Η διαδικασία λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος, ο ρόλος των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων και η περίπτωση Πάτση.
Ο δανεισμός αυξάνει την περιουσία που διαχειρίζεται ο δανειολήπτης και ταυτόχρονα του δημιουργεί αντίστοιχη υποχρέωση αποπληρωμής. Όταν αυξάνονται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, το τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει την αγορά με ανταγωνιστικούς όρους. Γιατί επομένως δαιμονοποιούμε τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων; Γιατί θεωρούμε ότι είναι ιερό το δικαίωμα στην ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων για τα οποία δεν έχει καταβληθεί τίμημα;
Ας δούμε περιληπτικά πώς λειτουργεί το σύστημα.
Στις τράπεζες εμπιστευόμαστε τη φύλαξη των χρημάτων μας. Θα μπορούσαμε εναλλακτικά να τα κρατάμε στο σπίτι ή στην επιχείρηση, αλλά οι περισσότεροι κρίνουμε ότι είναι πιο εύχρηστο και ασφαλές να τα καταθέσουμε σε μία τράπεζα.
Οι τράπεζες χρησιμοποιούν τις καταθέσεις για να δάνεια σε ιδιώτες και επιχειρήσεις.
Αυτό είναι μία απλοϊκή αποτύπωση του συστήματος. Στην πραγματικότητα, η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος δεν χτίζεται πάνω σε ένα σωρό μετρητών των καταθετών που στη συνέχεια δανείζονται σε άλλους. Βασίζεται στα ίδια τα δάνεια, με κεφάλαια και αποθεματικά που συγκεντρώθηκαν για να ανταποκριθούν στις ρυθμιστικές απαιτήσεις.
Σε αυτό το σημείο λοιπόν δημιουργούνται δύο ρυθμιστικές απαιτήσεις: Τα δάνεια δημιουργούν ανάγκη για εποπτικά κεφάλαια και οι καταθέσεις ανάγκη για υποχρεωτικό αποθεματικό, που υπολογίζεται ως ένα ποσοστό του συνόλου των καταθέσεων.
Τα δάνεια είναι περιουσιακό στοιχείο (asset) για μια τράπεζα, καθώς οι τράπεζες κερδίζουν έσοδα από τους τόκους. Οι καταθέσεις από την άλλη, είναι υποχρεώσεις (liabilities) επειδή οι τράπεζες πρέπει να πληρώνουν επιτόκιο στους καταθέτες, έστω και χαμηλό.
Δουλειά της τράπεζας είναι κυρίως να δίνει δάνεια, να χρηματοδοτεί την οικονομία.
Οι τράπεζες δεν υποθέτουν ποτέ ότι θα εισπράξουν όλα τα δάνεια που παρέχουν, και γι αυτό τηρούν αποθεματικό έναντι αναμενόμενων μελλοντικών επισφαλειών.
Τα δάνεια πάντως σε κάθε περίπτωση αυξάνουν την περιουσία που διαχειρίζεται ο δανειολήπτης και ταυτόχρονα του δημιουργούν αντίστοιχη υποχρέωση αποπληρωμής.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι δανειολήπτες, ιδιώτες και επιχειρήσεις, μπορεί να σταματήσουν να αποπληρώνουν τα δάνειά τους.
Οι τράπεζες προτιμούν να μην χρειάζεται ποτέ να διαγράψουν επισφαλείς απαιτήσεις, καθώς τα χαρτοφυλάκια δανείων τους είναι τα κύρια περιουσιακά τους στοιχεία και η πηγή μελλοντικών εσόδων τους. Ωστόσο, δάνεια που δεν μπορούν να εισπραχθούν ή είναι πολύ δύσκολο να εισπραχθούν αναγνωρίζεται ότι δεν έχει νόημα να εγγράφονται πλέον ως ενεργητικό στους ισολογισμούς των τραπεζών. Τελικά κάποια στιγμή μπορεί να διαγράφονται, πλήρως ή μερικώς, και ενεργοποιούνται οι σχετικές κανονιστικές αναπροσαρμογές (για παράδειγμα, η διαγραφή μεγάλου μέρους των δανείων προς το ελληνικό Δημόσιο οδήγησε της ελληνικές τράπεζες σε ανάγκη σημαντικών αυξήσεων κεφαλαίου).
Εναλλακτικά, οι τράπεζες μπορούν να πουλήσουν επισφαλείς οφειλές σε εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Σε αυτή την περίπτωση η τράπεζα εισπράττει ένα ποσοστό του δανείου κατά τη διαδικασία πλειστηριασμού του πακέτου μη εξυπηρετούμενων δανείων, και η εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων αναλαμβάνει το ρίσκο για το δάνειο, ελπίζοντας ότι θα καταφέρει να εισπράξει περισσότερα από όσα πλήρωσε για να αγοράσει το χρέος.
