Τζόρτζια Μελόνι: Η ηγερία του νεοφασισμού από τα πρώτα χρόνια έως το άλμα στην εξουσία

Αν κερδίσει τις εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου, η Τζόρτζια Μελόνι θα είναι η πρώτη γυναίκα που θα περάσει το κατώφλι του Palazzo Chigi. Ίσως δεν θα έχουμε φασίστες στην κυβέρνηση, θα έχουμε όμως κάτι που θα τους μοιάζει. Το παράδοξο και η καινοτομία είναι ότι σήμερα μια γυναίκα πολιτικός ενσαρκώνει μιαν οπισθοδρόμηση στην Ιταλία. Η Μελόνι δεν έχει καμιά οργανική σχέση με τον φασισμό της εικοσαετίας 1922-1942: γεννήθηκε χρόνια και πλέον χρόνια αργότερα. Δεν μπορούμε καν να την κατατάξουμε στους νεοφασίστες με την ιστορική έννοια του όρου. Αλλά το κόμμα της, ο περίγυρός της, ο στενότερος κύκλος της εμφορούνται λίγο πολύ από αυτή την ιδεολογία. Η φλόγα δεν φιγουράρει μόνο στο έμβλημα του κόμματος, αλλά και στις προσωπικές ιστορίες του καθενός από τα μέλη του. Το σκληρό κορίτσι από την Γκαρμπατέλα, τη λαϊκή συνοικία που είχαμε δει στο «Αγαπημένο μου ημερολόγιο» του Νάνι Μορέτι, εκφράζει μια εκδοχή της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς και τα ιδεώδη της δεν απέχουν από εκείνα του Μπενίτο Μουσολίνι: Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια· ακόμα και το «αίμα», το «χώμα» βρίσκουν τη θέση τους στο λεξιλόγιό της.

Η ιταλική εφημερίδα Repubblica δημοσίευσε μια μεγάλη έρευνα σε τρία μέρη για τους Αδελφούς της Ιταλίας και για την ίδια τη Μελόνι: δέκα από τους πιο καταξιωμένους συντάκτες της προσπάθησαν να φωτίσουν την καταγωγή της, τις φιλίες της, τις γνωριμίες της, τις διεθνείς της επαφές, τα έργα της, τις προθέσεις της. Τι καινούργιο βρήκαν; Μερικές λιγότερο γνωστές λεπτομέρειες της βιογραφίας της που ίσως ερμηνεύουν την εξέλιξή της και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται σήμερα.

Τζόρτζια Μελόνι: «Ανάμεσα στον πατέρα και τη μητέρα, διάλεξε τη μητέρα»

Από την έρευνα προέκυψε, λοιπόν, πως όταν η Τζόρτζια Μελόνι ήταν δύο ετών, ο πατέρας της, Φράνκο, πήγε με ένα σκάφος στις Καναρίους Νήσους απ’ όπου δεν επέστρεψε ποτέ. Εκείνη την εποχή η οικογένεια ζούσε στην Καμιλούτσα, μια περιοχή βόρεια της Ρώμης με περιφραγμένες βίλες και κήπους όπου έμεναν ηθοποιοί, πολιτικοί και επιχειρηματίες. Αλλά όταν ο Φράνκο Μελόνι εγκατέλειψε το επάγγελμά του ―είχε ένα μεγάλο λογιστικό γραφείο― και την οικογένειά του, όλα άλλαξαν. Και την επόμενη χρονιά, μια μέρα του 1981, το σπίτι τους τυλίχτηκε στις φλόγες εξαιτίας ενός κεριού που η Τζόρζια και η Αριάννα είχαν αφήσει αναμμένο στο δωμάτιό τους. Η μονογονεϊκή οικογένεια έμεινε άστεγη: ήταν η τέλεια καταιγίδα. Τότε, η μητέρα αγόρασε ένα μικρό διαμέρισμα στην Γκαρμπατέλα, κοντά στους παππούδες και στις γιαγιάδες και προσπάθησε να κάνει μια νέα αρχή. Η Τζόρτζια βρέθηκε έτσι στην άλλη πλευρά της πόλης, στη νότια Ρώμη, σε μια λαϊκή συνοικία, πολύ διαφορετική από την Καμιλούτσα. Ήταν ένα παχύσαρκο παιδί ―σε ηλικία εννέα ετών ζύγιζε 65 κιλά― και στο σχολείο την κορόιδευαν. Η Τζόρτζια φαίνεται σαν να βρήκε τη σωτηρία στην πολιτική: ο πατέρας ήταν κομμουνιστής, η μητέρα όμως ήταν δεξιά και η Τζόρτζια διάλεξε τη μητέρα. Το 1992, στα 15 της χτύπησε τις θωρακισμένες πόρτες του Μετώπου Νεολαίας, του Ιταλικού Κοινωνικού Κινήματος. Οι πόρτες άνοιξαν.

