Η ελληνική οικονομία έχει διανύσει μεγάλη απόσταση στο μέτωπο της δημοσιονομικής προσαρμογής, σε σημείο που να παράγει για δεύτερη συνεχή χρονιά δίδυμα πλεονάσματα (πρωτογενές και ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών).
Στο πλαίσιο αυτό, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι έχουμε εισέλθει και στον ενάρετο αναπτυξιακό οικονομικό κύκλο. Το θέμα είναι πώς θα «τρέξει» η ελληνική οικονομία έτσι ώστε μετά από 6 χρόνια ύφεσης να αντιμετωπιστούν τα σοβαρά θέματα του αναπτυξιακού μοντέλου, της ανεργίας και της εσωτερικής υποτίμησης.
Κατά τη γνώμη μου, το ελληνικό ζήτημα έχει εισέλθει στην τελική φάση ενός επίπονου και μακροχρόνιου «οδικού χάρτη». Καταρχήν θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι ο συγκεκριμένος «οδικός χάρτης» αποτελεί προσωπική εκτίμηση με βάση τα σχετικά δημοσιεύματα και κυρίως το πώς λειτουργεί η ευρωπαϊκή οικογένεια και οι αγορές.
Για να μιλάμε όμως περί οδικού χάρτη, πρέπει πρώτα να είμαστε σίγουροι για το «πού οδηγεί ο οδικός χάρτης». Κατά τη γνώμη μου, ο “οδικός χάρτης” πρέπει να οδηγεί σε δύο στρατηγικούς στόχους, οι οποίοι είναι αλληλένδετοι μεταξύ τους:
α. στη δυναμική επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας με στόχο τη σημαντική μείωση της ανεργίας σε μία διατηρήσιμη βάση και
β. στη μετάβαση με ομαλούς και δημοκρατικούς όρους σε μία νέα φάση της Ελληνικής Δημοκρατίας, η οποία θα βρίσκεται πιο κοντά στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, στη λεγόμενη Νέα Μεταπολίτευση.
Κατά τη γνώμη μου, τρία γεγονότα θα αποτελέσουν τα ορόσημα στον οδικό χάρτη του ελληνικού ζητήματος
α. η ολοκλήρωση των stress tests των τραπεζών (τέλος Οκτωβρίου 2014)
β. η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές για δανεισμό (Νοέμβριος 2014) και
γ. η υπογραφή της συμφωνίας ελάφρυνσης από κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση (όταν θα υπογράψουν οι επικεφαλής της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης).
Πιο συγκεκριμένα, ο οδικός χάρτης συμπεριλαμβάνει τα επόμενα στάδια:
1. Η ολοκλήρωση stress tests των ελληνικών τραπεζών μετά από τα οποία θα δούμε τι ποσό απομένει στον «κουμπαρά του» Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (μέχρι τέλος Οκτωβρίου). Αποτελεί το πρώτο ορόσημο (critical path), από την επιτυχία του οποίου θα εξαρτηθεί το ύψος του «κουμπαρά» που θα απομείνει στο ΤΧΣ και θα χρησιμοποιηθεί ως πιστωτική γραμμή, το ύψος δανεισμού από τις αγορές μέχρι το τέλος του 2015. Η επιτυχή ολοκλήρωση των stress tests θα διευκολύνει την αποχώρηση του ΔΝΤ.
2. Η εκτέλεση προϋπολογισμού 10μήνου (πρώτο 10ήμερο Νοεμβρίου), η οποία θα καθορίσει όχι μόνο το εάν η ελληνική πλευρά «έπιασε» τους στόχους για το 2014, αλλά και το τι περίσσευμα υπάρχει για φοροελαφρύνσεις.
3. Η υπερψήφιση του προϋπολογισμού 2015, ο οποίος θα εμπεριέχει και ισχυρή ένδειξη ότι ο προϋπολογισμός του 2014 πραγματοποίησε τους δημοσιονομικούς στόχους του Μεσοπρόθεσμου (αρχές Νοεμβρίου) και τις φοροελαφρύνσεις.
4. Ο ανασχηματισμός στο πλαίσιο της αποχώρησης του υπουργού Εθνικής Αμύνης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (μετά τη ψήφιση του προϋπολογισμού). Είναι ερωτηματικό εάν στο πλαίσιο του ανασχηματισμού, γίνουν και κινήσεις διεύρυνσης του κυβερνητικού συνασπισμού.
5. Η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές για δανεισμό (μέσα Νοεμβρίου). Κατά τη γνώμη μου, η κίνηση αποτελεί το δεύτερο ορόσημο (critical path). Η έξοδος θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο το επιτόκιο δανεισμού είναι χαμηλότερο από το κόστος δανεισμού από το ΔΝΤ (περί το 4,5%). Από την επιτυχία της εξόδου στις αγορές θα εξαρτηθεί και το ύψος της γραμμής πίστωσης.
6. Υλοποίηση των προαπαιτούμενων για την εκταμίευση των τελευταίων δόσεων από την ευρωζώνη και του ΔΝΤ μέχρι το και το τέλος του 2014 (τέλος Δεκεμβρίου). Τότε θα έχουμε την ολοκλήρωση και τον τερματισμό της συμμετοχής της ευρωζώνης στο πρόγραμμα δανεισμού.
