καθώς δεν υπάρχει ανταμοιβή για εξαιρετική απόδοση ή καινοτομία. Αυτή η έλλειψη λογοδοσίας και ευθύνης μπορεί να οδηγήσει σε μια στάσιμη και μη παραγωγική κοινωνία, όπου η πρόοδος και η ανάπτυξη είναι περιορισμένες.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι η επιδίωξη ίσων αποτελεσμάτων δεν είναι ποτέ ένας ευγενής και δίκαιος στόχος. Οι οργανωμένες και φιλελεύθερες κοινωνίες αναγνωρίζουν ότι σε κάποια πεδία είναι σωστό να δίνονται ίσες ευκαιρίες, και αφιερώνουν πόρους γι αυτό. Τέτοια πεδία είναι για παράδειγμα η παιδεία και η υγεία όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, αλλά και προσιτά δημόσια μέσα μεταφοράς, παιδικοί σταθμοί, προγράμματα στήριξης μικρών επιχειρήσεων κ.α.

Για τους ανθρώπους που ξεκινούν πολύ χαμηλά, όπως εκείνους που ζουν σε συνθήκες φτώχειας ή αντιμετωπίζουν συστημικά εμπόδια, αυτή η επιδίωξη απαιτεί στοχευμένες παρεμβάσεις. Αυτές συχνά παίρνουν τη μορφή πολιτικών θετικής δράσης (affirmative action) που στοχεύουν στην αποκατάσταση ιστορικών ανισοτήτων. Τέτοιες είναι για παράδειγμα πολιτικές παροχής πολύ μικρών δανείων για τη γυναικεία επιχειρηματική δραστηριότητα που ισχύουν σε περιοχές της ΝΑ Ασίας, ποσοστώσεων για την εισαγωγή σε Μεγάλες Σχολές (Grandes Écoles) που ισχύουν στη Γαλλία για νέους που προέρχονται από συγκεκριμένες υποβαθμισμένες περιοχές, ή για την συμμετοχή γυναικών σε διοικητικά συμβούλια εισηγμένων εταιρειών, όπως ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Συμπερασματικά, η επιδίωξη της ισότητας του αποτελέσματος, όπως είναι το σύνθημα της σημερινής Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, εφόσον εκληφθεί ως γενική επιδίωξη χωρίς περιορισμούς, μπορεί να οδηγήσει σε ολέθριο αποτέλεσμα. Αντίθετα, η κοινωνία θα πρέπει να στοχεύει όλοι να έχουν κατά το δυνατόν ίσες ευκαιρίες, ιδιαίτερα όσοι ξεκινούν από μειονεκτική θέση, επιλέγοντας προσεκτικά πού θα διαθέσει τους πεπερασμένους διαθέσιμους πόρους.