Η ιταλική σφήνα στην έρημο της Λιβύης και η αμήχανη απραξία του Νίκου Δένδια

Τη Δευτέρα που πέρασε, η γειτονική μας Ιταλία υπέγραψε συμφωνία με τη Λιβύη ύψους 8 δισ. ευρώ για την παραγωγή και προμήθεια φυσικού αερίου. Τίποτε το μεμπτό. Τουλάχιστον όσον αφορά την κοινή λογική. Η ενέργεια της πρωθυπουργού κυρίας Μελόνι, ωστόσο, η οποία πολύ πρόσφατα συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στη Ρώμη, αντιμετωπίζεται ως «άδειασμα» της ελληνικής πλευράς από τους Ιταλούς. Περίεργα πράγματα. Διότι η ιταλική κυβέρνηση ενήργησε στο πλαίσιο των οδηγιών και των προβλεπόμενων κανόνων που έχει θεσπίσει η ΕΕ για τις σχέσεις της με τη Λιβύη.

Ας εξετάσουμε την υπόθεση αυτή με μεγαλύτερη προσοχή. Πριν από καιρό η Τουρκία υπέγραψε με την κυβέρνηση της Λιβύης στην Τρίπολη μία συμφωνία για τον προσδιορισμό της μεταξύ τους ΑΟΖ, την οποία η ελληνική κυβέρνηση κατήγγειλε ως παράνομη.

Τα έγγραφα της συμφωνίας κατατέθηκαν από τη Λιβύη και την Τουρκία στο αρμόδιο νομικό τμήμα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Τα έγγραφα παρελήφθησαν και πρωτοκολλήθηκαν εξ όσων είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε.

Η τελευταία ιταλο-λιβυκή συμφωνία της περασμένης Δευτέρας υπεγράφη μεταξύ της Ιταλίας και της κυβέρνησης της Λιβύης στην Τρίπολη. Δηλαδή με την ίδια ακριβώς θεσμική ή κρατική οντότητα με την οποία υπέγραψε προ καιρού η Τουρκία.

Περιέργως το ελληνικό ΥΠΕΞ δεν εξέδωσε καμία ανακοίνωση αποκήρυξης ως παρανόμως υπογραφείσης της συμφωνίας αυτής. Ούτε προέκυψε αυτήν τη φορά θεσμικό πρόβλημα από τη διαπίστωση πως η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν έχει δικαίωμα υπογραφής διεθνών συμφωνιών. Όμως αυτή ήταν η θέση του ελληνικού ΥΠΕΞ όσον αφορά το τουρκο-λυβικό μνημόνιο. Δύο μέτρα και δύο σταθμά ή μία εξ αρχής λανθασμένη προσέγγιση και αυτοαναιρούμενη στρατηγική;

Ως γνωστόν, πολύ πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών κ. Δένδιας πραγματοποιώντας επίσημη επίσκεψη στη Λιβύη με το κρατικό αεροσκάφος, προσγειώθηκε στην Τρίπολη όπου εκεί, πάνω στην πίστα των αφίξεων, ο Έλληνας ανώτερος αξιωματούχος διαπίστωνε κοιτώντας από το φινιστρίνι πως τον ανέμενε για τον χαιρετήσει η υπουργός Εξωτερικών της χώρας. Για τους μη πληροφορημένους, η επικεφαλής της λιβυκής διπλωματίας ήταν αυτή που υπέγραψε με την Τουρκία το γνωστό τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Ο κ. Δένδιας αντέδρασε και, για πρώτη φορά στα διπλωματικά χρονικά, το κρατικό αεροσκάφος που μόλις είχε προσγειωθεί απογειώθηκε πάραυτα. Η ελληνική πλευρά παρουσίασε τη δική της εκδοχή επιμένοντας πως η ενέργεια του κ. Δένδια ήταν απολύτως πατριωτική. Καμία αντίρρηση. Μόνον που δύο μήνες αργότερα, η κ. Μελόνι, πρωθυπουργός της Ιταλίας και συνομιλητής του Έλληνα πρωθυπουργού (δύο συναντήσεις το τελευταίο δίμηνο) κατά την επίσκεψή της στην Τρίπολη συνομίλησε και συνυπέγραψε συμφωνίες και επιχειρηματικά deals με εκείνη την κυβέρνηση της Τρίπολης, τη νομιμότητα της οποίας αμφισβητεί η Αθήνα και ο κ. Δένδιας προσωπικά. Για να είμεθα σαφέστεροι, τις συμφωνίες με την κυβέρνηση της Τρίπολης υπέγραψε για την ιταλική πλευρά η κρατική εταιρεία υδρογονανθράκων της Ιταλίας, η γνωστή ΕΝΙ.

Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ, δηλαδή το hot spot της Ανατολική Μεσογείου, γνωρίζουν ότι η πρωθυπουργός της Ιταλίας επισκέφθηκε τη Λιβύη μόλις δύο εβδομάδες μετά την αιφνιδιαστική εμφάνιση στη βορειο-αφρικανική αυτή χώρα του αρχηγού της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς. Το ενδιαφέρον της CIA αφορά την «κανονικοποίηση» της παρουσίας της Λιβύης στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι ασφαλώς η ομαλοποίηση του πολιτικού σκηνικού με τη διενέργεια εκλογών και αποχώρησης των μισθοφορικών δυνάμεων (ρωσικών και τουρκικών κυρίως). Το ενδιαφέρον της Ιταλίας εστιάζεται στο να καπαρώσει ένα καλό μερίδιο προμήθειας υδρογονανθράκων σε καλή τιμή. Το ενδιαφέρον της Ελλάδας πού ακριβώς εστιάζεται άραγε, είναι το κρίσιμο ερώτημα.

Πηγές προσκείμενες στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη εκτιμούν πως ο τρόπος διπλωματικής προσέγγισης της Αθήνας ως προς τη νομιμότητα ή όχι του τουρκο-λυβικού μνημονίου περί ΑΟΖ δεν είναι και η πλέον ενδεδειγμένη. Αντιθέτως, οι ίδιες πηγές αναγνωρίζουν την πληρότητα του φακέλου που έχει καταθέσει η τουρκική πλευρά με όλη την απαραίτητη νομική επεξεργασία που απαιτεί ένας τέτοιος φάκελος.

Δυτικές διπλωματικές πηγές στην Αθήνα επισημαίνουν με νόημα πως η υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Ιταλίας και Λιβύης για το φυσικό αέριο αποσιωπήθηκε εσκεμμένως από το ελληνικό ΥΠΕΞ. Στην πραγματικότητα η ελληνική διπλωματία αντέδρασε αμήχανα και παρατηρήθηκε μια χαρακτηριστική αδυναμία της διπλωματικής υπηρεσίας στην Αθήνα να διαχειριστεί την εμπλοκή που προέκυψε. Ο λόγος είναι μάλλον ευδιάκριτος. Η τακτική και η στρατηγική που υιοθέτησε το ελληνικό ΥΠΕΞ εξ αρχής απέναντι στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο ήταν επιλογή του ιδίου του υπουργού Εξωτερικών. Ήταν δική του επιλογή πάλι η αντίδραση που επιφύλαξε στους Λίβυους αξιωματούχους που τον ανέμεναν στο αεροδρόμιο της Τρίπολης. Είναι δική του επιλογή η εμμονική  επιμονή της ελληνικής πλευράς αποκλειστικά με τη φράξια του «Στρατάρχη Χαφτάρ» αφήνοντας στην Τουρκία την πρωτοβουλία να διαχειρίζεται κατά το δοκούν την κυβέρνηση της Τρίπολης.

Ως γνωστόν αυτή η κυβέρνηση και αυτή η ίδια η υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης την οποία αποκλείει από συνομιλητή ο κ. Δένδιας, επιχειρεί να ανοίξει έναν κατ’ αρχήν διάλογο με την Αθήνα για τη χάραξη της μεταξύ των δύο χωρών ΑΟΖ. Προσοχή. Μία συμφωνία της Λιβύης με την Ελλάδα, τη Μάλτα, την Αίγυπτο και την Ιταλία για τις ΑΟΖ αποτελεί αναγκαστική συνθήκη για την κανονικοποίηση της παρουσίας της Λιβύης στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου (και υδρογονανθράκων γενικότερα). Κλειδί σε αυτήν τη διαδικασία θα είναι το καθεστώς του Κόλπου της Σύρτης. Η Τουρκία αλλά και η Λιβύη θα ήθελαν πολύ ο κόλπος της Σύρτης να θεωρηθεί «κλειστός». Καμία χώρα που βρέχεται από την Ανατολική και Κεντρική Μεσόγειο δεν θα δεχόταν κάτι τέτοιο.

Με λίγα λόγια η Αθήνα καλείται να αναθεωρήσει τις υιοθετημένες τακτικές της και να αναπροσανατολίσει τη μεσοπρόθεσμη στρατηγική της έναντι του «Λιβυκού Γρίφου». Οι υπεραπλουστευμένες προσεγγίσεις του τύπου «Ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» είναι απαρχαιωμένες και στη συγκεκριμένη περίπτωση εντελώς αντιπαραγωγικές.