Ποια είναι η χρηματική αξία των δεδομένων μας;

«Εάν δεν πληρώνεις για ένα προϊόν, τότε είσαι εσύ το προϊόν»

Αυτή η φράση κυριαρχούσε προς το τέλος του 20ού αιώνα στην αμερικανική αγορά. Αποτελούσε δηλαδή ένα χιουμοριστικό αλλά πλήρως ρεαλιστικό ρητό για να καταλάβει ο καταναλωτής τους κινδύνους που αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του, και να γίνει έτσι πιο προσεκτικός στις αγορές και συναλλαγές του.

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια επικρατούσε λοιπόν στην κοινωνία η ψευδαίσθηση πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι δωρεάν για τον χρήστη. Ψευδαίσθηση η οποία, σε συνδυασμό με την ανωνυμότητα και ελευθερία του ίντερνετ, προσέδιδε στον χρήστη ένα αίσθημα ασφάλειας το οποίο τον σταματούσε από το να συνειδητοποιήσει ταχύτερα την σημασία αυτού του ρητού και τι σημαίνει για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εάν λοιπόν αποτελεί όντως ψευδαίσθηση το ότι τα λεγόμενα social media είναι δωρεάν, τότε καταλαβαίνουμε πως αυτό συνεπάγεται ότι με κάποιον τρόπο πληρώνουμε καθημερινά την χρήση τους. Το αντάλλαγμα λοιπόν που καταθέτουμε πλέον ημερησίως στις πλατφόρμες αυτές, έχουμε καταλάβει πως πρόκειται για τα δικά μας δεδομένα (data). Τα data όχι μόνον είναι εξαιρετικά χρήσιμα για τις εταιρείες που τα συλλέγουν, αλλά έχουν παράλληλα καταστήσει τις εταιρείες αυτές από τις πιο κερδοφόρες στον κόσμο. Τα δεδομένα, λοιπόν, χρησιμοποιούνται από τους κολοσσούς αυτούς (π.χ. Meta, Twitter, Snapchat) κάποιες φορές καλόβουλα, και κάποιες άλλες κακόβουλα και με γνώμονα μόνον το κέρδος. Ένα παράδειγμα «καλόβουλης» χρήσης, ή μάλλον χρήσης που καταλήγει να επωφελεί τον ίδιο τον χρήστη, είναι το προσωποποιημένο περιεχόμενο που εμφανίζουν με βάση τα προσωπικά δεδομένα, που βοηθάει τον χρήστη να βρίσκει περιεχόμενο που τον ψυχαγωγεί αποτελεσματικότερα. Από την άλλη, το σκάνδαλο με την εταιρεία Cambridge Analytica, η οποία συνέλεξε data από τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό να διαβρώσει τα αποτελέσματα του Brexit και των εκλογών του 2016 στις Η.Π.Α αποτελεί το πιο πασιφανές παράδειγμα κακόβουλης χρήσης των data.

Αυτό όμως που μας ενδιαφέρει στην προκειμένη έρευνα δεν είναι οι εφαρμογές και ο κίνδυνος που εμπεριέχουν τα αποθηκευμένα δεδομένα για την κοινωνία μας, αλλά περισσότερο ποιά είναι η χρηματική αξία αυτών, και δηλαδή κατ’ επέκταση ποια η χρηματική αξία του κάθε χρήστη ενός μέσου κοινωνικής δικτύωσης και του λογαριασμού του, με σκοπό να κατανοήσουμε καλύτερα την δύναμη τους, αλλά και να γνωρίζουμε οι ίδιοι τι «πληρώνουμε» καθημερινά για να χρησιμοποιούμε τις πλατφόρμες αυτές.

