Καθώς οι εκλογές είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γίνουν το αργότερο Μάρτη του 2015, λόγω αδυναμίας της παρούσας Βουλής να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αυξάνονται και πληθύνονται οι καταθέσεις γνωμών για τον εκλογικό νόμο.
Ως γνωστόν, ο τρέχων εκλογικός νόμος δίνει το «δώρο» των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα. Ήδη πολλοί και σοβαροί αναλυτές μιλάνε πλέον για ένα σύστημα αναλογικότερο από το υπάρχον, με μικρότερες περιφέρειες, μικτό, με δυνατότητα του ψηφοφόρου να επιλέξει και υποψήφιους από άλλο κόμμα.
Ωστόσο, αυτό που δε βλέπω να προτείνεται είναι ένα πάγιο εκλογικό σύστημα, που θα μπει στο Σύνταγμα και δε θ΄ αλλάζει κάθε τόσο με βάση την εκάστοτε συγκυρία, δηλαδή δε θα εξαρτάται από τις ορέξεις της εκάστοτε κυβέρνησης.
Το εκλογικό σύστημα έχει ένα και μόνο σκοπό: να μετατρέψει τις ψήφους σε βουλευτικές έδρες. Στην Ελλάδα όμως, και σε κάθε άλλη χώρα που κάθε τόσο το αλλάζει με ειδικό εκλογικό νόμο, έχει άλλο σκοπό: να εμποδίσει την εκάστοτε αντιπολίτευση να πάρει την εξουσία.
Η πρόβλεψη να μην ισχύει ο εκάστοτε εκλογικός νόμος για τις αμέσως επόμενες, αλλά για τις μεθεπόμενες εκλογές, εφόσον γίνουν μετά από ορισμένο διάστημα, ήταν μια κάποια πρόοδος. Και πάλι όμως, αυτοί που εξυπηρετούνται είναι οι ιδιοτελείς σχεδιασμοί της εκάστοτε πλειοψηφίας, μόνο που αυτό γίνεται σε πιο μακροπρόθεσμη βάση.
Το να ψηφίζουμε κάθε τόσο εκλογικό νόμο και να μη έχουμε ένα πάγιο εκλογικό σύστημα αποτελεί από μόνο του εντονότατο στοιχείο πολιτικής διαφθοράς. Αν θέλουμε να πάμε μπροστά, πρέπει να καταργηθεί και σαν έννοια και σαν ορολογία ο «εκλογικός νόμος». Οι σοβαρότερες και διαρκέστερες δημοκρατίες του κόσμου έχουν πάγιο εκλογικό σύστημα προβλεπόμενο από το Σύνταγμα και το «εκλογικό έθιμο», αν μπορώ να το πω έτσι- το οποίο δεν τροποποιείται παρά με πολλή δυσκολία. Κοιτάξτε την Ελβετία, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γερμανία κλπ.
Είναι επομένως ανάγκη να προχωρήσουμε στην υιοθέτηση ενός πάγιου εκλογικού συστήματος, που να μπει στο Σύνταγμα και να μην μπορεί ν΄ αλλάξει παρά μονάχα με υπερβολικά αυξημένη πλειοψηφία. Το να έχουμε πάγιο εκλογικό σύστημα σημαίνει ότι:
• Παύει μια από τις χειρότερες εστίες κομματικών μικροϋπολογισμών
• Παύει να γίνεται ό,τι εξυπηρετεί την εκάστοτε κυβέρνηση
• Καταργείται ένα πεδίο πολιτικάντικων συναλλαγών
• Συνηθίζουν όλοι τους σταθερούς κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού
• Διευκολύνεται η εναλλαγή των κομμάτων ή των συνασπισμών στην εξουσία, σύμφωνα με τη λαϊκή ψήφο
• Γενικά, λειτουργεί αρτιότερα η Δημοκρατία.
Αυτό φυσικά σημαίνει συνταγματική αναθεώρηση. Σημαίνει επίσης σοβαρή συζήτηση σχετικά με το ποιο ακριβώς θα είναι το εκλογικό σύστημα που θα υιοθετηθεί.
Οι διαφορές των εκλογικών συστημάτων από χώρα σε χώρα είναι χαώδεις. Το ίδιο και οι διαφορές μεταξύ των συστημάτων που κατά καιρούς είχαν υιοθετηθεί στην Ελλάδα. Άλλο η απλή αναλογική με όλη τη χώρα ενιαία περιφέρεια (όπως στις ευρωεκλογές), άλλο το πλειοψηφικό σε ευρεία περιφέρεια του 1920, άλλο τα συστήματα ενισχυμένης αναλογικής των τελευταίων δεκαετιών, άλλο το τριφασικό του 1956, άλλο το πλειοψηφικό της μονοεδρικής κλπ.
Το ποιο σύστημα θα επιλέξουμε θέλει μελέτη, αυτό είναι προφανές. Αλλά μού φαίνεται δευτερεύον το ποιο ακριβώς σύστημα θα προκρίνουμε, απέναντι στο να παγιώσουμε ένα οποιοδήποτε σύστημα. Γιατί και άδικο να είναι, η «αδικία» θα ισχύει για όλους και σταδιακά θα ξεπεραστεί με την επαναληπτικότητα της διαδικασίας: όταν οι κανόνες του παιχνιδιού είναι σταθεροί, οι παίχτες προσαρμόζονται σ΄ αυτούς. Ας είναι απλή αναλογική, ας είναι μικτό, ας είναι μονοεδρικές, ας είναι διεδρικές ή τριεδρικές, ας είναι ό,τι θέλει. Αλλά όποιο και να ΄ναι, ας είναι πάγιο.
Συνταγματική αναθεώρηση δε γίνεται κάθε μέρα, κι αυτό επίσης είναι προφανές. Γι΄ αυτό μπορούν να τεθούν κι άλλα ζητήματα: οι εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο πλήρης χωρισμός της εκκλησίας από το κράτος, η ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου, ο τρόπος επιλογής της ηγεσίας του Στρατού, της Δικαιοσύνης ή των Ανεξάρτητων Αρχών και άλλα.
Αλλά η συζήτηση πρέπει ν΄ ανοίξει. Και για το λόγο αυτό πρέπει ν΄ αρχίσουμε να συνηθίζουμε την ιδέα μιας Αναθεωρητικής Βουλής όσο ταχύτερα γίνεται. Ειδικά η συνταγματική θέσπιση πάγιου εκλογικού συστήματος αποτελεί στοιχείο πολιτικού εξορθολογισμού, πολύ σημαντικότερο από το ποιος θα είναι επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, πότε ακριβώς θα γίνουν οι εκλογές ή πώς θα σχηματιστεί η επόμενη κυβέρνηση.
