Η ψευδαίσθηση της αφθονίας

Στην οδό Ερμού και σε άλλους εμπορικούς δρόμους των ελληνικών πόλεων ένα κύμα ψύχους βγαίνει από πολλά καταστήματα. Τα κλιματιστικά δουλεύουν στο φουλ μιας και οι επιχειρηματίες δεν ενδιαφέρονται να περιορίσουν τις απώλειες της ψύξης προς τον εξωτερικό χώρο και να ρυθμίσουν τον θερμοστάτη σε οικονομικά επίπεδα.

Η κατάσταση γίνεται εξωφρενική αν σκεφτεί κανείς ότι οι επιχειρήσεις αυτές λαμβάνουν επιδότηση από το κράτος μέσα από τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Η χρεοκοπημένη Ελλάδα, η χώρα με το μεγαλύτερο χρέος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δίνει -χωρίς κριτήρια και προϋποθέσεις- τις πιο γενναιόδωρες (ως ποσοστό του ΑΕΠ) ενισχύσεις προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για την χρήση της ενέργειας. 

Οι ενισχύσεις στο ρεύμα τον Σεπτέμβριο υπερβαίνουν την τιμή που χρεώνουν ορισμένοι πάροχοι. Δηλαδή, οι πελάτες των εταιριών αυτών θα πληρώσουν (πριν τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις) αρνητικές τιμές. Όχι απλώς δεν θα δουν τις αυξήσεις που υπάρχουν, αλλά θα πληρώσουν πολύ λιγότερα από όσο πλήρωναν πριν την ενεργειακή κρίση.

Το μεγαλύτερο μέρος των ενισχύσεων προέρχεται από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και το υπόλοιπο από το κρατικό ταμείο. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για δημόσιους πόρους που πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και σχέδιο.

Οι ενισχύσεις είναι απαραίτητες γιατί νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα βρίσκονταν σε αδιέξοδο μπροστά στις μεγάλες ανατιμήσεις της ενέργειας. Όμως θα έπρεπε να υπάρχουν κριτήρια. Σήμερα, για το ρεύμα επιδοτούνται όλοι, φτωχοί και πλούσιοι, για κύριες κατοικίες και εξοχικά, για δυάρια και βίλες.

Όταν συζητάμε για εισοδηματικά κριτήρια μπαίνει πάντα η παράμετρος της φοροδιαφυγής. Ένα κομμάτι των πολιτών εμφανίζει μικρότερα εισοδήματα από τα πραγματικά και επωφελείται από κοινωνικές παροχές που διαφορετικά δεν θα δικαιούταν. Το υπαρκτό πρόβλημα της φοροδιαφυγής δεν μπορεί να καταργήσει την θέσπιση εισοδηματικών κριτηρίων στις ενισχύσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα, μια μόνιμη ενίσχυση των πολύ φτωχών.

Ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας στη χώρα είναι το δημόσιο, που το 2021 πλήρωσε μόνο για ρεύμα 700 εκατομμύρια. Ανεξάρτητα από την ενεργειακή κρίση, έπρεπε από χρόνια να υπάρχει ένα πρόγραμμα περιορισμού της κατανάλωσης ενέργειας για λόγους οικονομίας και προστασίας του περιβάλλοντος. Αλλά η χρεοκοπημένη Ελλάδα βάδιζε δίχως σχέδιο και στον τομέα αυτό.

Πέρασε το καλοκαίρι του 2022 με τις τεράστιες αυξήσεις στο ρεύμα και η κυβέρνηση δεν έλαβε κανένα μέτρο εξοικονόμησης στο δημόσιο, ούτε καν το πιο απλό, το όριο στους θερμοστάτες. Έπρεπε να φθάσει ο Σεπτέμβριος για να ανακοινωθούν κάποια μέτρα.

Ανάμεσα στα μέτρα που ανακοινώθηκαν είναι και ο περιορισμός των προσλήψεων στους φορείς του δημοσίου αν δεν πετυχαίνουν τους στόχους εξοικονόμησης ενέργειας. Εφόσον δεχτούμε ότι οι υπάλληλοι προσλαμβάνονται για να εξυπηρετούν τον πολίτη, τότε τιμωρούνται οι πολίτες και όχι οι υπεύθυνοι.

Αυτές είναι οι επιδόσεις της κυβέρνησης στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Οι περισσότεροι στην αντιπολίτευση έχουν για μόνη κριτική το «δώστε περισσότερα». Ο Γάλλος πρόεδρος μίλησε για το τέλος της αφθονίας . Στην Ελλάδα φαίνεται ότι κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διατηρήσουμε όση ψευδαίσθηση της αφθονίας γίνεται.