Σήμερα είναι 45 ετών. Μπήκε στη Βουλή σε ηλικία 29 ετών και ορίστηκε αμέσως αντιπρόεδρος της Βουλής από τον τότε μέντορά της Τζανφράνκο Φίνι: ήταν η νεότερη όλων των εποχών σε αυτόν τον ρόλο. Δύο χρόνια αργότερα έγινε υπουργός Νεολαίας στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι. Ως εκ τούτου, τα μέσα ενημέρωσης ασχολούνταν πολύ μαζί της και έχαιρε εκτίμησης, ακόμη και στα αριστερά. Έμοιαζε με σημαιοφόρο μιας καινούργιας πορείας προς τα δεξιά, χωρίς το φασιστικό στίγμα: όλοι πίστευαν ότι επρόκειτο για μια πολιτικό της σύγχρονης συντηρητικής παράταξης, αλλά όταν ίδρυσε το κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας φάνηκε να επιστρέφει στο Κοινωνικό Κίνημα από όπου προερχόταν.

Μια «δεύτερη οικογένεια» για την Τζόρτζια Μελόνι

Μια ανάλυση στη βιογραφία της ερμηνεύει τόσο τις αποφάσεις της ίδιας όσο και τη δημοτικότητά της. Όταν γεννήθηκε, στις 15 Ιανουαρίου 1977, η βία στους δρόμους της Ρώμης, οι καταλήψεις στα πανεπιστήμια, η αριστερή τρομοκρατία των Ερυθρών Ταξιαρχιών, οι συγκρούσεις μεταξύ κομμουνιστών και νεοφασιστών ήταν καθημερινή πραγματικότητα. Η μητέρα της, η Άννα, ήταν είκοσι τριών και είχε ήδη μια κόρη, την Αριάννα, όταν έμεινε έγκυος στην Τζόρτζια· αλλά, καθώς ο γάμος πήγαινε από το κακό στο χειρότερο, παρ’ ολίγο να μην κρατήσει το παιδί. Η Άννα έκανε πολλές δουλειές για να ζήσει τα παιδιά της και μια από αυτές ήταν η συγγραφή ρομαντικών μυθιστορημάτων: λέγεται ότι έχει γράψει εκατόν πενήντα από δαύτα. Η ανάγκη για οικογένεια, η αξία της φυσικής οικογένειας που βασίζεται στον γάμο μεταξύ ετεροφυλόφιλων, έγινε μέρος της ιδεολογίας της Τζόρτζια Μελόνι η οποία σε ηλικία 11 ετών αποφάσισε να μην ξαναδεί τον πατέρα της. Στο μεταξύ, ο Φράνκο Μελόνι είχε γυρίσει τον κόσμο με ένα ιστιοπλοϊκό και στο τέλος είχε ανοίξει εστιατόριο στο Σαν Σεμπαστιάν, το μικρότερο από τα Κανάρια Νησιά.

