Στην Ελλάδα υπάρχει ένα στερεότυπο που θεωρεί τις αγορές νεοφιλελεύθερες. Αν ήταν οι αγορές νεοφιλελεύθερες, γιατί να μην θέλουν ένα μέτρο σύμφωνο με τις αντιλήψεις τους;
Η παραίτηση της Λιζ Τρας από την πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου, η πολιτική της για τους φόρους και το χρέος της Ελλάδας.
Η Λιζ Τρας κατέκτησε το ρεκόρ στην πιο σύντομη παραμονή στην πρωθυπουργία σε όλη την ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου - μόλις 45 μέρες. Η θέση της κλονίστηκε από τη στιγμή που οι αγορές ομολόγων και συναλλάγματος αντέδρασαν αρνητικά στις εξαγγελίες της για την οικονομική πολιτική και η ίδια αναγκάστηκε να αλλάξει ρότα.
Κεντρικό σημείο στην πολιτική της Τρας ήταν οι μειώσεις φόρων, ειδικά στα μεγάλα εισοδήματα. Το μέτρο αυτό θα είχε ως συνέπεια την μείωση των δημοσίων εσόδων και την επιδείνωση των δημοσιονομικών της χώρας.
Η μείωση των φόρων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί νεοφιλελεύθερο μέτρο. Οι αγορές δεν είδαν με καθόλου καλό μάτι τις εξαγγελίες της Τρας. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα στερεότυπο που θεωρεί τις αγορές νεοφιλελεύθερες. Αν ήταν οι αγορές νεοφιλελεύθερες, γιατί να μην θέλουν ένα μέτρο σύμφωνο με τις αντιλήψεις τους;
Οι αγορές δεν είναι κάποιοι τύποι που καπνίζουν πούρα και συνεχώς μηχανορραφούν για καταδυναστεύσουν τους λαούς. Αποτελούνται από επενδυτές που θέλουν την καλύτερη απόδοση για τα χρήματά τους και από επαγγελματίες διαχειριστές των χρημάτων που άλλοι άνθρωποι τους έχουν εμπιστευθεί.
Κανείς δεν θα δάνειζε κάποιον για να ξοδεύει περισσότερα από όσα θα εισπράττει, γιατί αργά ή γρήγορα θα χρεοκοπήσει. Έτσι και αυτοί που τοποθετούν τα χρήματα σε βρετανικά ομόλογα κοστολόγησαν τον κίνδυνο και ο κίνδυνος αποτυπώθηκε στα επιτόκια των ομολόγων και στην τιμή της στερλίνας. Τα επιτόκια ανέβηκαν και η στερλίνα κατέρρευσε.
Το 2009 το ελληνικό κράτος είχε έλλειμμα 35 δισεκατομμύρια ευρώ. Το έλλειμμα αυτό προστέθηκε στο ήδη τεράστιο χρέος της χώρας. Η νέα κυβέρνηση δεν είχε καμία πολιτική για να μειώσει το έλλειμμα. Αντίθετα, είχε πολλές ιδέες για να το μεγαλώσει. Μια από αυτές ήταν οι αυξήσεις στους μισθούς του δημοσίου.
Η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης στο τέλος του 2009 και στις αρχές του 2010 έκανε τις αγορές να αντιδράσουν. Το επιτόκιο των ομολόγων, μέσω των οποίων δανείζονταν το ελληνικό δημόσιο, ανέβαινε συνεχώς. Στο τέλος κανείς δεν ήθελε να δανείσει την Ελλάδα. Η συνέχεια είναι γνωστή.
Ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μιλούσε για πόλεμο των αγορών εναντίον της Ελλάδας. Αν δεν είχαμε ελλείμματα για να καλύψουμε και χρέος για να αναχρηματοδοτήσουμε, δεν θα είχαμε κανένα λόγο να ζητάμε δανεικά. Τότε οι αγορές δεν θα ασχολούνταν μαζί μας. Εμείς μπορούμε δημοκρατικά να αποφασίζουμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε, αρκεί να έχουμε τα χρήματα που απαιτούνται.
Η Ελλάδα είχε χρεοκοπήσει και ο τότε πρωθυπουργός αντί να εξηγήσει στους πολίτες τι είχε συμβεί, έλεγε ότι το πρόβλημα είναι η στάση των αγορών και όχι τα ίδια τα ελλείμματα και το χρέος που μεγάλωνε. Το αποτέλεσμα παρουσιάστηκε σαν αίτιο.
Στην πορεία του προς την εξουσία ο Αλέξης Τσίπρας είπε για τις αγορές μια από τις γνωστότερες φράσεις του: «Εμείς θα βαράμε το νταούλι και αυτοί θα χορεύουνε, δεν θα παίζουνε αυτοί το ζουρνά και εμείς θα χορεύουμε». Πήρε το νταούλι και τον ζουρνά από το τραγούδι -άτυπο ύμνο του ΠΑΣΟΚ- και το τοποθέτησε στο δικό του πλαίσιο για να δείξει ότι η πολιτική του βούληση είναι πάνω από τη θέληση των κακών αγορών. Η συνέχεια είναι και πάλι γνωστή.
Οι αγορές δεν έχουν ιδεολογία. Αν πρόκειται να ασκήσεις οικονομική πολιτική που θα ανεβάσει τα ελλείμματα και το χρέος, αυτές θα το αξιολογήσουν και το αποτυπώσουν στο κόστος του δανεισμού. Παλιά έλεγαν «συμβαίνουν και εις Παρισίους» (από τη φράση του Ιωάννη Κωλέττη). Τώρα, μετά την περιπέτεια της Λιζ Τρας, μπορούμε να λέμε «συμβαίνουν και εις Λονδίνον».
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
15°
