Η ακραία «πολεμική γυμναστική» του Ερντογάν είναι όντως πραγματική απειλή;

Θυμίζει εξαγριωμένους δερβίσηδες που εμψυχώνουν τα στίφη των γενιτσάρων έξω από τα τείχη της Βιέννης. Η λαϊκή αργκό που χρησιμοποιεί στις ομιλίες του, άλλωστε, αυτήν την εκδοχή της τουρκικής έμαθε στα νιάτα του, παραπέμπει σε τοπικό πολιτευτή της Ανατολίας, κάπου στις γειτονιές του Ερζερούμ, παρά σε σύγχρονο πολιτικό που γαλουχήθηκε στους διαδρόμους της εξουσίας της Άγκυρας ή της πιο εξεζητημένης Κωνσταντινούπολης. Απευθύνεται στα πλήθη που κινητοποιεί με παραινέσεις και λαϊκές ρήσεις σαν δημοτικός σύμβουλος κάποιας κοινότητας έξω από το Ικόνιο. Αυτός ο άνθρωπος που απειλεί σε καθημερινή  βάση τους Έλληνες με αιφνιδιαστική νυκτερινή εισβολή είναι ο μοναδικός συνομιλητής του Πούτιν, ο οποίος κατ’ όνομα ανήκει στη Δυτική Συμμαχία ενώ στην πράξη έχει ήδη διαβεί τον Ρουβίκωνα εντάσσοντας τη χώρα του στην Ευρασιατική προοπτική αγκαλιά με τον πρόεδρο της Ρωσίας και τον ηγέτη της Κίνας.

Έχει σημασία η ορολογία στην οποία επιμένει ο Ταγίπ Ερντογάν. «Έι, Έλληνα. Κάποιο βράδυ μπορεί να έρθουμε», επαναλαμβάνει συστηματικά. Δεν απευθύνεται αόριστα στην Ελλάδα ή την κυβέρνησή της. Απευθύνεται στον πολίτη δείχνοντας με το δάκτυλο. Τον εκφοβίζει προσωπικά.

Πίσω στην έδρα του σουλτανάτου ένας μηχανισμός εργάζεται ακούραστα 23 ώρες το 24ωρο προκειμένου να ελεγχθεί, να προωθηθεί και να επιβληθεί η επικοινωνιακή πολιτική της τουρκικής προεδρίας. Μία στρατιά από δημόσιους υπαλλήλους-τρολ υπό το άγρυπνο βλέμμα του ακούραστου αρχιτέκτονα του προεδρικού προφίλ. Του Φεχρετίν Αλτούν. Με ένα κινητό στο χέρι και μία κουστωδία πιστών υπηρετών του Σαραγιού, συνομιλεί με διευθυντές και καναλάρχες, δημοσιογράφους και παρουσιαστές, δίνοντας εντολές για το πώς θα παρουσιαστούν τα δελτία, πώς θα στηθούν τα πάνελ, ποιες ερωτήσεις θα υποβληθούν, ποια θέματα αποτελούν απόλυτη προτεραιότητα. Τίποτε λοιπόν δεν λέγεται κατά λάθος. Όλα εντάσσονται σε μία συγκεκριμένη λογική. Τα πάντα εξυπηρετούν έναν και μοναδικό σκοπό. Τη διατήρηση της ηγεμονίας του σουλτάνου και τη διασφάλιση των συμφερόντων της κυβερνώσας ελίτ, δηλαδή της προεδρικής οικογένειας και του ευρύτερου προστατευτικού τείχους που έχει στηθεί γύρω από αυτήν. Αυτή η ελίτ μοιράζεται και μοιράζει τα κέρδη, τα οφίτσια, τα ανώτατα, τα ανώτερα και τα μέσα αξιώματα. Τίποτε δεν ξεφεύγει από τα άγρυπνα βλέμματα των «Φρουρών της Οικογένειας». Το καθεστώς είναι προσωποπαγές.  

Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η μόνιμη πλέον απειλητική επωδός «Θα έρθουμε μια νύκτα», η οποία επαναλαμβάνεται μονότονα, είναι ταυτόχρονα εκφοβισμός αλλά και δυνητική υπόσχεση προς τον ψηφοφόρο του. Ο μέσος Τούρκος, μουσουλμάνος, θύμα της φτώχειας και της αμάθειάς του, αυτός ο Τούρκος του Βαν ή της Καισάρειας, του Αιδινίου ή της Ούρφας, τον ακούει. Η εικόνα ενός λαϊκιστή αρχηγού που μιλάει τουρκικά σαν και αυτόν τον μικροαγρότη ή τον εργάτη γης έξω από το Καρς, είναι κολακευτική. Ο Ερντογάν δεν είναι σνομπ. Έχει σπουδάσει την κερκίδα στα γήπεδα πουλώντας κουλούρια με έναν νταβά στο κεφάλι ή σέρνοντας ένα τενεκέ με πάγο και γκαζόζες στα σκαλοπάτια του γηπέδου της Φενερμπαξέ. Είναι σάρκα εκ της σαρκός, Μαυροθαλασσίτης γαρ, ξέρει πώς να μιλάει στους ανθρώπους του επιπέδου του. Οι ιμάμηδες του έμαθαν μετά την τέχνη του αποπροσανατολισμού στα ιερατικά σχολεία όπου μαθήτευσε. Ο μέντορας του ο Ερμπακάν, με τα σαρκώδη ανατολίτικα χείλη, του έμαθε την τέχνη της εξουσίας. Ο ιμάμης Φετουλάχ Γκιουλέν του έμαθε τις διεθνείς σχέσεις. Τον ενέταξε στην αμερικανική σφαίρα επιρροής, τότε που ο Ταγίπ Ερντογάν έβαζε πλώρη για τον Δήμο Κωνσταντινούπολης. Δεν λέει ψέματα ο Ερντογάν. Εννοεί κάθε λέξη που εκστομίζει. Δεν του βγήκε η νέα στρατιωτική εισβολή στη Συρία. Ρωσία και Ιράν αρνήθηκαν να του επιτρέψουν να ανοίξει ένα πολεμικό μέτωπό για να «διασκεδάσει» την εσωτερική του κοινή γνώμη. Αναγκαστικά, στράφηκε προς το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Εκεί που τα πράγματα είναι δύσκολα και τα περιθώρια ελιγμών της Άγκυρας ισχνά αλλά υπαρκτά.

Τι πραγματικά συμβαίνει στην Τουρκία. Η έκθεση που κατατέθηκε στο γραφείο του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του κεμαλιστή μεν, εθνικιστή δε, που αδυνατεί να ασκήσει μία αποδοτική αντιπολίτευση στον σουλτάνο, αυτή η έκθεση λοιπόν στοιχεία της οποίας αποκάλυψε η «Χουριέτ», δείχνει τον πραγματικό κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Τουρκία.

Αντιγράφουμε από την «Καθημερινή» της 5ης Σεπτεμβρίου 2022: «Από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην έκθεση, μετά τις προεδρικές εκλογές στην Τουρκία, οι οποίες αναμένεται να πραγματοποιηθούν τον Ιούνιο του 2023, συνάγεται ότι η χώρα δεν θα καταφέρει να πληρώσει το εξωτερικό της χρέος και θα αναγκασθεί να κηρύξει παύση πληρωμών.

Λόγω του χάους που θα αφήσει η σημερινή κυβέρνηση, η επόμενη νέα κυβέρνηση θα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της αποτυχίας στην οικονομική της πολιτική», αναφέρει η έκθεση και προβλέπει πως το τουρκικό δημόσιο θα δυσκολευθεί να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Πληροφορίες αναφέρουν πως οι συντάκτες της έκθεσης τονίζουν ότι, για να μη συμβεί αυτό, ξένες τράπεζες και χρηματοδοτικοί οίκοι θα πρέπει να στηρίξουν την Άγκυρα για να αποφύγει τη χρεοκοπία.