Αν και το Μέτωπο της Νεολαίας ήταν ανδροκρατούμενο, με άκαμπτη ιεραρχία, γεμάτο βετεράνους των ημερών του Σαλό, έγινε η δεύτερη οικογένεια της νεαρής Τζόρτζια. Ακόμα και σήμερα έχει στο πλευρό της μια ομάδα ανδρών ―και γυναικών― που γνώρισε  στο κίνημα της νεολαίας και που της είναι πιστοί. Στα χρόνια του υπουργείου Νεολαίας, η συνεργασία με τον Τζιανφράνκο Φίνι τελείωσε, ενώ κατά την τελευταία κυβέρνηση Μπερλουσκόνι έγινε τέτοιος σεισμός ώστε η Μελόνι είτε θα εντασσόταν στην Forza Italia, είτε θα ξεκινούσε από το μηδέν. Διάλεξε το δεύτερο: από το 1,96% το 2013, το κόμμα «Αδελφοί της Ιταλίας» έφτασε στο 4,35% πέντε χρόνια αργότερα και εκτοξεύτηκε στην αξιωματική αντιπολίτευση της κυβέρνησης του Μάριο Ντράγκι. Σήμερα, το Fdi, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αποσπά γύρω στο 24% των ψήφων με ένα σύνθημα που εκφράζει αποκλειστικά τη Μελόνι — και που μοιάζει με εκείνο της Λεπέν: είμαι γυναίκα, είμαι μητέρα, είμαι χριστιανή. (Η Λεπέν δεν δηλώνει «χριστιανή», δηλώνει «κοσμική», ίσως γι’ αυτό η Μελόνι νιώθει πιο κοντά στη Μαριόν Μαρεσάλ παρά στη Μαρίν Λεπέν). Η Μελόνι κάνει λόγο για μια Ευρώπη των λαών και αγωνίζεται επίμονα εναντίον των κατηγοριών για νεοφασιστική νοσταλγία και για συμμαχίες με κακόφημες ομάδες όπως εκείνη με τους νεοφρανκιστές της ομάδας «Vox». «Η ιταλική δεξιά έχει παραδώσει τον φασισμό στην ιστορία εδώ και δεκαετίες» έχει δηλώσει, καταδικάζοντας απερίφραστα «την επίθεση κατά της δημοκρατίας και τους περιβόητους νόμους κατά των Εβραίων».

Τζόρτζια Μελόνι: Τα ίχνη του παρελθόντος που σήμερα απαρνείται

Κι όμως, υπάρχουν ίχνη, δηλώσεις, βίντεο, φωτογραφίες από αυτή την «ιστορία»: για όποιον ξέρει πρόσωπα και πράγματα στην Ιταλία, η Μελόνι έχει συνεργαστεί κατά καιρούς με ύποπτα άτομα. Ένας από αυτούς ήταν ο Σιμόνε Ντι Στέφανο, ο οποίος μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 ηγούνταν των «φασιστών της τρίτης χιλιετίας». Πράγματι, η Μελόνι αποστασιοποιήθηκε από τον Ντι Στέφανο αλλά η στάση της «γαλήνης» που κρατάει έναντι της ιστορίας του φασισμού αποτελεί αντικείμενο συζήτησης. Εξάλλου, αν αναλύσουμε τα βιογραφικά και τις πολιτικές πορείες κάποιων προσώπων της ομάδας διαχείρισης των FdI, ξεχωρίζουν κάποιοι λεβεντοπατριώτες που ακούνε σε περίεργα, φασιστοειδή παρατσούκλια: «Lollo», «il Capo», «Delma», «Checco», «Au». Ένα ακόμα ανοιχτό ζήτημα είναι οι διασυνδέσεις που ίσως έχουν μερικοί «Αδελφοί» με τη μαφία. Αν και η Μελόνι έχει δηλώσει «αν πιάσω κάποιον με το χέρι στο μέλι θα του το κόψω», αυτή τη στιγμή τρέχουν κάμποσες έρευνες για εγκλήματα από ξέπλυμα χρήματος, παράνομη χρηματοδότηση και διαφθορά.

