Η πατριαρχία αντεπιτίθεται

«Η πατριαρχία αντεπιτίθεται», δήλωσε σε χθεσινή του ανακοίνωση ο Γενικός Γραμματέας  του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, «σε όλο τον κόσμο πλήττονται, απειλούνται παραβιάζονται τα δικαιώματα των γυναικών. Η πρόοδος που είχε επιτευχθεί στις δεκαετίες εξαφανίζεται μπροστά στα μάτια μας.»

Είναι γεγονός ότι μόνο καλά δεν είναι τα νέα όσον αφορά τη θέση της γυναίκας διεθνώς. Σε πρόσφατο ρεπορτάζ της εφημερίδας Guardian αναλύεται μία υπόθεση που συγκλονίζει το Ιράν. Αναφέρεται ότι σε 15 πόλεις περισσότερες από 1.000 μαθήτριες έχουν εισαχθεί το τελευταίο διάστημα στο νοσοκομείο με συμπτώματα δηλητηρίασης από τοξικό αέριο. Οι δηλητηριάσεις φαίνεται να λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της παραμονής των κοριτσιών στις αίθουσες ή τις αυλές του σχολείο.

Λόγω των αυστηρών περιορισμών της ελευθερίας του Τύπου, ο δημοσιογράφοι δυσκολεύονται να ερευνήσουν την υπόθεση εις βάθος. Ωστόσο, πολλοί ισχυρίζονται πως οι δηλητηριάσεις οφείλονται σε επιθέσεις από ριζοσπάστες εξτρεμιστές που επιθυμούν να εμποδίσουν τα κορίτσια να παρακολουθούν τα μαθήματά τους – πάντα με τη σιωπηρή κρατική υποστήριξη.

Στο Αφγανιστάν, η Κυβέρνηση των Ταλιμπάν απαγόρευσε πρόσφατα την πώληση και τη συνταγογράφηση αντισυλληπτικών, υποστηρίζοντας πως η χρήση τους είναι «συνωμοσία της Δύσης», που σκοπό έχει να πλήξει τον μουσουλμανικό πληθυσμό.

Από τον Αύγουστο του 2021, που οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία, έβαλαν τέλος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για τις γυναίκες, τις απέκλεισαν από τα πανεπιστήμια, τις ανάγκασαν να χάσουν τις δουλειές τους και περιόρισαν τη δυνατότητά τους να κυκλοφορούν ελεύθερα εκτός της οικίας τους.

Η Κυβέρνηση των Ταλιμπάν επέβαλε επίσης στις γυναίκες να καλύπτουν το πρόσωπο, τα μαλλιά και το σώμα τους στο δημόσιο χώρο. Αν και η επιβολή αυτής της απαγόρευσης δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο στην ιστορία του Αφγανιστάν, το μέτρο γίνεται ακόμα πιο σκληρό καθώς όσες γυναίκες αρνούνται να καλυφθούν από την κορυφή έως τα νύχια θα γίνονται η αιτία για να τιμωρηθούν παραδειγματικά τα άρρενα μέλη της οικογένειάς τους.

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας και των γυναικοκτονιών έχει ξεπεράσει τα τελευταία χρόνια κάθε προηγούμενο. Η προσπάθεια να αποδοθούν από ορισμένους αναλυτές οι αιτίες της έμφυλης βίας αποκλειστικά στο ψυχικό τραύμα που προκάλεσε η πανδημία ή στην οικονομική ανασφάλεια, συσκοτίζει την αλήθεια. Το πρόβλημα μπορεί να έγινε εντονότερο κατά τη διάρκεια της καραντίνας, αφού τα θύματα δύσκολα μπορούσαν να διαφύγουν από τους βασανιστές και τους δολοφόνους τους, αλλά η αλήθεια είναι ότι προϋπήρχε.

