Η επανάληψη της Ιστορίας;

Το 1989 ο Fukuyama δημοσίευσε το άρθρο «Το τέλος της Ιστορίας;», όπου υποστήριζε ότι με την Πτώση του Τείχους, τελειώνει και η... Ιστορία. Η φιλελεύθερη δημοκρατία νίκησε, οπότε, κατά τον συγγραφέα, αυτό που μένει είναι να γίνει αντιληπτό και να εφαρμοστεί από όλον τον κόσμο.

Η παγκόσμια αλληλεξάρτηση των εθνικών οικονομιών θεωρήθηκε προπομπός της παγκόσμιας ειρήνης. Δημιουργήθηκε η πεποίθηση πως τα κοινά οικονομικά συμφέροντα θα υπερνικούσαν τους λόγους συγκρούσεων μεταξύ των εθνών.

«Ποτέ δύο χώρες με καταστήματα McDonald’s δεν πολέμησαν μεταξύ τους». Ανοησία. Σε μια απελπισμένη προσπάθεια να κρατήσει ζωντανό τον συμβολισμό μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η McDonald’s αποφάσισε να κλείσει «προσωρινά» τα 850 καταστήματα της αλυσίδας στη Ρωσία.

Το σκηνικό του πολέμου στην Ουκρανία δεν είναι πρωτοφανές. Είναι εντυπωσιακές οι αναλογίες του με το σκηνικό πριν την έναρξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Επαναλαμβάνεται σαν ένα déjà vu. Και στις δύο περιπτώσεις, ο επιτιθέμενος είναι κράτος που νιώθει αδικημένο από την αντιμετώπιση των υπολοίπων αφού έχασε έναν πόλεμο: η Γερμανία τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ρωσία τον ψυχρό πόλεμο. Και στις δύο περιπτώσεις, οι τραυματισμένες δυνάμεις υποστηρίζουν το δικαίωμά τους για ζωτικό χώρο (Lebensraum) ανάλογο του μεγέθους και του ιστορικού τους βάρους, ενώ προβάλλουν την ύπαρξη μειονοτήτων τους που καταπιέζονται από τις κυβερνήσεις των όμορων κρατών (γερμανικοί πληθυσμοί σε Τσεχοσλοβακία και Πολωνία πριν τον Β'ΠΠ, ρωσόφωνοι πληθυσμοί σε πολλές ανατολικές χώρες τώρα). Και οι ομοιότητες δεν σταματούν εδώ.

Στις διεθνείς σχέσεις επιμέρους θέματα όπως τα δικαιώματα των εθνικών μειονοτήτων, η αίσθηση ασφάλειας των χωρών, ο οικονομικός και εμπορικός ανταγωνισμός, πρέπει να αντιμετωπίζονται με την κατανόηση και τον σεβασμό που τους αναλογεί. Η ακεραιότητα όμως των εθνικών συνόρων είναι ακρογωνιαίος λίθος της διεθνούς ειρήνης. Οι παραβιάσεις της οδηγούν σε πολέμους και αφήνουν για πολλά χρόνια χαίνουσες πληγές. Κι αν ο πόλεμος μπορούσε να είχε αποφευχθεί με επίδειξη ειλικρινούς διάθεσης απ’ όλες τις μεριές, τώρα είναι δυστυχώς αργά. Ρωσία και Δύση έχουν περάσει τον Ρουβίκωνα, κι όποια λύση κι αν δοθεί στο ουκρανικό δράμα, δεν μπορεί πια παρά να πάρει υπόψη της το αποτέλεσμα των πολεμικών συγκρούσεων. Προέχει λοιπόν να αποκατασταθεί η διεθνής έννομη τάξη, κι αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την εφαρμογή αυστηρών κυρώσεων στον θύτη και την αμέριστη παροχή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας στο θύμα.

Η ουκρανική κρίση βρήκε την Ευρωπαϊκή Ένωση τελείως απροετοίμαστη και ανέδειξε την αδυναμία της να παίξει τον ουσιαστικό ρόλο που της αρμόζει στην ευρύτερη περιοχή της. Δεν της έλειπε η δύναμη για να το κάνει, αλλά η κοινή βούληση και το όραμα. Γραφειοκρατική, πολυδιασπασμένη, με τα επιμέρους κράτη να φροντίζουν πρωτίστως τα δικά τους εθνικά συμφέροντα, δεν μπορούσε να προβάλει πειστικά τις δικές της αξίες απέναντι στην επιθετικότητα και τον αναθεωρητισμό του κάθε Πούτιν ή κάθε Ερντογάν.

Αρχίζει όμως τώρα να γίνεται αντιληπτό ότι αν η Ευρώπη δεν πάρει τις τύχες της στα χέρια της, μακροπρόθεσμα είναι καταδικασμένη σε μαρασμό. Η αφύπνιση της είναι δέντρο που ποτίζεται από το αίμα των Ουκρανών. Στην αυτοθυσία τους το χρωστάμε. Αν είχαν συνθηκολογήσει εξαρχής, τώρα, για μια ακόμα φορά, στον δρόμο του εφησυχασμού θα βαδίζαμε.

Όλα τα μέλη του Volt, σε οποιαδήποτε χώρα, πιστεύουμε ότι η μοίρα των Ευρωπαίων είναι κοινή, και ότι ο δρόμος μας για το μέλλον περνά μέσα από μια ενωμένη Ευρώπη. Αγωνιζόμαστε γι αυτήν. Την θέλουμε πρωταγωνιστή της υπεράσπισης των αξιών του διαφωτισμού και όχι έρμαιη των περιστάσεων. Η Ιστορία δεν πρόκειται να τελειώσει, ας δώσουμε το παρών όμως ώστε να μην επαναλαμβάνεται.