Η Μελόνι δηλώνει επίσης ότι θέλει να μεταμορφώσει την Ιταλία σε «κυρίαρχη χώρα», να τη φέρει πιο κοντά στην ομάδα Βίσεγκραντ ―τη συμμαχία των τεσσάρων κρατών της Κεντρικής Ευρώπης (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία)― και να οικοδομήσει μια «Ευρώπη των λαών» μακριά από τις Βρυξέλλες.

Οι Αδελφοί της Ιταλίας και το ακροδεξιό δίκτυο της Ευρώπης

Το διεθνές της δίκτυο περιλαμβάνει ουγγρικές τράπεζες, τη ριζοσπαστική πτέρυγα των Ρεπουμπλικανών των ΗΠΑ, το μέτωπο της ισπανικής ακροδεξιάς «Vox» και βεβαίως το Rassemblement National της Μαρίν Λεπέν: αυτός είναι ο χάρτης μιας νέας Ευρώπης, στη σκιά μέχρι τώρα, μιας «Ευρώπης των λαών» και όχι των «καγκελαρίων», για την οποία η Μελόνι μίλησε στη Μαρμπέγια (Ισπανία), τον περασμένο Ιούνιο. Οι νεοφρανκιστές του Vox άκουσαν τα λόγια που ήθελαν να ακούσουν: Πατρίδα, σημαία, έθνος, αγώνας κατά των αμβλώσεων, κατά των ταυτοτήτων φύλου, των μεταναστών και του Ισλάμ. Ίδια γλώσσα, ίδιοι στόχοι. Το Vox είναι πλήρες μέλος της Ομάδας Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, της οποίας προεδρεύει η Μελόνι και το επόμενο ραντεβού έχει ήδη καθοριστεί για τις 10 και 11 Οκτωβρίου, στη Μαδρίτη. Η Μελόνι θα είναι η «γκεστ σταρ» του Segunda Cumbre Iberoamericana που διοργανώνουν το Vox και το ECR, η Ομάδα Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών. Οι Ισπανοί φίλοι την περιμένουν να εμφανιστεί ως πρωθυπουργός πλέον, ως επικεφαλής της ιταλικής κυβέρνησης.

Οι σχέσεις με την ισπανική ακροδεξιά είναι χαρακτηριστικές για την πορεία και την εξέλιξη των Αδελφών της Ιταλίας: una faccia, una razza όπως έλεγαν για τους Έλληνες οι Ιταλοί στρατιώτες στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1940. Να σημειωθεί ότι ο επικεφαλής του «Vox» έχει γράψει σε εφημερίδα της Φάλαγγας εκθειάζοντας τους φαλαγγίτες της δεκαετίας του 1930 και ότι το 1996 η Μελόνι χαρακτήρισε τον Μουσολίνι ως τον «καλύτερο πολιτικό των τελευταίων 50 χρόνων» —αν και, πράγματι, δεν είναι κάτι που θα ξεστόμιζε το 2022, στην Ιταλία όπως και στην Ισπανία, φαίνεται ότι ζωντανεύουν παλιά φαντάσματα. Το επιχείρημα και ο στόχος τους: «μια μεσογειακή συμμαχία που να αντιτίθεται στην ομοσπονδιακή Ευρώπη των γραφειοκρατών οι οποίοι πιστεύουν ότι η πολιτική είναι ένα υπολογιστικό φύλλο Excel». Είναι κάτι που λέει και η ριζοσπαστική Αριστερά —πλην όμως, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα δίκτυο που αναφέρεται σε μεγάλους συντηρητικούς όπως ο Edmund Burke και  περιλαμβάνει εθνικιστές όπως ο Ισραηλινός φιλόσοφος Yarom Hazony ο οποίος εμπνέει τον Νετανιάχου. Η δεξιά τύπου Μελόνι, όπως κάθε φιλόδοξη παράταξη, έχει δημιουργήσει ένα πάνθεον θεωρητικών και προτύπων στο οποίο συναντάμε τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, τον Πάπα Ιωάννη ΙΙ και τον Πολωνό φιλόσοφο Ryszard Legutko. 