Οι κυριότερες αιτίες έμφυλης βίας είναι η κακοποίηση γυναικών από νταήδες πατεράδες, αδερφούς, ερωτικούς συντρόφους, ακριβώς δηλαδή από τους άντρες που θα όφειλαν να τις προστατεύουν· η τιμωρία των κοριτσιών για λόγους τιμής ή λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού τους· η κακοποίηση ή και η δολοφονία γυναικών από το οργανωμένο έγκλημα λόγω trafficking· ο βασανισμός, οι βιασμοί και οι φόνοι γυναικών και κοριτσιών κατά τη διάρκεια πολεμικών συρράξεων ως μέσο άσκησης πίεσης και τιμωρίας των αντιπάλων, όπως είδαμε να συμβαίνει στην Ουκρανία, όπου μέσα σε λίγους μόλις μήνες βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν από τα ρωσικά στρατεύματα εκατοντάδες γυναίκες κάθε ηλικίας.

Σε πολλές περιπτώσεις, ο λόγος που τα κορίτσια και οι γυναίκες υποφέρουν στα χέρια των αντρών ή και άλλων γυναικών είναι ο βαθιά ριζωμένος μισογυνισμός που απορρέει από την αντίληψη πως οι γυναίκες είναι κατώτερα όντα που μόνο με την τιμωρία μπορούν να βελτιωθούν ως προς τον τρόπο σκέψης και τη συμπεριφορά.

Τι μπορούμε όμως να κάνουμε πέρα από την απλή καταγραφή στοιχείων -που ασφαλώς έχει την αξία της – ώστε να ανατραπεί αυτή η κατάσταση; Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ δεν είναι καθόλου αισιόδοξος αφού στη χθεσινή του ανακοίνωση υπέθεσε πως «σε 300 χρόνια θα υπάρξει ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών».

Αρκετές, μάχιμες φεμινίστριες έχουν αρχίσει να αμφισβητούν την αναγκαιότητα να συνεχιστεί ο αγώνας κατά της πατριαρχίας στις κοινωνίες της Δύσης, εφόσον οι γυναίκες που ζουν σε άλλες ηπείρους, όπως στην Αφρική και την Ασία, αντιμετωπίζουν τραγικά προβλήματα σε σχέση με τις Ευρωπαίες και τις Αμερικάνες, που φαίνεται πως τα περισσότερα θέματα που τις απασχολούσαν τις τελευταίες δεκαετίες έχουν είτε λυθεί, είτε δρομολογηθεί διαδικασίες που θα επιφέρουν την πολυπόθητη ισότητα δικαιωμάτων και ευκαιριών.

Είναι όμως έτσι; Η αύξηση της έμφυλης βίας, η μισθολογική ανισότητα που εξακολουθεί να υπάρχει, η αμφισβήτηση του δικαιώματος της γυναίκας να ορίζει το σώμα της και να αποφασίζει ελεύθερα αν θα κυοφορήσει, κάτι που αμφισβητείται στις μέρες μας ακόμα και σε ορισμένες περιοχές της Αμερικής και της Ευρώπης, καταδεικνύουν ότι οι αγώνες των γυναικών δεν έχουν τελειώσει.

Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όσο βελτιώνεται η θέση των γυναικών της Μεσαίας τάξης, τόσο καλύτερη γίνεται και η καθημερινότητα των πιο αδύναμων γυναικών, και πως όσοι από εμάς, γυναίκες και άντρες, έχουμε κάποιο δημόσιο βήμα, καλό είναι να συνεχίσουμε να μιλάμε για την παραβίαση των γυναικείων δικαιωμάτων, όπου και αν συμβαίνει.

Ο αγώνας κατά της πατριαρχίας, δεν αφορά άλλωστε αποκλειστικά τις γυναίκες, καθώς επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και τις επιλογές των αντρών που αισθάνονται την πίεση των παγιωμένων αντιλήψεων για το τι σημαίνει να είσαι άντρας, να τους εγκλωβίζει σε ρόλους που συχνά δεν τους ταιριάζουν, και που σε κάποιες περιπτώσεις καταστρέφουν τη ζωή τόσο των ίδιων όσο και των ανθρώπων που είναι γύρω τους.

Η συστηματική ανάδειξη και η κριτική των εσφαλμένων αντιλήψεων είναι η μόνη οδός ανατροπής των στερεοτύπων που επηρεάζουν τη σκέψη αντρών και γυναικών, οδηγώντας τους στην αναπαραγωγή μιας χρόνια άδικης κατάστασης.