«Ναρκοθετεί» το τουρκολιβυκό Μνημόνιο η Δύση πιέζοντας την Τρίπολη για εκλογές

Πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή εκλογών στη Λιβύη αναλαμβάνουν δυτικές χώρες -μια κίνηση που εφόσον ευοδοθεί, θα μπορούσε να βάλει οριστικό τέλος στο τουρκολιβυκό μνημόνιο και τις επιδιώξεις της Τουρκίας, προς όφελος των ελληνικών συμφερόντων.

Σύμφωνα με τον Guardian, οι δυτικοί ηγέτες εκφράζουν τη δυσαρέσκεια τους σχετικά με την αναβολή των εκλογών στη Λιβύη. Ειδικοί απεσταλμένοι από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο πρόκειται να συναντηθούν στην Ουάσιγκτον αύριο, Παρασκευή 13 Ιανουαρίου για να συζητήσουν τις επόμενες κινήσεις τους, καθώς οι δύο αντίπαλες λιβυκές φατρίες την περασμένη εβδομάδα απέτυχαν να καταλήξουν σε τελική συμφωνία σχετικά με τη συνταγματική βάση για τις εθνικές εκλογές.

Μια προηγούμενη προσπάθεια της Γαλλίας για τη διεξαγωγή εκλογών, το 2018, δεν ευοδόθηκε. Μια σειρά από μη εκλεγμένες και ανταγωνιστικές μεταβατικές κυβερνήσεις ασκούν την εξουσία στη Λιβύη για σχεδόν μια δεκαετία. 

Οι εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για το 2022 ακυρώθηκαν λόγω διαφωνιών σχετικά με τα προσόντα των υποψηφίων -συγκαλύπτοντας τη βαθύτερη απροθυμία των πολιτικών τόσο στην ανατολική όσο και στη δυτική χώρα να διακινδυνεύσουν μια δημοκρατική διαδικασία που θα μπορούσε να τους οδηγήσει να χάσουν την πρόσβαση στο κρατική προστασία και εξουσία.

Τα αντίπαλα στρατόπεδα

Στα τέλη Δεκεμβρίου ο επικεφαλής των δυνάμεων του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ είχε κάνει γνωστό ότι δίνει «μια τελευταία ευκαιρία» για την κατάρτιση ενός οδικού χάρτη που θα πάει τη χώρα σε εκλογές.

Δύο αντίπαλες «κυβερνήσεις» διεκδικούν από τον περασμένο Μάρτιο την εξουσία, με τη μια να εδρεύει στην Τρίπολη, με επικεφαλής τον Αμπντελχαμίντ Ντμπεϊμπά και την άλλη, υπό τον Φάτι Μπασάγα, να στηρίζεται από το κοινοβούλιο του Τομπρούκ και τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ. Οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που ήταν προγραμματισμένες αρχικά για τον Δεκέμβριο του 2021, αναβλήθηκαν επ' αόριστον.

Όμως οι δύο «κυβερνήσεις» συγκρούονται και για το τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Αντιδράσεις στο εσωτερικό της Λιβύης είχε πυροδοτήσει εξ αρχής η υπογραφή μνημονίων συνεργασίας στον τομέα των υδρογονανθράκων μεταξύ της Άγκυρας και της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά, με την κυβέρνηση Μπασάγα να προειδοποιεί με προσφυγή στη Δικαιοσύνη για την ακύρωσή της.

Στον «αέρα» το τουρκολιβυκό μνημόνιο

Πριν από λίγα 24ωρα, το δικαστήριο της Λιβύης ανέστειλε τη «συμφωνία για εξερεύνηση υδρογονανθράκων» που υπέγραψε η κυβέρνηση της Τρίπολης πέρυσι με την Τουρκία. 