Το κόστος προστασίας του δημοσίου χρέους της Τουρκίας βρίσκεται σε επικίνδυνα επίπεδα, καθώς οι επενδυτές εκφράζουν τη δυσφορία τους για τα δημοσιονομικά της χώρας την ώρα που ο επίσημος πληθωρισμός έχει φτάσει στο 80%, ενώ το συνδικάτο DISK υποστηρίζει πως αγγίζει το 200%. Τα CDS, το κόστος ασφάλισης έναντι της χρεοκοπίας, ανήλθαν στις 740 μονάδες, ενώ πριν από λίγα χρόνια ήταν στις 200 μονάδες».

Η Τουρκία έχει πρόβλημα. Ο Ερντογάν έχει ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα. Η κυβερνώσα ελίτ, οι μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας οι οποίες έχουν ανεπανόρθωτα εκτεθεί, ο Χουλουσί Ακάρ, ο ανεκδιήγητος υπουργός Εσωτερικών Σοϊλού, αυτός ο γραφικός υπουργός Εξωτερικών «Άνευ Χαρτοφυλακίου» αφού η εξωτερική πολιτική χαράσσεται και ασκείται από το Σαράι, οι γαμπροί και τα ξαδέρφια του προέδρου, κινδυνεύουν με προσωπική εξαΰλωση αν ο Ερντογάν χάσει την εξουσία. Δεν υπάρχουν περιθώρια ήττας για το καθεστώς.

Σε μία τέτοια συγκυρία, οι απειλές του Ερντογάν πρέπει να αντιμετωπίζονται ακόμη και ως τακτική προετοιμασίας της τουρκικής κοινής γνώμης για ενδεχόμενο πολεμικής εμπλοκής. Η αξιωματική αντιπολίτευση άλλωστε αναμένει το παραμικρό ολίσθημα, την παραμικρή υποχώρηση από τον εθνικιστικό παραληρηματικό λόγο του Ερντογάν για να πλειοδοτήσει εθνικιστικά και να απαιτήσει πολεμική εμπλοκή. Οι μεταβλητές της πολιτικής εξίσωσης στην Τουρκία είναι τόσο φορτισμένες από το εθνικιστικό και πολεμοχαρές επίσημο παραλήρημα ώστε κανένας πολιτικός και οικονομικός παράγων δεν διαθέτει περιθώρια για ελιγμούς και υποχωρητικότητα. Ο Ερντογάν τούς έχει παγιδεύσει στο παιγνίδι του.

Στην Άγκυρα o πρόεδρος προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Αναμένει με αγωνία τις ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ. Αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές, τότε οι Ρεπουμπλικάνοι θα επανέλθουν με πλειοψηφία στη Βουλή και τη Γερουσία. Ο Μπάιντεν και το Υπουργείο Εξωτερικών θα «αφοπλιστούν». Ο Ερντογάν μπορεί να ελπίζει σε μία χαλάρωση της αμερικανικής διοίκησης έναντι της Τουρκίας. Θα έλθουν πιθανότατα και τα F16. Με λίγα λόγια, ο Ερντογάν μπορεί βάσιμα να ελπίζει σε μία αλλαγή αντιμετώπισής του από την Ουάσινγκτον πριν από τη διεξαγωγή εκλογών στην Τουρκία (καλοκαίρι του 2023). Η βασική επιδίωξή του άλλωστε δεν αλλάζει. Το 2023 κλείνουν εκατό χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Επιθυμεί διακαώς να είναι αυτός που θα θέσει θέμα αναθεωρήσεως της Συνθήκης παίρνοντας έτσι τη ρεβάνς από τον ιστορικό κεμαλισμό.

Ας μη γελιόμαστε. Ιστορικά η Τουρκία δεν αναλώνεται σε μπλόφες. Δυστυχώς. Η τακτική που ακολουθεί εδώ και πολύ καιρό η Άγκυρα είναι ξεκάθαρη. Επιδιώκει να αναγκάσει την ελληνική πλευρά να υποπέσει σε σφάλμα εκτίμησης και να προκαλέσει έναρξη σοβαρού επεισοδίου. Αυτό σημαίνει πως η ένταση θα βαίνει κλιμακούμενη. Η κάθε κλιμάκωση θα συνοδεύεται και από ανανέωση, με την έννοια της επιδείνωσης του δείκτη επικινδυνότητας, των κανόνων εμπλοκής. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται.