Ο θάνατος της βασίλισσας Ελισάβετ, οι συμβολισμοί και τα τελετουργικά της κηδείας της, οι συλλογικές ταυτίσεις των κοινωνιών.
Ζούμε σε μια εποχή όπου, διεθνώς, ο ήπιος πολιτικός λόγος έχει δώσει την θέση του στην οξύτητα και τις πολώσεις. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατική διακυβέρνηση περνά μια από τις χειρότερες κρίσεις της. Οι κάθε λογής εξουσίες και ελίτ δεν απολαμβάνουν εμπιστοσύνης. Οι πολίτες εκδηλώνουν αυτή την στάση τους μέσω της αποχής τους από τις εκλογικές διαδικασίες. Αποχή που ξεπερνά το 50% του εκλογικού σώματος. Είναι αυτή ακριβώς η έλλειψη ταύτισης κυβερνώντων και κυβερνωμένων που θέτει και μάλιστα πολύ εμφατικά, ζήτημα κοινωνικής νομιμοποίησης των αιρετών εξουσιών στο σύνολο των χωρών του δυτικού κόσμου. Αμφισβητεί θεσμούς, αξίες και πρόσωπα. Βρισκόμαστε άραγε ενώπιον μιας μη αναστρέψιμης κατάστασης που σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής; Ίσως να είναι έτσι, αλλά ο θάνατος της βασιλίσσης Ελισάβετ Β’ και όσα ακολούθησαν μέχρι την ταφή της, επιτρέπει διαφορετικές σκέψεις.
Παρακολουθήσαμε μια μονάρχη σε βαθύτατο γήρας να στέκεται όρθια και να ορκίζει πρωθυπουργό λιγότερο από 48 ώρες πριν τον θάνατό της. Έναν θάνατο που, απ’ ό,τι αναφέρουν τα δημοσιεύματα, φάνηκε πως ερχόταν από τις αρχές Αυγούστου και η εκλιπούσα μονάρχης αποφάσισε να τον συναντήσει στα εδάφη της Σκωτίας, στέλνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο ένα μήνυμα στις αποσχιστικές δυνάμεις της Σκωτίας. Έκανε λάθη η Ελισάβετ στην εβδομηντάχρονη βασιλεία της; Αναμφισβήτητα ναι. Παράλληλα όμως, επέδειξε μέχρι την τελευταία ώρα μια απαράμιλλη αφοσίωση στο καθήκον και την ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Στοιχεία που της αναγνώρισε γενναιόδωρα η βρετανική κοινωνία, με την πάνδημη συμμετοχή της – είναι εξαιρετικά εντυπωσιακή η συμμετοχή των νέων και οι δηλώσεις που έκαναν, όπως και η εκκωφαντική σιωπή και υπομονή με τις οποίες εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου απέτισαν με αξιοπρέπεια τον σεβασμό τους - στην κηδεία της. Μια κηδεία που το ίδιο το τελετουργικό της δεν είναι αναχρονισμός όπως κάποιοι θέλουν να το παρουσιάσουν αλλά ένας ύμνος σε θεμελιώδεις αξίες συγκρότησης και ανάπτυξης των ανθρώπινων κοινωνιών.
Γιατί είναι ύμνος στον θεσμό της οικογένειας, η αγρυπνία παιδιών και εγγονών –ακόμη κι αν είναι βασιλείς και πρίγκιπες- προς τιμήν των εκλιπόντων προγόνων. Η σύνδεση με τις ρίζες εξασφαλίζει την ιστορική συνέχεια προσώπων και εθνών. Η τιμή κι ο σεβασμός στην γονική ιδιότητα περιγράφει κι αναδεικνύει πως συγκροτούνται κι ανανεώνονται οι κοινωνίες. Η οικογένεια, το νοικοκυριό, αντιπροσωπεύει τη διακυβέρνηση, τη φροντίδα και την υποστήριξη των γονέων και των παιδιών και υποστηρίζει τη δομή της κοινότητας και του έθνους.