7. Σύναψη συμφωνίας για τη συναινετική αποχώρηση του ΔΝΤ και του ύψους της πιστωτικής γραμμής, η οποία θα χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση αδυναμίας εξόδου της Ελλάδας στις αγορές (Ιανουάριος 2015). Κατά τη γνώμη μου, το ΔΝΤ θα αποχωρήσει από την Ελλάδα λόγω των εσωτερικών πιέσεων που δέχεται και της κλιμακούμενης αναταραχής στις αναδυόμενες αγορές. Στο πλαίσιο αυτό, το υπόλοιπο ποσό του "κουμπαρά" ΤΧΣ που προορίζονταν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (περί τα 10 δις ευρώ), μπορεί να χρησιμοποιηθεί κι ως πιστωτική γραμμή, για τις περιπτώσεις κάλυψης χρηματοδοτικού κενού λόγω της αποχώρησης του ΔΝΤ πριν το 2016. Από τη στιγμή που ο κουμπαράς του ΤΧΣ θα χρησιμοποιηθεί ως πιστωτική γραμμή, δεν θα αυξηθεί το χρέος. Στο πλαίσιο αυτό δεν απαιτείται η υπογραφή νέου μνημονίου, ούτε απαιτείται η υπογραφή της δημιουργίας πιστωτικής γραμμής κι από τον αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης.
8. Δημοσίευση των όρων της συμφωνίας ελάφρυνσης για το χρέος (Ιανουάριος 2015), η οποία εκτιμώ ότι θα συμπεριλαμβάνει:
α. Επιμήκυνση της αποπληρωμής του χρέους, και μείωση επιτοκίων
β. ενδεχομένως κάποια περίοδος χάριτος σε σχέση με πληρωμή τόκων τα πρώτα χρόνια (εκπληρώνει και το θέμα της απόσυρσης του χρέους του ΣΥΡΙΖΑ). Η περίοδος χάριτος, εκ των πραγμάτων θα μειώσει και τις χρηματοδοτικές πιέσεις για τα πρώτα χρόνια μετά την έξοδο του ΔΝΤ.
γ. Μηχανισμός ελέγχου της δημοσιονομικής κατάστασης και της πορείας ψήφισης των διαρθρωτικών αλλαγών, με αυτόματη εφαρμογή μέτρων σε περίπτωση παραβίασης των όρων.
δ. Η συμφωνία θα μειώνει σημαντικά το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και
ε. θα πρέπει να εγκριθεί από το ελληνικό κοινοβούλιο και να υπογραφεί από τους αρχηγούς ΝΔ, ΠΑΣΟΚ & ΣΥΡΙΖΑ.
9. Εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας (αρχές Φεβρουαρίου). Το εάν θα εκλεγεί ή όχι ο Πρόεδρος θα εξαρτηθεί:
α. από την δημοσκοπική απήχηση των φοροελαφρύνσεων και τον τότε δημοσκοπικό συσχετισμό δυνάμεων.
β. από το εάν θα έχει αποχωρήσει το ΔΝΤ από την Ελλάδα
γ. από το πόσο μειώνεται το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους από τη συμφωνία ελάφρυνσης του χρέους .
δ. από τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά/κυπριακό.
10. Υπογραφή της συμφωνίας από κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση. Αυτό το βήμα είναι το τελικό και κατά τη γνώμη μου αποτελεί το τρίτο ορόσημο του οδικού χάρτη. Είναι ερωτηματικό το εάν η υπογραφή της συμφωνίας από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης πραγματοποιηθεί είτε μετά από ειδικό κομματικό συνέδριο, είτε μετά από εκλογές / ήττα / διάσπαση, είτε αφού σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού (έχοντας τα πρωτεία στις εκλογές). Πάντως δεν βλέπω να έχουμε συμφωνία με τους πιστωτές για την ελάφρυνση του χρέους εάν δεν την υπογράψουν πρώτα όλοι οι επικεφαλής, και της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Θα πρέπει να έχουμε υπ' όψιν ότι δεν υπάρχουν χρονικά όρια για τη σύναψη συμφωνίας. Επίσης δεν υπάρχει ποσοτικό μέγεθος σε σχέση με την ελάφρυνση του χρέους. Τέλος, η συμφωνία ελάφρυνσης πιέζει κυρίως την ελληνική πλευρά γιατί ένα σημαντικό τμήμα της ετήσιας ελάφρυνσης θα κατευθυνθεί σε μειώσεις φορολογίας.
Γίνεται εμφανές στον παραπάνω «οδικό χάρτη» ότι κάθε στάδιο αποτελεί τον κρίκο μίας αλυσίδας. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι όπως οι κρίκοι της αλυσίδας βρίσκονται σε απόλυτη σειρά, έτσι και κάθε στάδιο απαιτεί την επιτυχή ολοκλήρωση του προηγούμενου για να προχωρήσει, και να μην εκτροχιαστεί ο οδικός χάρτης. Κι όπως στην περίπτωση που σπάσει ένας κρίκος, σπάει και η αλυσίδα, έτσι στην περίπτωση που έχουμε εκτροχιασμό κάποιο εκ των παραπάνω σταδίων, έχουμε κι εκτροχιασμό του συνολικού οδικού χάρτη, ως έχει. Αυτό δεν παραπέμπει απαραίτητα σε εκτροχιασμό αλλά σίγουρα παραπέμπει σε σημαντική παράταση της κρίσης, σε επιβράδυνση / σταθεροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και σε πολιτική αστάθεια.
