Τα πολλά «καλάθια» των Γιορτών και το kalathi στην Ευρώπη

Το «καλάθι του νοικοκυριού» είναι σαν το ποτήρι με το νερό. Άλλοι το βλέπουν μισογεμάτο, άλλοι μισοάδειο. Το γεγονός, όμως, είναι πως η «στάθμη» είναι συγκεκριμένη και αυτό που αλλάζει είναι η οπτική καθενός μας.

Εκεί που θα συμφωνήσουμε όλοι πάντως είναι πως δυστυχώς το «εορταστικό καλάθι», από τις 14 Δεκεμβρίου έως τις 4 Ιανουαρίου, δεν περιλαμβάνει κουραμπιέδες και μελομακάρονα -ή έστω μόνο μελομακάρονα, για να απαντηθεί και το πάγιο χριστουγεννιάτικο δίλημμα. Θα περιλαμβάνει πάντως γαλοπούλα, μοσχάρι, τσουρέκι ή βασιλόπιτα και σοκολάτες.

Το «καλάθι του Αϊ Βασίλη»

Ο υπουργός εξήγησε πως δεν θέλει να υπάρξει αθέμιτος ανταγωνισμός με ζαχαροπλαστεία και φούρνους, αλλά υποσχέθηκε παιχνίδια στο «καλάθι του Αϊ Βασίλη» (14 Δεκεμβρίου με 11 Ιανουαρίου), το οποίο θα δημιουργηθεί από τα καταστήματα και τις αλυσίδες παιχνιδιών, για τις γιορτές. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πεδίο για επίτευξη συμφωνιών με επιχειρηματίες και πως το ρυθμιστικό πλαίσιο γύρω από το «καλάθι του νοικοκυριού» δεν ακυρώνει τον ανταγωνισμό. Γιατί αν η αγορά δεν μπορούσε να λειτουργήσει, το «καλάθι» θα είχε αδειάσει προ πολλού.

Το συγκεκριμένο καλάθι θα φέρει ειδικό σήμα, ενώ οι 10 κατηγορίες παιχνιδιών είναι:

* Βρεφικά

* πάζλ

* φιγούρες δράσης

* κατασκευές

* οχήματα, ηλεκτρονικά και τηλεκατευθυνόμενα

* αθλητικά

* επιτραπέζια

* κούκλες και λούτρινα

 Καλάθι του νοικοκυριού: Οι ιδιωτικές ετικέτες και ο ανταγωνισμός

 Από την άλλη, είναι σαφές πως το «καλάθι» του σούπερ μάρκετ γεμίζει κυρίως από ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί είναι ούτως ή άλλως φθηνότερα, αφετέρου διότι επιτρέπουν στα σούπερ μάρκετ μεγαλύτερη ευελιξία στις τιμές και το απόθεμα, δεδομένου ότι οι αλυσίδες έχουν ευνοϊκές εμπορικές συμφωνίες με αυτούς τους προμηθευτές.

Σε ό,τι αφορά τον ανταγωνισμό, ο αντίκτυπος του «καλαθιού» γίνεται φανερός από τον προβληματισμό που έχει δημιουργήσει στη βιομηχανία τροφίμων. Ο Άδωνις Γεωργιάδης ζητά συγκράτηση τιμών και επανεξέταση του κόστους των προϊόντων που προμηθεύουν τα σούπερ μάρκετ, με το επιχείρημα ότι το καλάθι «ξεπουλάει» (ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα) και εάν η βιομηχανία τροφίμων συνέβαλε περισσότερο στο εγχείρημα, οι καταναλωτές θα επέλεγαν τα επώνυμα προϊόντα από το «καλάθι» ή και έξω από αυτό. Ο κλάδος έχει τα δικά του αντεπιχειρήματα, που σχετίζονται με την αύξηση τιμών των πρώτων υλών των προϊόντων του, αλλά πάντως η συζήτηση συνεχίζεται και αυτό -σύμφωνα με το υπουργείο- είναι ένδειξη της έντασης του ανταγωνισμού που θα φέρει (περισσότερα) αποτελέσματα υπέρ του καταναλωτή.

