Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η στρατηγική του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο ρόλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η άνοδος του λαϊκισμού στις χώρες της Ευρώπης.
Ένας Πούτιν, μια απρόκλητη επίθεση στην Ουκρανία, αθρόες σφαγές αμάχων, μπαράζ καταστροφής υποδομών, σαφείς απειλές πυρηνικού πολέμου κι ένα σκληρό παιχνίδι με τα καύσιμα ως απάντηση στα δυτικά μέτρα, είναι αρκετά για να βγάλουν και πάλι τους ευρωπαίους λαϊκιστές στο δρόμο. Και το χειρότερο, να αναπτερώσουν τις ελπίδες τους για καλύτερες, γι’ αυτούς, μέρες. Αν η οικονομική κρίση του 2010 τους βοήθησε να ανακατέψουν την Ευρώπη, ένας σκοτεινός δικτάτορας, τους δίνει την ευκαιρία να την απειλήσουν. Διότι φέρει γι’ αυτούς εκτός των άλλων και βαρύ ιδεολογικό φορτίο. Δεν είναι απλά ένας δικτάτορας, είναι ένας Ρώσος δικτάτορας.
Σε αυτήν τη φάση ο Πούτιν είναι ο φυσικός σύμμαχος όλων όσων ελπίζουν ότι κάποια στιγμή θα διαλύσουν την Ενωμένη Ευρώπη. Και φυσικά δεν θα αφήσουν μια τέτοια ευκαιρία να πάει χαμένη. Μια αναδρομή στην ιστορία των ρωσο - δυτικών εντάσεων, δείχνει ότι οι δυτικές πολιτικές διαχείρισης της Ανατολής εξόργισαν τη Μόσχα χωρίς να την αποθαρρύνουν. Δείχνει επίσης ότι ο Πούτιν θεωρούσε σταθερά και διαχρονικά την Ουκρανία ως τη χώρα κλειδί για την αποκατάσταση του ρωσικού μεγαλείου. Αν υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα είναι γιατί η Δύση απέτυχε ή απέφυγε να δει τον κίνδυνο νωρίτερα και να πάρει τα μέτρα της. Συνεπώς δεν είναι μόνο ο Πούτιν αλλά και η ίδια η Ευρώπη ως θεσμός, ως ΕΕ, που χτίζει άθελά της τη γέφυρα για την επιστροφή του λαϊκισμού.
Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της ήλπιζαν ότι θα ενσωματώσουν τον Πούτιν στη μεταψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων. Όταν είδαν ότι κάτι τέτοιο δεν προχωρούσε απέφυγαν να εφαρμόσουν πολιτικές στρατηγικού περιορισμού, όπως αυτές που εφάρμοζαν στην ΕΣΣΔ. Έτσι ανέθεσαν στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, να μπει επικεφαλής στο project της «ειρήνης μέσω του εμπορίου». Και η Γερμανία, υπό την ηγεσία της Μέρκελ, άλλο που δεν ήθελε. Και κάπως έτσι οδηγηθήκαμε σε αυτό που ζούμε τώρα, δηλαδή στην εξάρτηση της δυτικής Ευρώπης από τα ρωσικά καύσιμα. Δυστυχώς ήρθε η ώρα να πληρώσει η Ευρώπη την πολιτική της αφέλεια. Και πρώτη απ’ όλες τις χώρες η Γερμανία.
Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ ήξεραν από το 2005 ότι η κυβέρνηση του Πούτιν είχε προχωρήσει σε αναθεώρηση της πολιτικής της για τις πρώην Σοβιετικές «δημοκρατίες». Ήταν φανερό ότι η Ρωσία θα αμφισβητούσε την επιρροή των ΗΠΑ, ότι αρνιόταν το ρόλο του στρατηγικού εταίρου της Δύσης, ότι γι’ αυτήν ο Ψυχρός Πόλεμος δεν τελείωσε. Και αυτό πήγαζε από το γεγονός ότι η ρωσική δημοκρατία ήταν τελείως αδύναμη. Η Ρωσία ήταν και είναι ένα ολοκληρωτικό καθεστώς στα χέρια μιας κάστας, ενός ηγέτη και τέτοια καθεστώτα είναι πάντοτε επιθετικά. Αναζητούν συνεχώς «ζωτικό χώρο» διότι φοβούνται τους πάντες και τον κατακτούν με τη χρήση των όπλων. Αρχικά όπου νομίζουν ότι τους παίρνει. Αλλά όχι μόνο. Η ιστορία του Χίτλερ που επιτέθηκε χωρίς λόγο στη Σοβιετική Ένωση και καταστράφηκε, είναι ιδιαίτερα διδακτική. Ο Πούτιν αύριο μπορεί να επιτεθεί σε ολόκληρη τη Δύση.
Η επιστροφή των λαϊκιστών σηματοδοτήθηκε ηχηρά με την πρόσφατη μεγάλη συγκέντρωση στην Πράγα υπό το σύνθημα «αυτός ο πόλεμος δεν είναι δικός μας». Ένα ετερόκλητο πλήθος από αναρχικούς και κομμουνιστές μέχρι εθνικιστές, ρατσιστές και αρνητές της πανδημίας διαδήλωσαν στην ουσία υπέρ του Πούτιν, ζητώντας την αποκατάσταση των σχέσεων της χώρας με τη Ρωσία. Το παλιό σοβιετόφιλο αίμα, νερό δεν γίνεται. Και φυσικά η ενεργειακή κρίση του δίνει την καλύτερη ευκαιρία να βγει στους δρόμους και να διεκδικήσει τα «δίκια» του. Μετά την Ουγγαρία, να και η Τσεχία στο πλευρό της Ρωσίας. Καθώς θα προχωράει ο χειμώνας και η δυτική Ευρώπη θα παγώνει και τα κράτη θα αναγκάζονται να προβούν σε δραστικούς περιορισμούς, οι διαμαρτυρίες θα διευρύνονται. Και δυστυχώς η συμπαράσταση στην Ουκρανία θα υποχωρεί. Διότι καλός ο ανθρωπισμός αλλά να μην κρυώσει και το κοκαλάκι μας.
Με όχημα το κρύο ο λαϊκισμός θα επιστρέψει από το κρύο. Το ερώτημα είναι αν θα τα καταφέρει να συγκεντρώσει ευρύτερες δυνάμεις και γιατί όχι να γίνει σε κάποιες χώρες πλειοψηφικός. Ήδη η Ιταλία είναι μια περίπτωση. Γιατί να μην ακολουθήσει και η Ελλάδα; Το “go back Mrs. Merkel” μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε “welcome Mr. Putin” αν πρόκειται να κρυώσουμε, δηλαδή να χάσουμε τις κλασσικές συνήθειες της αλόγιστης σπατάλης των φυσικών πόρων. Στην Ελλάδα όμως υπάρχουν και άλλοι ιδιαίτεροι λόγοι για να καλπάσει ο φιλορωσισμός. Ο ένας είναι ο απέθαντος φιλοσοβιετισμός μας και ο άλλος ο Ερντογάν.