Αδελφοί της Ιταλίας: Το «εθνικοσοσιαλιστικό» πρόγραμμα και οι fans στα social media

Όσο για το πρόγραμμα των Αδελφών της Ιταλίας, μοιάζει με εκείνο του Βίκτορ Όρμπαν και βασίζεται, μεταξύ άλλων, στον φόβο της Μεγάλης Αντικατάστασης: από την Ουγγαρία η Μελόνι εμπνέεται την πάγια φορολογία στο 15% με ολική απαλλαγή για τους τρίτεκνους, δωρεάν βρεφονηπιακούς σταθμούς και 5% του ΑΕΠ που να επενδύεται στην οικογένεια, δηλαδή στο δημογραφικό πρόβλημα, στην καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης, στην υπεράσπιση της χριστιανικής ταυτότητας και στην κοινωνική πρόνοια. Με λίγα λόγια, «εθνικοσοσιαλισμός». Αλλά, δεν είναι τόσο απλό διότι η Μελόνι διατηρεί στενές σχέσεις με τον Στηβ Μπάνον, το ελαφρώς φαιδρό πρόσωπο που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Μπάνον θεωρείται «επαναστάτης» υπό την έννοια ότι κηρύσσει την ακροδεξιά εξέγερση στο Κατεστημένο και παρότι οι διαφορές ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Ιταλία έχουν ποιοτικό χαρακτήρα, η Μελόνι ταυτίζεται με την ιδεολογία του: οι χώρες πρέπει να είναι «έθνη» και οι πολίτες πρέπει να είναι «πατριώτες». Αυτό που ενώνει τα σημερινά αντισυστημικά κόμματα είναι η κοινή γλώσσα.

Η προεκλογική εκστρατεία των Αδελφών της Ιταλίας που εκτιλήχθηκε το τελευταίο διάστημα αυτές τις ημέρες είναι η τελευταία πράξη μιας διαδικασίας που σφυρηλατείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: η Μελόνι έχει 2.300.000 followers στο Facebook, ενώ 1.200.000 άτομα την ακολουθούν στο Twitter και άλλα τόσα στο Instagram. Το μεγάλο της ατού είναι η γελοιότητα του «politically correct» την οποία καταγγέλλει, καθώς και η ιδέα της «ιστορικής συνέχειας» που καθησυχάζει τους Ιταλούς. Με λίγα λόγια, τοποθετώντας τον φασισμό στην αποδεκτή ιστορία «με τα καλά του και τα κακά του» κολακεύει το κοινό και αφαιρεί κάθε ίχνος ντροπής και ενοχής για το παρελθόν. Ο αξιακός και προγραμματικός της ορίζοντας είναι ελκυστικός για τους Ιταλούς:  κινητοποιεί αισθήματα και συνθήματα. Αλλά, το πρόβλημα είναι ότι όσα απασχολούν και βασανίζουν την Ιταλία δεν επιλύονται με συνθήματα. Πώς θα καλυφθεί το χάσμα μεταξύ ιταλικού Βορρά και Νότου; Πώς θα δημιουργηθούν οι απαιτούμενες κοινωνικές υποδομές; Και τι θα συμβεί στην ιταλική κοινωνία αν η κυβέρνηση της Μελόνι επιτεθεί, για παράδειγμα, στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ή  προσπαθήσει να αντιμετωπίσει το Ισλάμ όχι με την κοσμικότητα αλλά με τον χριστιανισμό;

Ο Χριστιανισμός της Τζόρτιζα απέναντι στο Ισλάμ

«Οι χριστιανικές μας ρίζες δέχονται επίθεση στο όνομα του σχετικισμού και της επιθετικής αθεΐας», έχει δηλώσει η Μελόνι και, στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία των Ιταλών συμφωνεί. Όμως, το να αντιπαραθέτεις τον χριστιανισμό στο Ισλάμ σημαίνει κάτι σαν σταυροφορία: αν και τα λόγια της ακούγονται «λογικά» στα αυτιά των Ιταλών —«Ναι στην οικουμενικότητα του σταυρού, όχι στην ισλαμιστική βία. Ναι στα ασφαλή σύνορα, όχι στη μαζική μετανάστευση. Ναι στην εργασία των πολιτών μας, όχι στη διεθνή χρηματοδότηση. Ναι στην κυριαρχία του λαού, όχι στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Ναι στον πολιτισμό μας και όχι σε όσους θέλουν να τον καταστρέψουν»— υπάρχει κίνδυνος ιερού πολέμου από τον οποίον κανείς δεν θα βγει νικητής.