Προς το παρόν, οι καταναλωτές έχουν όφελος (άλλοτε μικρό, άλλοτε λίγο μεγαλύτερο) από τη συγκράτηση τιμών στο «καλάθι» και υπάρχουν δείγματα ανταγωνισμού μεταξύ των σούπερ μάρκετ για να επιτύχουν το φθηνότερο καλάθι. Σε κάθε περίπτωση, αν κάποιοι φαντάζονταν ότι θα ζούσαν Black Friday στο σούπερ μάρκετ, με καθημερινές εκπτώσεις και προσφορές, είναι κατανοητή η απογοήτευση. Η φράση-κλειδί για την καλύτερη αποκωδικοποίηση του πλαισίου είναι «συγκράτηση τιμών». Αυτό είναι το στοίχημα: να μην αυξηθούν οι τιμές βασικών προϊόντων και μάλιστα υπέρμετρα, λόγω της ανόδου του πληθωρισμού και της αύξησης των τιμών στις πρώτες ύλες, εν μέσω ενεργειακής κρίσης που οφείλεται στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Κατανάλωση: Ο διεθνής αντίκτυπος της αύξησης του κόστους διαβίωσης

Το φαινόμενο της ακρίβειας δεν είναι μόνο ελληνικό. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσίευσε το Bloomberg, περίπου τρεις στους τέσσερις Ευρωπαίους καταναλωτές μειώνουν τις δαπάνες για είδη πρώτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, εξαιτίας της «εκτόξευσης» του κόστους διαβίωσης. Η έρευνα της IRI δείχνει ότι το 58% των καταναλωτών έχουν περικόψει από τα απαραίτητα, με το 35% να πληρώνει τους λογαριασμούς από τις αποταμιεύσεις του ή μέσω δανείων.

Η «κόπωση από τον πληθωρισμό» που αντιμετωπίζει ο καταναλωτής οδηγεί σε μια σειρά από συμπεριφορές που δεν έχουν παρατηρηθεί από τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 στην Ευρώπη, επισημαίνεται. Αυτό περιλαμβάνει την απώλεια γευμάτων, τη χρήση κουπονιών ή αγορά ειδών ιδιωτικής ετικέτας, ακόμη και προϊόντων που βρίσκονται κοντά ή και μετά την ημερομηνία λήξης τους. Βέβαια, στην Ελλάδα, αυτά έχουν ξανασυμβεί πολύ πιο πρόσφατα, αλλά τώρα η οικονομική δυσπραγία αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο.

Στην ίδια έρευνα σημειώνονται ποσοστά της τάξης του 47% μεταξύ των Ευρωπαίων που δηλώνουν ότι θα μειώσουν τις εξόδους σε εστιατόρια, μπαρ ή καφέ. Σε άλλες δημοσκοπήσεις ή ρεπορτάζ ξένων μέσων ενημέρωσης έχουν καταγραφεί υψηλά ποσοστά ερωτηθέντων που δηλώνουν ότι θα μειώσουν τις δαπάνες για χριστουγεννιάτικα δώρα και το εορταστικό τραπέζι και πολύ περισσότερο για ταξίδια αναψυχής.

Ενδεικτικό είναι ότι σε βρετανικά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζονται αφιερώματα με ιδέες για οικονομικές γιορτές. Προτείνεται για παράδειγμα:

• Τραπέζι με φίλους όπου ο καθένας θα συνεισφέρει κάτι
• Χειροποίητα δώρα που έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική αξία
• δημιουργία group σε social media προκειμένου να γίνει ανταλλαγή ενδυμάτων για τα ρεβεγιόν

Η ματιά στα αφιερώματα, πάντως, είναι αισιόδοξη: Η κρίση είναι μια καλή ευκαιρία να υιοθετήσουμε έναν τρόπο ζωής πιο οικολογικό, στη βάση των αρχών της βιωσιμότητας που μπορούν να βρουν εφαρμογή παντού: με τα ρούχα από δεύτερο χέρι έως την εξάλειψη του food waste. 

Είναι ο τρόπος που αποφασίζουμε να δούμε τα πράγματα.

Οπότε, όχι, κυρ Στέφανε δεν θα το κάψουμε, αλλά σίγουρα θα το γιορτάσουμε. Με φίλους.