Commedia dell'arte politica…

Η commedia dell’ arte είναι η «κωμωδία της τέχνης του αυτοσχεδιασμού». Κυριαρχούν, κυρίως, τρεις ομάδες χαρακτήρων: οι υπηρέτες, οι  ηλικιωμένοι και οι ερωτευμένοι.  Και οι πιο γνωστοί τύποι είναι ο Αρλεκίνος, η Κολομπίνα, ο Πιερρότος, ο ναπολιτάνος Πουλτσινέλα και άλλοι.

Μπορεί το κωμικό να αποτελεί αισθητική νόρμα και στην πολιτική τέχνη; Η καλύτερα, μπορεί οι «αυτοσχέδιες» διαθέσεις των πολιτικών να προκαλούν το «καθαρτικό» γέλιο στο οποίο πάντα προσέβλεπε η κωμωδία;

Οι χθεσινές εκλογές στην Ιταλία μπορούν, αναμφίβολα, να γίνουν αντικείμενο αναλύσεων σε ό, τι αφορά τις αληθινές προσδοκίες το εκλογικού σώματος.

Ποιους ψήφισαν οι Ιταλοί; Αυτούς που μίλησαν περισσότερο στο θυμικό τους. Ποιους απέρριψαν με την ψήφο τους; Αυτούς που δοκίμασαν, χωρίς επιτυχία, να καταξιωθούν  στο συνειδητό τους.

Στην πραγματικότητα, μπροστά μας έχουμε δύο πολιτικά επίπεδα τα οποία δεν συνδέονται επί της ουσίας, σε ό τι αφορά την εκλογική διαδικασία. Και εξηγούμαι: Από τη μία, οι Ιταλοί ψήφισαν θυμωμένοι εναντίον του υποψήφιου Λέτα και σχεδόν αδιάφοροι για την διακυβέρνηση Ντράγκι. Αντίθετα, επιβράβευσαν όσους αισθητικά ταυτίστηκαν με την οργή τους. Στο άλλο επίπεδο, αυτό του ακλόνητου ρεαλισμού, οι ίδιοι πολίτες γνωρίζουν  υποσυνείδητα ότι τίποτα απολύτως δεν πρόκειται να αλλάξει στην καθημερινότητά τους! Είτε γιατί η νέα κυβέρνηση δεν έχει πολλές δυνατότητες να πραγματοποιήσει τις λαϊκιστικές της κορώνες είτε επειδή οι δεσμεύσεις του ενωσιακού ή του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος είναι πανίσχυρες για την Ιταλία.

Στο πλαίσιο λοιπόν, ενός κωμικοτραγικού πολιτικού αυτοσχεδιασμού, οι εκλογές στην σύγχρονη αστική δημοκρατία, αποτελούν σε πρώτη φάση, μία «παράσταση» εκτόνωσης του εκλογικού σώματος. Και οι επόμενες, μία απέλπιδα προσπάθεια «θεραπείας» της διαχείρισης που οι εκλεγέντες- «ηθοποιοί» απέτυχαν να πραγματοποιήσουν.

Στην Ιταλία, που δημιούργησε τις αυτοσχέδιες κωμικές παραστάσεις, οι ψηφοφόροι ανεβοκατεβάζουν πάντα, τις κυβερνήσεις, στην προσπάθειά τους να τιμωρήσουν τους πολιτικούς τους. Σπανίως όμως, ψηφίζουν για να επιβραβεύσουν ή να καταψηφίσουν την πολιτική τους…

Να συμπεράνουμε ότι η φιλελεύθερη αστική δημοκρατία παρήκμασε; Το καλύτερο είναι να διαπιστώσουμε ότι ο τρόπος ανάδειξης των αντιπροσώπων μας είναι που τείνει να ευτελίσει τον ίδιο το αντιπροσωπευτικό θεσμό του πολιτεύματος. Τη διαδικασία δηλαδή που κάποιος προτείνεται ως υποψήφιος και τα κριτήρια που ο ψηφοφόρος τον επιλέγει ως αντάξιο των απαιτήσεών του.

Υπάρχουν βέβαια δύο σταθερές που πολύ δύσκολα μπορούν να κλονίσουν τα θεμέλια της δημοκρατίας στον δυτικό κόσμο: το κράτος δικαίου και κυρίως η οικονομία. Και σε ό τι αφορά στην Ιταλία, αν δεν υπήρχε η ισχυρή διοίκηση και οι ευρωπαϊκές οικονομικές ισορροπίες, οι «θεατρόφιλοι» γείτονές μας θα είχαν απωλέσει, προ πολλού, τη δημοκρατία τους. 

Αυτό βέβαια, που συμβαίνει στην Δύση είναι η ολοένα μεγαλύτερη διεύρυνση του χάσματος, μεταξύ συνειδητής και τιμωρητικής ψήφου. Και η διόγκωση της πελατειακής διάθεσης του εκλογικού σώματος, του οποίου η ωρίμανση γίνεται μέσα σε ένα αγοραίο και καταναλωτικό περιβάλλον.

Δεν συμμερίζομαι τις ανησυχίες για την ακροδεξιά στην Ιταλία. Πολιτικά, δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι εκτός από την χειρότερη διαχείριση της δεδομένης πραγματικότητας, σε σύγκριση με τον Ντράγκι. Εκείνο που με ανησυχεί είναι οι ίδιοι οι ψηφοφόροι που της παραχωρούν την ευκαιρία της εξουσίας. Δεν ξέρω αν είναι πιο επικίνδυνη η ανωριμότητα  των ηγετών στις δυτικές κυβερνήσεις ή η διάθεση το κόσμου να απολαμβάνει «αυτοσχέδιες θεατρικές παραστάσεις» πριν φτάσει στην κάλπη.

Ο ολοκληρωτισμός κρύβεται πίσω από την κακή διαχείριση της σάτιρας και της κωμωδίας... θέλει μεγάλη προσοχή. Γιατί η δημοκρατία του κωμικού μπορεί πολύ εύκολα να οδηγήσει σε μια επώδυνη και καταστροφική δικτατορία του γελοίου…