Σύμφωνα με μία μεγάλη μελέτη του Ο.Ο.Σ.Α. (OECD) λοιπόν το 2013, δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ένας κοινά αποδεκτός τρόπος υπολογισμού της αξίας των προσωπικών δεδομένων, και πιθανές προσπάθειες εξαρτώνται από τις εκτιμήσεις της ίδιας της αγοράς ή τις ατομικές πεποιθήσεις για την αξία των προσωπικών δεδομένων. Παρ’ όλα αυτά, έχουν γίνει κατά καιρούς αρκετές προσπάθειες καθορισμού και υπολογισμού της χρηματικής αξίας του ανταλλάγματος που χρησιμοποιούμε για την χρήση της εκάστοτε πλατφόρμας λαμβάντοντας υπ’οψιν όλες τις παραμέτρους, και συγκλίνουν σε παρεμφερή αποτελέσματα. Στην ίδια μελέτη του Ο.Ο.Σ.Α που προαναφέραμε, ο οργανισμός υπολογίζει ότι η  μέση αξία λοιπόν του κάθε χρήστη αντιστοιχεί σε 111$ με σύνολο χρηστών περίπου τα 900 εκατομμύρια. Μιλάμε δηλαδή για ένα αρκετά εύλογο ποσό, με στοιχεία του 2011, βάση των οποίων δημοσιεύτηκε η έρευνα του Ο.Ο.Σ.Α το 2013. Έκτοτε, και με τους χρήστες αλλά και την χρήση των μέσων κοινωνικών δικτύωσης να έχει αυξηθεί κατακόρυφα, η αξία αυτή αναμένεται να έχει αντιστοίχως αυξηθεί. Παράλληλα, η S&P Global Market Intelligence,  δηλαδή ένας από τους σημαντικότερους δείκτες - θεσμούς της αγοράς, υπολογίζει το 2021 πως για το Τουίτερ, η αξία στην αγορά ανά χρήστη, ανέρχεται στα 204,40$, ενώ το εισόδημα της πλατφόρμας ανά χρήστη στα 18,37$.

Πριν προχωρήσουμε λοιπόν στην ανάπτυξη του δικού μας μοντέλου, το οποίο προσπαθεί ακριβώς να υπολογίσει την  ημερήσια αξία του χρήστη για τις πλατφόρμες που προαναφέραμε, είναι πολύ σημαντικό να λάβουμε υπ’όψιν μία παράμετρο. Στην έρευνα του Ο.Ο.Σ.Α, αλλά και στον υπολογισμό της S&P,  το αποτέλεσμα που λαμβάνουμε αρχικώς, αποτελεί την ΜΕΣΗ τιμή ανά χρήστη, πράγμα το οποίο σημαίνει, πως η αξία πολλών λογαριασμών ειναι χαμηλότερη, αλλα και άλλων σημαντικά υψηλότερη. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την διαφορά αυτήν, χρησιμοποιούμε λοιπόν το παρακάτω παράδειγμα. Ο λογαριασμός του πρώην Προέδρου των Η.Π. Α. Μπαράκ Ομπάμα στο Τουίτερ, έχει περίπου 130 εκατομμύρια ακολούθους και θεωρείται ένας απο τους λογαριασμούς με την μεγαλύτερη αλληλεπίδραση στην πλατφόρμα, ενώ ένας λογαριασμός που δημιουργήθηκε σήμερα έχει 0 ακολούθους αλλά και μηδενική αλληλεπίδραση. Και στις δύο περιπτώσεις, πίσω από τον λογαριασμό, είναι ένας χρήστης. Η αξία όμως του χρήστη για την πλατφόρμα προφανώς και δεν μπορεί να είναι η ίδια. Το ερώτημα που γεννάται λοιπόν στην έρευνα μας είναι πώς θα μπορούσαμε να ορίσουμε και να λάβουμε υπ’όψιν την δυναμική του εκάστοτε λογαριασμού με σκοπό να αναπτύξουμε έναν καθορισμένο τρόπο υπολογισμού ο οποίος θα μας επιτρέπει να υπολογίζουμε την αξία του κάθε χρήστη ατομικά, και να μην μένουμε στην μέση αξία χρήστη ανά πλατφόρμα (δηλαδή την αξία των δεδομένων που οι χρήστες προσφέρουμε ως αντάλλαγμα για την «δωρεάν» χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης). Αναγνωρίζουμε λοιπόν τρεις παραμέτρους και μεταβλητές. 1) Αριθμός Ακολούθων 2) Παλαιότητα λογαριασμού 3) Αριθμός αλληλεπιδράσεων. Χωρίς την χρήση έστω μιας εξ αυτών των παραμέτρων ο υπολογισμός μας δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένος καθώς: 1) Μόνος του ο αριθμός ακολούθων δεν μπορεί να μας δώσει πλήρη εικόνα εφόσον α) Ακόλουθοι μπορούν να αγοραστούν, και β) Μεγάλος αριθμός ακολούθων δεν συνεπάγεται απαραιτήτως μεγάλη αλληλεπίδραση με άλλους χρήστες. 2) Μόνον η παλαιότητα ενός λογαριασμού επίσης δεν μας καλύπτει καθώς ένας παλιός λογαριασμός αραιά ενεργός με χαμηλή αλληλεπίδραση και χαμηλό αριθμό ακολούθων δεν έχει την ίδια δυναμική αλλά και χρηματική αξία με έναν λογαριασμό σαν του Μπαράκ Ομπάμα που χρησιμοποιήσαμε ως παράδειγμα πριν, και 3) Ο αριθμός αλληλεπιδράσεων χωρίς να λάβουμε υπ’όψιν την διάρκεια του λογαριασμού αυτού δεν μπορεί ούτε αυτός να μας δώσει από μόνος του πλήρη εικόνα καθώς η διαρκής αλληλεπίδραση και η συνεχής αύξηση των αριθμών του (ακόλουθοι, tweet/retweet, like) αποφέρει μεγαλύτερη χρόνια δυναμικότητα από αυτήν ενός λογαριασμού ο οποίος έγινε γνωστός μόνον με ένα τουίτ (viral), και παρόλο που έχει υψηλό αριθμό αλληλεπιδράσεων χάρη σε αυτό το γεγονός, δεν μπορεί στο μέλλον να συνεχίσει να ελκύει λογαριασμούς, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διατηρεί την αξία του.