Ικανό μέρος της δυτικής κοινωνίας μισεί τη Δύση για τον πολιτισμό της. Ένα ετερόκλητο πλήθος σαν αυτό που μαζεύτηκε στην Πράγα. Υποκριτικά ή όχι αλλά τη μισεί. Το ενοχλούν η δημοκρατία, οι ανοικτοί θεσμοί, η ελεύθερη οικονομία, η ανεκτικότητα και στο βάθος ο διαφωτισμός. Και την κάθε κρίση, τυχαία η αναμενόμενη, τη διαβάζει ως ευκαιρία για την καταστροφή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Μια καταστροφή που το αφορά αλλά δεν το αντιλαμβάνεται. Η ημιμάθεια, η άγνοια και η ιδεοληψία είναι πιο ισχυρές από την πραγματικότητα και την εμπειρία. Εδώ ολόκληρος Τράγκας, ένας πάμπλουτος δημοσιογράφος, πέθανε «τσάμπα» γιατί δεν έκανε το εμβόλιο. Όλοι αυτοί λατρεύουν τον Ρώσο ως εχθρό του εχθρού τους, δηλαδή της Δύσης. Ο Πούτιν είναι για άλλους ο νέος Στάλιν, για άλλους ο νέος Χίτλερ και για όλους μαζί ο δικτάτορας των ονείρων τους.
Συνεπώς η ενεργειακή κρίση και ο ανάλογος πληθωρισμός αποτελούν ευκαιρία για φθορά της ΕΕ, κλονισμό ή πτώση δυτικών κυβερνήσεων, για μια πανευρωπαϊκή, πολιτική κρίση. Σε αυτό προφανώς βοηθάει και ο Ρωσικός παράγοντας φανερά ή όχι, μιας και ξέρει ότι το εμπάργκο στα καύσιμα δεν αρκεί. Οι πτώσεις των Ντράγκι και Τζόνσον αλλά και η περιπέτεια της Σάρα Μαρίν είναι εμφατικές. Στην πατρίδα μας, αν όλα αυτά συνδυαστούν με την παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, τις «άφρονες επισυνδέσεις» και το από καιρό διαμορφούμενο αντιμητσοτακικό μέτωπο συνθέτουν μια συνταγή αποσταθεροποίησης η οποία αναζητεί εφαρμογή και αποτέλεσμα. Η σάλτσα θα έμενε υδαρής αν δεν υπήρχε και ο Ερντογάν για να τη δέσει.
Φαίνεται ότι η Τουρκία έχει πάρει το πράσινο φως από τη Ρωσία και σκέφτεται σοβαρά πια ένα θερμό επεισόδιο με άγνωστη έκταση και άγνωστα αποτελέσματα. Που φυσικά θα βάλει την Ελλάδα, την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ σε περιπέτειες. Και αυτό είναι το πραγματικά σημαντικό που λογικά πρέπει να ανησυχεί και να κινητοποιεί την ελληνική κυβέρνηση αλλά και να ευαισθητοποιεί κάθε πολίτη και κάτοικο αυτής της χώρας. Η δημοκρατική και φιλειρηνική Ελλάδα μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να βρεθεί αντιμέτωπη με την ολοκληρωτική και πολεμοχαρή Τουρκία. Και τίποτα πια δεν θα είναι όπως πριν.
Αλλά η πιθανότητα πολέμου δεν δείχνει να απασχολεί ιδιαίτερα κάποιες «προοδευτικές» πολιτικές δυνάμεις που ζουν σε ένα δικό τους παράλληλο κόσμο. Που ακόμα κι αν δεν μπορούν να πάρουν την εξουσία, μπορούν ηθελημένα ή αθέλητα να αποτρέψουν κάθε απόπειρα εθνικής συνεννόησης, δηλαδή να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα. Και αυτό είναι το χειρότερο. Διότι στην Ελλάδα η πολιτική εχθροπάθεια δεν έχει όρια και η πολιτική αντιπαράθεση είναι η μόνιμη μητέρα όλων των μαχών. Κι αν η επισύνδεση αυτή είναι εγκληματική είναι γιατί ακριβώς τρέφει με super food την πολιτική εχθροπάθεια και διασπά την εθνική ομοψυχία. Ευτυχώς, η πλειοψηφία των πολιτών προς το παρόν αντιστέκεται.
Ο επιτυχημένος προσεταιρισμός των ψηφοφόρων της μεσαίας τάξης σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν αποτελεί εφάπαξ κατάκτηση ενός κόμματος, αλλά πρόσκαιρο χαρτί
18°
