Η ενεργειακή κρίση και η ανάγκη αφηγήματος που εισάγει την εξοικονόμηση ως έξυπνη επιλογή.
Και εν μέσω ενεργειακής κρίσης, ελέω πολέμου στην Ουκρανία, ανακαλύψαμε την αξία της εξοικονόμησης ενέργειας. Το υπουργικό δίδυμο (υπ. Περιβάλλοντος και Εσωτερικών) ανακοίνωσαν μέτρα εξοικονόμησης για τον - ούτως ή άλλως σπάταλο - δημόσιο τομέα. Τα περισσότερα είναι τα προφανή (όπως ρύθμιση θερμοστάτη, σβήσιμο φώτων, κλείσιμο συσκευών αντί της αναμονής, αλλαγή λαμπτήρων με εξοικονόμησης…) αυτά που εδώ και χρόνια εφαρμόζει κάθε νοικοκυριό με περιορισμένο προϋπολογισμό. Αυτά που πρότεινε (μέσα από ετήσια εκστρατεία ενημέρωσης) η Greenpeace πριν από 20 και πλέον χρόνια! Αλλά ο δημόσιος τομέας… δεν άκουγε. Δεν πειράζει όμως, ποτέ δεν είναι αργά. Αρκεί να μη νομίζουμε ότι ανακαλύψαμε τον τροχό!
Αντίστοιχες προτάσεις (με κοστολόγηση, χρονοδιαγράμματα κοκ) έχει υποβάλει, επικαιροποιήσει, επανυποβάλει η Greenpeace πολλάκις, σε πολλές κυβερνήσεις αλλά και αντιπολιτεύσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, αυτές κατέληξαν σε κάποια τσουρούτικα «Εξοικονομώ» με πολύ ή λιγότερη γραφειοκρατία, με έλλειψη ευελιξίας και - πάντα - με περιορισμένα αποτελέσματα. Εξάλλου, τα αποτελέσματα σπάνια ανακοινώνονται καθώς η απορρόφηση κονδυλίων προβάλλεται σαν αυτοσκοπός των δράσεων και των προγραμμάτων.
Κι όμως, η εξοικονόμηση ενέργειας είναι συνώνυμη της έξυπνης χρήσης της ενέργειας. Μια χώρα με αρκετά υψηλό συντελεστή ενεργειακής έντασης (η ενέργεια που δαπανάται για παραγωγή μιας μονάδας ΑΕΠ), μια χώρα με παλιό κτιριακό απόθεμα, μια χώρα του Νότου που δαπανά για θέρμανση ανά τετραγωνικό μέτρο κτιρίου, περισσότερα από τη Βορεινή Δανία ή Φινλανδία, έχει κάθε λόγο να την αποθεώσει, να την απογειώσει, να την κάνει εθνική της πολιτική (μην απορείτε, στη χώρα μας αναφέρομαι). Και αυτό πέραν του πολέμου στην Ουκρανία και το όποιο κλείσιμο της στρόφιγγας ρωσικού αερίου / πετρελαίου προς την Ευρώπη.
Η αυτονόητη εξοικονόμηση ενέργειας δεν πρέπει να συγχέεται με την ενεργειακή φτώχεια. Η απουσία θέρμανσης τον χειμώνα δεν αποτελεί μέτρο εξοικονόμησης ενέργειας αλλά υποδηλώνει αδυναμία κάλυψης βασικών ενεργειακών αναγκών και αποτελεί ένδειξη ενεργειακής φτώχειας. Αυτή, με τη σειρά της, δεν αντιμετωπίζεται με επιδόματα θέρμανσης και επέκταση του δικτύου αερίου ή επιστροφή στο πετρέλαιο θέρμανσης! Αντιμετωπίζεται με θωράκιση του κτιριακού αποθέματος, έξυπνη χρήση ενέργειας και σειρά κινήτρων-αντικινήτρων. Όσο οι πολιτικές και τα μέτρα παρατείνουν και ενισχύουν την ενεργειακή σπατάλη και τη χρήση ορυκτών καυσίμων, απλώς διαιωνίζεται το πρόβλημα, επιτείνεται η κλιματική κρίση, ανεβαίνει το κόστος ενέργειας. Κακό, πολύ κακό στις ημέρες μας.
Χωρίς άλλη διάθεση αυτομαστίγωσης για τις διαχρονικά λάθος ενεργειακές επιλογές της χώρας μας, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι πολλές εκστρατείες προώθησης της εξοικονόμησης ενέργειας συναντούν σημαντικές δυσκολίες και εν πολλοίς αποτυγχάνουν. Ναι, συμβαίνει και αλλού! Μάλιστα, συχνά, η προσωρινή επίτευξη πρόσκαιρων στόχων ακολουθείται από το λεγόμενο “rebound effect” ήτοι αύξηση της κατανάλωσης μετά το πέρας εφαρμογής των όποιων μέτρων, με αποτέλεσμα κατανάλωση ενέργειας μεγαλύτερη από πριν! Στον αντίποδα, απαιτούνται συνεκτικές πολιτικές σε βάθος χρόνου που δεν θα αναιρούνται με ανασχηματισμούς, αλλαγές κυβερνήσεων κοκ.
Υπάρχει και ένα πιο δύσκολο που το κράτησα για το τέλος: χρειαζόμαστε ένα εντελώς διαφορετικό αφήγημα, ένα αφήγημα που εισάγει την εξοικονόμηση ως έξυπνη επιλογή και όχι ως κατάντια ή επιλογή μιζέριας. Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα που περιγράφει την ποιότητα ζωής μακριά από το «περισσότερο = καλύτερο», ένα αφήγημα που δεν θεωρεί την ανάπτυξη συνώνυμη της αύξησης κατανάλωσης και χρήσης φυσικών πόρων. Χρειαζόμαστε μια κυβέρνηση που χτίζει αυτό το αφήγημα αντί να επιμένει να κρατά την κατανάλωση ψηλά με ενέσεις-επιδοτήσεις.
Η σπατάλη ενέργειας (μαύρης ή πράσινης) απλώς δεν είναι cool, δεν είναι ok! Απλώς αυτό. Η εξαγγελία τσεκουράτων μέτρων περικοπής της σπατάλης στο δημόσιο (εφόσον εφαρμοστούν αυτή τη φορά, με δεδομένη την αποτυχία της προηγούμενης σχετικής εξαγγελίας) ας είναι το έναυσμα, η ευκαιρία για να ξεκινήσει η πιο δύσκολη αλλά απολύτως απαραίτητη συζήτηση, ακολουθούμενη από μέτρα και πολιτικές. Εδώ σε θέλω, κάβουρα, και όχι στα ευκολάκια / ψιχουλάκια επιδόματα.
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
13°