Το εφετείο της Τρίπολης, το οποίο εξέδωσε την απόφαση τη Δευτέρα (09/01), άφησε χώρο στην κυβέρνηση της Τρίπολης να ασκήσει έφεση κατά της απόφασης, τόνισε η πηγή, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Η δικαστική απόφαση βασίζεται σε νομοθεσία του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου της Λιβύης που είναι σε ισχύ από το 2013 και αναφέρει ότι «απαγορεύεται στην προσωρινή κυβέρνηση να υπογράφει με οποιονδήποτε τρόπο συμφωνίες υπό την κυριαρχία του κράτους της Λιβύης, επί της χερσαίας, θαλάσσιας και εναέριας επικράτειάς του, καθώς επίσης και συμφωνίες για την οριοθέτηση των συνόρων ή την εκμετάλλευση φυσικών στρατηγικών πόρων, εκτός εάν εγκριθεί από το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο».

Την ίδια ώρα, η κρατική εταιρία πετρελαίων της Λιβύης ζητά από την προσωρινή κυβέρνηση του Αμπντέλ Χαμίτ Ντμπεϊμπά να παρέμβει, ώστε να σταματήσουν οι έρευνες που πραγματοποιεί η Ελλάδα νοτίως της Κρήτης.

Η στάση της Αθήνας

Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών επέδωσε στην πρεσβεία της Λιβύης στην Αθήνα Ρηματική Διακοίνωση, με την οποία αντικρούει τις ανυπόστατες αιτιάσεις περί «παράνομων» ενεργειών του ερευνητικού σκάφους SANCO SWIFT. Συγκεκριμένα, το ΥΠΕΞ αναφέρει ότι οι σεισμικές έρευνες που διεξάγονται από το ερευνητικό σκάφος, νότια της Πελοποννήσου και νότιο-δυτικά της Κρήτης, λαμβάνουν χώρα σε περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας, σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

Η Αθήνα έχει ξεκαθαρίσει πως θα συνομιλήσει για την ΑΟΖ μόνο με τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης που θα προκύψει μετά τις εκλογές. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας το είχε υπογραμμίσει στον απόηχο του διπλωματικού επεισοδίου που είχε σημειωθεί στη διάρκεια επίσκεψής του στη χώρα. 

Υπενθυμίζεται ότι το περιστατικό είχε σημειωθεί στα μέσα Νοεμβρίου, κατά την άφιξη του υπουργού Εξωτερικών στην Τρίπολη για συνάντηση με τον επικεφαλής του προεδρικού συμβουλίου Μοχάμεντ Μένφι. Ωστόσο, όταν προσγειώθηκε το αεροσκάφος στην Τρίπολη, ο Νίκος Δένδιας ενημερώθηκε ότι θα τον υποδεχόταν η υπουργός Εξωτερικών της χώρας Νάιλα Μανγκούς -η οποία είχε υπογράψει το παράνομο τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Ο Νίκος Δένδιας δεν αποβιβάστηκε από το αεροσκάφος και αναχώρησε απευθείας για τη Βεγγάζη, για να συνεχίσει το πρόγραμμά του.

Η αντίδραση αυτή του υπουργού Εξωτερικών προκάλεσε ενόχληση στην Τρίπολη, που δεν ενέκρινε το σχέδιο πτήσης του ελληνικού αεροσκάφους και ο Νίκος Δένδιας έφτασε τελικά στη Βεγγάζη μέσω του FIR Μάλτας. Από εκεί έστειλε το μήνυμα ότι η Ελλάδα θα συνομιλήσει μόνο με τη νόμιμη κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές στη Λιβύη.

Επιμένει η Άγκυρα

Από την πλευρά της, η Άγκυρα προσπαθεί με κάθε τρόπο να διασώσει τη Συμφωνία με τη Λιβύη. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε την Πέμπτη (12/1) ότι επικοινώνησε με την κυβέρνηση της Τρίπολης αμέσως μετά την απόφαση δικαστηρίου της Λιβύης για αναστολή εκτέλεσης του τουρκολιβυκού «μνημονίου» για τους υδρογονάνθρακες, λαμβάνοντας διαβεβαιώσεις ότι η κυβέρνηση Ντμπειμπά υποστηρίζει τη συμφωνία με την Άγκυρα.

«Το δικαστήριο αποφάσισε να αναστείλει την εκτέλεση. Τελικά, είναι μια απόφαση. Δεν είναι η τελική απόφαση» δήλωσε.