Γιατί οι τράπεζες δεν προσφέρουν στους δανειολήπτες τη δυνατότητα εξαγοράς του δανείου τους στο ποσοστό με το οποίο το πωλούν στις εισπρακτικές; Γιατί αν υπήρχε αυτή η δυνατότητα κανένας δανειολήπτης δεν θα αποπλήρωνε κανονικά, καθώς θα περίμενε πρόταση εξαγοράς. Κι επίσης, αυτό γίνεται συνολικά σε πακέτα δανείων με σχετικά όμοια χαρακτηριστικά και με διαδικασία πλειστηριασμού.
Οι εισπρακτικές εταιρείες ειδικεύονται λοιπόν στην κατά το δυνατόν αποτελεσματική και λειτουργική διαχείριση της αφερεγγυότητας, είτε αυτή προέρχεται από ατυχία της ζωής είτε κακόβουλα. Είναι εξειδικευμένες εταιρείες στις οποίες ο νόμος δίνει ορισμένες ευχέρειες για να διαχειριστούν την κατάσταση.
Ταυτόχρονα, αναλαμβάνοντας το ρίσκο των μη εξυπηρετούμενων απαιτήσεων, επιτρέπουν την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών, ώστε αυτές να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την οικονομία. Η αποτελεσματική διαχείριση των απαιτήσεων είναι απαραίτητη για την υγιή λειτουργία της αγοράς. Είναι επίσης δείγμα ανεπτυγμένης οικονομίας.
Διεθνώς πάντως έχουν κακή φήμη, διότι συχνά χρησιμοποιούν ιδιαίτερα πιεστικές μεθόδους για την είσπραξη των δανείων. Ωστόσο, υπάρχει νομοθεσία και κώδικας δεοντολογίας που κανονικά θα έπρεπε να τηρείται. Στην Ελλάδα η αγορά εποπτεύεται από την ΤτΕ.
Οι κραυγές και οι καταγγελίες ότι οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων παίρνουν τα σπίτια των αναξιοπαθούντων είναι λαϊκισμός και υποστήριξη του “δεν πληρώνω”. Είναι η αντίληψη ότι στα υπόγεια των τραπεζών, του υπουργείου οικονομίας και του νομισματοκοπείου υπάρχουν δάση από χρηματόδεντρα.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κανείς δεν έχει δικαίωμα ιδιοκτησίας περιουσιακού στοιχείου για το οποίο δεν έχει καταβάλει το τίμημα. Είναι παράλογο ως κοινωνία να έχουμε αυτή την απαίτηση.
Είναι και ανήθικο ως προς όλους τους υπόλοιπους που είτε δεν έχουν πάρει δάνεια, είτε πληρώνουν κανονικά τις οφειλές τους -και μάλιστα με επιτόκια στα οποία περιλαμβάνεται και το κόστος των κόκκινων και επισφαλών δανείων.
Ειδικά για τους ιδιώτες δανειολήπτες, το “δίκιο” των οποίων επικαλούνται πάντα οι λαϊκιστές, αυτό που θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει δεν είναι να παραμείνουν ιδιοκτήτες περιουσιακών στοιχείων που δεν έχουν πληρώσει, αλλά να μην βρεθούν στον δρόμο.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι στον πτωχευτικό νόμο του 2020 (που πάντως δεν έχει ενεργοποιηθεί στο σύνολό του ακόμα) υπάρχουν ειδικές προβλέψεις για τους ευάλωτους οφειλέτες, ενώ για πρώτη φορά στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκε και η δυνατότητα πτώχευσης προσώπων, όχι μόνο εταιρειών. Η πτώχευση δεν σημαίνει πάντα αποτυχία, μπορεί να είναι ευκαιρία για νέα αρχή απαλλαγμένη από βάρη.
Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι η αγορά δανείων και ο τραπεζικός κλάδος λειτουργούν πάντα αποτελεσματικά και ανταγωνιστικά, ούτε ότι οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων τηρούν στο σύνολό τους τον κώδικα δεοντολογίας. Ούτε ότι όλοι οι αφερέγγυοι δανειολήπτες είναι στρατηγικοί κακοπληρωτές, όπως δεν είναι και όλοι αναξιοπαθούντες.
Και βεβαίως σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούν την περίπτωση Πάτση, που θέτει ένα μείζον πολιτικό, ηθικό και θεσμικό πρόβλημα για τη ΝΔ.
Είναι μία απλοποιημένη αποτύπωση της διαδικασίας λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος και του ρόλου των εταιρειών διαχείρισης απαιτήσεων. Γιατί αν γνωρίζουμε τα βασικά, δεν είμαστε υποχείρια των λαϊκιστών που εκμεταλλεύονται τον οικονομικό αναλφαβητισμό και το φυσικό αίσθημα αλληλεγγύης.
12°
