H εθνική αντίσταση ενάντια στους ιταλούς και γερμανούς κατακτητές, οι πατριωτικές πράξεις των ανταρτών και η σημασία της ιστορικής μνήμης.
Μνήμες. Οι μνήμες, όπως και τα όνειρα, είναι «φύλακες της ζωής». Ένας άνθρωπος χωρίς μνήμες είναι ένα «άδειο κέλυφος».
Η μνήμη συνδέεται άμεσα με την εμπειρία και γι’ αυτό και φύλακας της ζωής. Εμπεριέχει την μάθηση: «Μαθαίνω από τα παθήματα μου, αλλά και από τις απολαύσεις μου». Η μνήμη συνενώνει το παρελθόν με το παρόν και συχνά προσδιορίζει το μέλλον. Λειτουργεί συχνά με βάση το ασυνείδητο και το προσυνειδητό, χωρίς την παρέμβαση της συνείδησης. Συχνά ακούμε, π.χ. : «έτσι έμαθα, τι να κάνω δεν μπορώ να κάνω αλλιώς». Η μνήμη, δηλαδή, εμπεριέχει την επανάληψη. Κάνω αυτό που «ξέρω», που έμαθα να κάνω, γιατί για κάποιους λόγους αυτό επέλεξα ασυνείδητα να θυμάμαι. Συχνά, επίσης, εάν σε κάτι δυσκολεύομαι, πρακτικό ή θεωρητικό ζήτημα, ανατρέχω στην μνήμη μου να φέρω στο παρόν, μέσω της αναμνημόνευσης, στοιχεία από συγκεκριμένες στιγμές του παρελθόντος που θα με βοηθήσουν να λύσω το τρέχων πρόβλημα.
Η μνήμη, λοιπόν, μέσω της αναμνημόνευσης, βοηθάει να λύνουμε ζητήματα του παρόντος, γι’ αυτό και είναι μεγάλη η συμβολή της στην ψυχική, πολιτισμική και ιστορική ταυτότητα. Γι’ αυτό και οι διάφορες επετειακές συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις. Η μνήμη και το ρίζωμα μέσα στον ψυχισμό, συμβάλλει αποφασιστικά στη διαμόρφωση του ήθους και της ηθικής του ανθρώπου.
Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου συνειδητά ή ασυνείδητα, επιλέγουμε να ξεχνάμε, να «απωθούμε» τις μνήμες μας. Κάτι τέτοιο βέβαια, μπορεί να συμβαίνει, ατομικά, για λόγους καθαρά ψυχικούς, οπότε μπορεί να είναι και ασυνείδητο, αλλά όμως, μπορεί να συμβαίνει και για λόγους π.χ. πολιτικούς, οπότε είναι μια συνειδητή πολιτική θέση.
Έκανα όλη αυτή την μεγάλη εισαγωγή, περί μνήμης, αναμνημόνευσης και απώθησης, γιατί θέλησα, μ’ αυτό το σημείωμα, να «φέρω στην μνήμη» ένα ζήτημα ιστορικό και εξόχως πολιτικό, το οποίο έχει «απωθηθεί» από το ιστορικό μνημονικό πολλών, δημιουργώντας τελικά, ένα ιστορικό και πολιτικό κενό: Εκείνο της απουσίας της αναμνημόνευσης της Αντίστασης των ελλήνων πατριωτών, ενάντια στους ιταλούς και γερμανούς κατακτητές που ήταν φυσικά μια συνέχεια του αλβανικού έπους. Αυτή η αναμνημόνευση, ήρθε με αφορμή την επέτειο της ίδρυσης της ΕΠΟΝ, (23/02/1943). Να θυμίσω ότι η οργανωμένη Αντίσταση ενάντια στους ιταλούς και γερμανούς κατακτητές, αναγνωρίστηκε από τη Βουλή των ελλήνων, ως «Εθνική», τη δεκαετία του 1980. Τότε αναγνωρίστηκαν μεταξύ άλλων πολλών αντιστασιακών οργανώσεων, το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, το ΕΛΑΝ, και η ΕΠΟΝ, οι οποίες έδρασαν σχεδόν σε όλη την επικράτεια.
Παραμένει, λοιπόν, απορίας άξιον, το γεγονός της χρόνιας και γενικευμένης αποσιώπησης, του αντάρτικου εκείνων των χρόνων της κατοχής. Σε πολλά μέρη, ιδίως μικρά δεν υπάρχει ούτε ένα μνημείο που να αφιερώνεται σ’ εκείνους τους αγωνιστές. Σα να μην υπήρξε ως γεγονός. Σα να μην υπήρξαν εκείνοι οι άνθρωποι. Τίθενται σοβαρά πολιτικά ερωτηματικά, τα οποία πιθανώς χρειάζεται να αναζητηθούν ανάμεσα στις συμπληγάδες ενός άκρατου τοξικού κλίματος, που δυστυχώς ακόμα εξακολουθεί και υπάρχει, ανάμεσα σε μια βαθιά αντιδραστική δεξιά και μια εξόχως δογματική αριστερά, υπεύθυνες και οι δύο της τραγωδίας του εμφυλίου.
Το ζήτημα, ωστόσο, είναι ότι τελικά η αντίσταση υπήρξε. Υπάρχουν γραπτά ντοκουμέντα τα οποία δείχνουν το ήθος και τις πατριωτικές πράξεις των ανταρτών τα οποία χρειάζεται να αναδειχθούν π.χ. με τη δημιουργία ενός Μουσείου Εθνικής Αντίστασης, όπου και θα υπενθυμίζουν τους αγώνες τους, για «ψωμί, μόρφωση και κοινωνική αλληλεγγύη» σε συνθήκες φασιστικής κατοχής.
Κλείνοντας, να πω ότι η απουσία μνήμης, ή η επιλεκτική μνήμη, σε ατομικό επίπεδο, αφορά και χαρακτηρίζει ένα άτομο, μικρό το κακό. Όμως η επιλεκτική μνήμη σ’ ένα τόπο, σε μια κοινωνία, ιδιαίτερα για πολιτικούς λόγους, είναι μεγάλο κακό γιατί αποσιωπάται και διαστρεβλώνεται η ιστορία. Κι αυτή η συσκότιση της ιστορίας διαμορφώνει συνειδήσεις και διαιωνίζει ψευδαισθητικές πραγματικότητες.
Έχει σημασία, λοιπόν, στο σήμερα, κάθε νέος άνθρωπος που ζει σ’ αυτόν τον τόπο να έχει μάθει, να μπορεί να γνωρίζει ώστε να διακρίνει τι «κρύβεται» πίσω από μια «εικόνα», έναν «τόπο», μια «αμμουδιά». Αυτήν την ικανότητα θα την αναπτύξει και μέσα από τη συνολική έκθεση των «ιχνών της ιστορίας» του τόπου, σελίδα τη σελίδα.
12°