Ειδικότερα, ερωτηθείς από δημοσιογράφους για την απόφαση δικαστηρίου της Τρίπολης που αναστέλλει την εκτέλεση της συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης για τους υδρογονάνθρακες, ανέφερε ότι «φυσικά, επικοινωνήσαμε αμέσως με τον επικεφαλής της κυβέρνησης της Τρίπολης, Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπειμπά» και πρόσθεσε: 

«Η κυβέρνηση υποστηρίζει τη συμφωνία και κάνει την απαραίτητη δουλειά και θα πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη... Άλλωστε, αυτή η συμφωνία συνεργασίας είναι εξαιρετικά σημαντική και για αυτούς ως κυβέρνηση και κράτος της Λιβύης. Είπαν ότι την υποστηρίζουν και θα το παρακολουθήσουν στενά».

«Ακύρωση» του τουρκολιβυκού Μνημονίου από ΗΠΑ, ΕΕ

Αξίζει να σημειωθεί ότι εδώ και μήνες η διεθνής κοινότητα έχει καταδικάσει το τουρκολιβυκό Μνημόνιο, το οποίο θεωρεί άκυρο. Τόσο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κινούνται στην ίδια απορριπτική γραμμή σχετικά με τις συμφωνίες που υπέγραψε η Τουρκία με την υπηρεσιακή κυβέρνηση της Λιβύης.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέφρασε εμμέσως πλην σαφώς την αντίθεσή του στα τουρκολιβυκά μνημόνια, αναφέρθηκε στο άρθρο 6 του Φόρουμ για τον Πολιτικό Διάλογο στη Λιβύη (LPDF), το οποίο δεν επιτρέπει στην υπηρεσιακή κυβέρνηση να υπογράφει τέτοιου είδους συμφωνίες.

Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε επαναλάβει ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης οφείλει, με βάση τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει, να μην υπογράφει νέες συμφωνίες που διαταράσσουν τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας ή επιφέρουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις για αυτή.

«Σημειώνουμε ότι η υπηρεσιακή κυβέρνηση της Λιβύης υποχρεούται σύμφωνα με τις διατάξεις του οδικού χάρτη του Φόρουμ για τον Πολιτικό Διάλογο στη Λιβύη (LPDF) να μην εξετάζει νέες συμφωνίες που βλάπτουν τη σταθερότητα των εξωτερικών σχέσεων του λιβυκού κράτους ή του επιβάλλουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις. Θα σας παραπέμψουμε στις κυβερνήσεις της Τουρκίας και της Λιβύης για το αποτέλεσμα των πρόσφατων συνομιλιών. Καλούμε όλα τα μέρη να απέχουν από ενέργειες που ενέχουν τον κίνδυνο να αυξήσουν τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο», είπε.

Από την πλευρά του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει προτρέψει τις Αρχές της Λιβύης να ακυρώσουν το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας - Λιβύης του 2019 για την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί τα ενδιαφερόμενα μέρη να μην εφαρμόσουν καμία ρήτρα που περιλαμβάνεται στη μεταγενέστερη συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες που υπεγράφη στις 3 Οκτωβρίου του 2022, καθώς προβλέπει παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης σε Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Κύπρου και της Ελλάδας.

«Η Λιβύη είναι μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο χώρα που αντιμετωπίζει μια θεσμική, οικονομική και κοινωνική κρίση που παρεμποδίζει σοβαρά τη διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης και εξοργίζει τον λιβυκό λαό. Οι Λίβυοι θα πρέπει να μπορούν να αποφασίζουν μόνοι τους για το μέλλον τους, χωρίς εξωτερική παρέμβαση. Μια ειρηνική και δημοκρατική Λιβύη θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός εταίρος για την ΕΕ, αλλά η ειρήνη και η δημοκρατία δεν θα διαρκέσουν εάν δεν διασφαλιστεί ο σεβασμός του κράτους δικαίου και η λογοδοσία όσων έχουν διαπράξει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», είχε αναφέρει ο εισηγητής της έκθεσης για τη Λιβύη, Τζουλιάνο Πιζαπία.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι κινήσεις της Δύσης για την επίσπευση των εκλογών στη Λιβύη παρακολουθούνται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο από την Ελλάδα, όσο και από την Τουρκία.