Εν κατακλείδι λοιπόν, έχοντας λάβει όλες τις παραμέτρους υπ’όψιν, πώς μπορούμε να υπολογίσουμε την ημερήσια αξία ενός χρήστη με μία μαθηματική φόρμουλά η οποία να μπορεί ισοδύναμα να εφαρμοστεί σε οποιονδήποτε λογαριασμό. Αρχικά λοιπόν, ας εφαρμόσουμε την φόρμουλα του Ο.Ο.Σ.Α για να βρούμε την μέση ημερήσια τιμή ενός χρήστη Τουίτερ. Εφαρμόζοντας λοιπόν την μέθοδο του Ο.Ο.Σ.Α, βλέπουμε πως για το τουίτερ, η μέση αξία ανεβαίνει στα 199,98 δολάρια τον χρόνο, δηλαδή 0,54$ ημερησίως. Με την μέθοδο λοιπόν που αναπτύξαμε, και με συμπερίληψη όλων των παραμέτρων που αναφέραμε, ας δούμε την ημερήσια αξία του λογαριασμού του Μπαράκ Ομπάμα, παραδείγματος που χρησιμοποιήσαμε και προηγουμένως. Με 132.000.000 ακολούθους έναντι 707 ακολούθους που είναι ο μέσος όρος στο Τουίτερ, ενώ παράλληλα 16.500 tweet-retweet (αλληλεπίδραση), και 5.600 ημέρες από το άνοιγμα του λογαριασμού του, η ημερήσια αξία του λογαριασμού του Μπαράκ Ομπάμα, ανέρχεται στα 297.287,06$.

Αυτό που καταλαβαίνουμε λοιπόν είναι πως η χρήση των λογαριασμών μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όχι μόνον έχει χρηματική αντικειμενική αξία, αλλά και πως αυτή η αξία μπορεί να είναι εξαιρετικά μεγάλη, αναλογικά με τον λογαριασμό. Σε θεωρητικό λοιπόν επίπεδο, δεν μπορούμε να μην αναλογιστούμε τι σημαίνει αυτό για τους λογαριασμούς μας, τί σχέση μπορούμε να έχουμε ως πελάτες με τις πλατφόρμες αυτές, και σε πολλές περιπτώσεις αυθαίρετου κλεισίματος ενός εξαιρετικά πολύτιμου λογαριασμού μας, τι ενέργειες μπορούμε να κάνουμε για να αποζημιωθούμε.