Η πυρηνική ενέργεια διχάζει την Ευρώπη

«Η Αυστρία επέλεξε ξεκάθαρα εδώ και σαράντα χρόνια έναν δρόμο χωρίς πυρηνική ενέργεια. Και ακολουθούμε αυτόν τον δρόμο με μεγάλη συνέπεια». Με αυτή τη φράση συνόψισε πρόσφατα η  (Πράσινη) Υπουργός Δράσης για το Κλίμα, Leonore Gewessler, τη στάση της χώρας της, τονίζοντας μάλιστα ότι σκοπεύει να κάνει τα πάντα για να αντιταχθεί στους υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας, σε μια συζήτηση που αυτή τη στιγμή διχάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με αφορμή την ταξινόμηση των πηγών ενέργειας η οποία θα χρησιμοποιηθεί (ως στοιχείο μεταξύ άλλων) στις πολιτικές καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής.

Βέβαια, δεν είναι μόνον αυτό. Η επέμβαση στην Ουκρανία και οι περιορισμοί στην τροφοδοσία της Ευρώπης με ρωσικό φυσικό αέριο, σε συνδυασμό με την εκτίναξη των τιμών, επανέφεραν την αισιοδοξία στο στρατόπεδο των προ – πυρηνικών, με το σύνθημα «όχι στην ενεργειακή μιζέρια».

Από τότε που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε, εδώ και ένα χρόνο να αναγνωριστεί ότι η πυρηνική ενέργεια θα μπορούσε να είναι «βιώσιμη», η μικρή Αυστρία, 8,8 εκατομμυρίων κατοίκων, πρωτοστάτησε στο μέτωπο της άρνησης. Σε αυτή τη χώρα, που υπερηφανεύεται ότι δεν είχε ποτέ πυρηνικό εργοστάσιο σε λειτουργία στο έδαφός της και ότι παράγει σχεδόν το 80% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές –το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη– η θέση αυτή διαμορφώνει μια πρωτοφανή διακομματική συναίνεση από την αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά.

«Τα πυρηνικά είναι μια πολύ επικίνδυνη τεχνολογία», επιμένει  η Leonore Gewessler  όπως επίσης  είναι «πολύ ακριβή» και «πολύ αργή κατασκευαστικά ώστε να συμβάλλει» στην καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής. «Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πολύ πιο γρήγορες.» Αλλά, ως πρώην επικεφαλής μιας περιβαλλοντικής ΜΚΟ, σκληρά αντιπυρηνικής, ξέρει επίσης πώς να πιέζει εκεί όπου πονάει: «Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα,» υπενθυμίζει, «είναι ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής Flamanville στη Νορμανδία: ήταν να ανοίξει το 2011 και ακόμα περιμένουμε.»

Βέβαια η Gewessler δεν είναι μόνη. Εννέα χώρες στην ΕΕ δεν έχουν ούτε σκοπεύουν να αποκτήσουν πυρηνικά εργοστάσια – μεταξύ αυτών και η Ελλάδα – και άλλες (Γερμανία, Σουηδία, Ισπανία) προγραμματίζουν να αποκαθηλώσουν σταδιακά τους αντιδραστήρες. Αντιπολίτευση υπάρχει και στο εσωτερικό της Γαλλίας η οποία εδώ και πολλά χρόνια έχει την πρωτοκαθεδρία στην Ευρώπη, με 56 αντιδραστήρες και ένα εργοστάσιο εμπλουτισμού. Δειλή βέβαια αντιπολίτευση, αφού και στο πρόγραμμα της Ενωμένης Αριστεράς (la NUPES) που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2022,  ρητή δέσμευση για πλήρη έξοδο από τα πυρηνικά και στήριξη του σεναρίου για 100% ανανεώσιμες, υπάρχει μόνο από την πλευρά του Μελανσόν και των Πρασίνων, ενώ οι Σοσιαλιστές και το ΚΚΓ τα μασάνε, δίνοντας την έμφαση στα θέματα ασφάλειας.