Είναι επίσης δηλωτικό της αξίας του θεσμού της θρησκείας και εννοώ της κάθε θρησκείας. Ένα δεκαήμερο πλήρες θρησκευτικών τελετών και μυστηρίων, στην διάρκεια του οποίου αναδεικνύεται η μεταφυσική αγωνία του ανθρώπου και η ανάγκη του να αναζητήσει το επέκεινα. Και αν αυτές τις ανάγκες τις έχει ένας «βασιλιάς» πόσο μάλλον ένας «κοινός θνητός». Άλλωστε ενώπιον του Θεού όλοι είναι ίσοι, «βασιλέας ή στρατιώτης, πλούσιος ή πένης...».
Ας δούμε όμως και τον συμβολισμό ενός άλλου μέρους του τελετουργικού, που σε πρώτη ανάγνωση μπορεί κάποιος να θεωρήσει ευτελές και άνευ ουσίας. Όλοι γίναμε θεατές κι ακροατές της συζήτησης αν θα φορέσουν στολή δύο μέλη της βασιλικής οικογένειας τα οποία με την εν γένει συμπεριφορά τους έχουν εκτεθεί. Η εν λόγω συζήτηση καταδεικνύει με τον πλέον σαφή και αυστηρό τρόπο ότι η στολή δεν είναι ένα ρούχο για να κάνει την εμφάνιση της βασιλικής οικογένειας πιο φανταχτερή. Αυτήν τη στολή που μπορεί επαξίως να φορά ο τελευταίος πολίτης της χώρας την ώρα που αγωνίζεται υπέρ βωμών και εστιών, δεν είναι αυτονόητο ότι δικαιούται να την φορά απροϋπόθετα κάποιος ακόμη κι αν είναι μέλος της βασιλικής οικογένειας. Η στολή είναι ιερή. Είναι τιμή και πρέπει να το αξίζεις για να την φοράς. Η αγάπη και η προσφορά προς την πατρίδα δεν είναι στιγμιαίο γεγονός σε μια στρατιωτική επιχείρηση αλλά, είναι ένα ενιαίο σύνολο συμπεριφορών που καθιστά το άτομο άξιο μέλος της κοινωνίας και απ’ αυτό το καθήκον δεν εξαιρείται κανείς όσο ψηλά κι αν βρίσκεται στην κοινωνική πυραμίδα.
Παρά λοιπόν το γεγονός ότι ζούμε σε εποχές όπου βλέπουμε ταυτίσεις του «εγώ» με μικρές κοινωνικές ομάδες και δεν παρατηρούμε συχνά ταυτίσεις του «εμείς», είναι αυτές ακριβώς οι ταυτίσεις του «εμείς» που κάνουν τις κοινωνίες να ευημερούν και να αναπτύσσονται. Είναι οι ταυτίσεις του «εμείς» που δίνουν νομιμοποίηση στην πολιτική συγκρότηση και τις πολιτικές ηγεσίες της κοινωνίας. Είναι οι ταυτίσεις του «εμείς» που δημιουργούν αναχώματα στις επιθέσεις των μηδενιστών και των λαϊκιστών. Είναι οι ταυτίσεις του «εμείς» που κάνουν τα έθνη μεγάλα.
Αν δεν εθελοτυφλούμε, είναι στο χέρι μας να αντλήσουμε τα διδάγματα που, κατά την ταπεινή μου γνώμη, έδωσε η κηδεία της εκλιπούσης Ελισάβετ και να ξεκινήσουμε αμέσως μια οργανωμένη και συνεπή προσπάθεια θεσμικής αναβάθμισης της ελληνικής κοινωνίας. Η θεσμική αναβάθμιση και η τήρηση των κανόνων θα πείσει τους νέους ότι δεν ζουν σε μια κίβδηλη δημοκρατία που δεν τους σέβεται και δεν τους δίνει ευκαιρίες, θα επαναφέρει την Ελλάδα στο μονοπάτι της προόδου και της ευημερίας για όλους και θα εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις της ιστορικής μας συνέχειας.
13°