Στην πραγματικότητα, οι «Βρυξέλλες» έχουν τροφοδοτήσει το κόμμα της Μελόνι. Η οργή που εκδήλωσε κατά της εκστρατείας της ΕΕ για το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 η οποία περιλάμβανε μια αφίσα με ένα κορίτσι που φορούσε χιτζάμπ ήταν δικαιολογημένη και η Μελόνι κέρδισε πόντους λέγοντας το αυτονόητο: «Το ισλαμικό πέπλο δεν αντιπροσωπεύει με κανέναν τρόπο τις ευρωπαϊκές αξίες». Αυτονόητες είναι και οι θέσεις της για το ιταλικό brain drain και για τον μεγάλο αριθμό Αφρικανών  μεταναστών — αλλά, όπως συμβαίνει συνήθως στα λαϊκιστικά κόμματα, αποδίδει όλα αυτά τα προβλήματα σε συνωμοσίες. Έτσι κι αλλιώς, καθώς όλο το φάσμα του λαϊκισμού στην Ιταλία βασίζεται, στην ουσία, στο πρόβλημα του του ισλαμικού φονταμενταλισμού  που εξαπλώνεται στις ευρωπαϊκές χώρες, οι Ιταλοί στηρίζουν την ιδέα να απαγορευτούν τα κορανικά κηρύγματα και ο ισλαμικός προσηλυτισμός στο έδαφός τους. Ωστόσο, ίσως διαφωνούν με την κήρυξη πολέμου στις κοσμικές δημοκρατίες της Δύσης: στην Ιταλία, η ευρωκομμουνιστική αριστερά που κυριάρχησε για πάνω από τρεις δεκαετίες έχει αποδεσμεύσει ένα μεγάλο μέρος του λαού από τον Καθολικισμό.

«Μαύρη» αλλά καθόλου «Πράσινη»

Ένα άλλο ζήτημα που θέτουν οι Αδελφοί της Ιταλίας είναι αυτό που η Μελόνι χαρακτηρίζει «φονταμενταλισμό των Πρασίνων». Στο προγραμματικό συνέδριο του Μιλάνου, το σημείο 4 του «Δεκαλόγου των Συντηρητικών», περιγράφει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ως «ιδεολογική μανία με αδιαφανή οικονομικά συμφέροντα». Η ίδια η Μελόνι το εξηγεί ως εξής: «Είναι πιθανό ότι με την πανδημία, τον πόλεμο, τις εκτοξευόμενες τιμές της ενέργειας, την έλλειψη πρωτογενών προϊόντων όπως το σιτάρι, την απουσία πρώτων υλών που θέτει σε κίνδυνο οποιαδήποτε επένδυση, το μόνο εργαλείο που έχουμε για να μας απελευθερώσει από την εξάρτηση από τη Ρωσία, είναι η εξόρυξη φυσικού αερίου στις θάλασσές μας και η πυρηνική ενέργεια, όχι η λεγόμενη “πράσινη μετάβαση”». Τέλος, τίθεται το ερώτημα: αν η Τζόρτζια Μελόνι γίνει πρωθυπουργός της Ιταλίας, θα συμπαρασύρει κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες στο αντιευρωπαϊκό πρόγραμμα; Για πολλούς σχολιαστές, αυτό το πρόγραμμα έχει αγγίξει το ανώτερο όριό του ―το 1/4 των Ευρωπαίων ψηφοφόρων― και είναι πολύ δύσκολο να το υπερβεί.