Όπως και να έχει όμως το πράγμα, η κοινή γνώμη είναι με το μέρος της κυβέρνησης και του Εμανουέλ Μακρόν ο οποίος όμως βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση, παρά τη ρητορεία για «πυρηνική αναγέννηση» της χώρας μετά το 2028: Αυτή τη στιγμή, οι μισοί περίπου αντιδραστήρες είναι εκτός λειτουργίας για λόγους συντήρησης και επισκευών το κόστος των οποίων ανέρχεται σε δεκάδες δις. Η χρονική πίεση, εν όψει και του χειμώνα, είναι μεγάλη, και γι αυτό  ο Γάλλος πρόεδρος πρότεινε να αναλάβει το δημόσιο και το κόστος που αναλογεί στις εκτός της κρατικής EDF εταιρείες, ήτοι ποσοστό 16% του συνόλου με βάση το σημερινό μετοχικό σχήμα. Αυτό μεταφράζεται σε 10 δις επιπλέον, κάτι που θα ανεβάσει το συνολικό χρέος της επιχείρησης στα 56 δις. Ποιος είπε ότι η πυρηνική ενέργεια είναι φτηνή;

Παρά ταύτα, η Εσθονή επίτροπος ενέργειας Κάντρι Σίμσον βλέπει ότι «η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια στην Ευρώπη έχει αλλάξει, και το μέλλον της φαίνεται πλέον πολύ λαμπρό, αν και υπάρχουν ακόμη μερικά εμπόδια...» Και κάλεσε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, μαζί με τους ηγέτες της βιομηχανίας και της τεχνολογίας να συνεργαστούν «για να μετατρέψουν την ευκαιρία σε πραγματικότητα.» Ανοίγοντας το 15ο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Πυρηνικής Ενέργειας, το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Πράγα από τις 10 έως τις 11 Νοεμβρίου, η Σίμσον είπε ότι τα πυρηνικά, μπορούν υπό τις παρούσες συνθήκες, να αποτελέσουν το συμπλήρωμα που λείπει από τις ΑΠΕ για την επίτευξη των στόχων της Κλιματικής Αλλαγής.

Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει χωρίς την μεγάλη μόχλευση ιδιωτικών και κρατικών κεφαλαίων. Σήμερα η μέση ηλικία του πυρηνικού εξοπλισμού της ΕΕ είναι πάνω από 30 χρόνια. Και η ανάλυση δείχνει ότι χωρίς άμεσες επενδύσεις, περίπου το 90% των υφιστάμενων αντιδραστήρων θα κλείσουν το 2030 τη στιγμή που το σύστημα τους χρειάζεται περισσότερο από ποτέ, πάντα κατά την άποψη της Επιτρόπου. Για να διατηρηθεί η δυναμικότητα πυρηνικής παραγωγής στα σημερινά επίπεδα, προσθέτει η Σίμσον, είναι απαραίτητη η αντικατάσταση των αποσυρόμενων μονάδων με νέους αντιδραστήρες. Αυτό θα στοιχίσει περίπου 350-450 δισεκατομμύρια ευρώ, συν την επένδυση επιπλέον 45-50 δισεκατομμυρίων ευρώ στη μακροπρόθεσμη λειτουργία υφιστάμενων αντιδραστήρων.

Στα παραπάνω προβλήματα, έρχεται να προστεθεί και το γεγονός ότι τουλάχιστον 5 χώρες, πρώην ανατολικές, εξαρτώνται τεχνολογικά από τη Ρωσία, λόγω της προέλευσης των αντιδραστήρων, ενώ κάποιες άλλες συνδέονται μαζί της ως προς τον κύκλο του καυσίμου. Υπό τις συνθήκες αυτές, κανείς δεν μπορεί να κρατάει μεγάλο καλάθι, ενώ είναι βέβαιο ότι και το αντιπυρηνικό κίνημα οργανώνεται για να περάσει στην αντεπίθεση. Πενήντα χρόνια αργότερα; Ναι, δυστυχώς ο τροχός της Ιστορίας είναι εξαιρετικά βραδυκίνητος ενώ δεν λείπουν και οι επαναλήψεις.