Εκλογικός νόμος: Άνοιξε η συζήτηση για την αλλαγή του - Tι εξετάζεται

Τις τελευταίες μέρες οι ζυμώσεις στο παρασκήνιο ή οι εκτιμήσεις για τις όποιες κινήσεις του Μεγάρου Μαξίμου και του πρωθυπουργού στο μέτωπο της αλλαγής του εκλογικού νόμου πληθαίνουν, δεν διαψεύδονται με τον κατηγορηματικό τρόπο των προηγούμενων μηνών και, με πρόταγμα τη σταθερότητα, άπαντες στη Νέα Δημοκρατία στρέφουν το βλέμμα τους στις τελικές αποφάσεις που θα λάβει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Η απόφαση για αλλαγή του εκλογικού νόμου, πάντως, δεν είναι ειλημμένη. Σε κάθε περίπτωση, ο καθοριστικός παράγοντας που θα κρίνει τις εξελίξεις είναι η λαϊκή ετυμηγορία, από την οποία θα κριθεί προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν τα πράγματα. Αυτό που είναι βέβαιον είναι ότι για πρώτη φορά θα αναμετρηθούν εκλογικά οι δύο πολιτικές στρατηγικές: απλή αναλογική για κυβερνήσεις συνεργασίας ή επιστροφή στην ενισχυμένη αναλογική για αυτοδύναμες κυβερνήσεις

«Ο εκλογικός νόμος πρέπει να είναι τέτοιος, που να αποτρέπει και την ακυβερνησία και τον σχηματισμό αδύναμων κυβερνήσεων», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου, ο οποίος κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών δέχθηκε βροχή ερωτήσεων για τα σενάρια περί αλλαγής του εκλογικού νόμου.

Κληθείς να απαντήσει αν δέχεται σχετικές εισηγήσεις ο Κυριάκος Μητσοτάκης για αλλαγή του εκλογικού νόμου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απάντησε: «Δεν νομίζω να έχει πάρει ο πρωθυπουργός συγκεκριμένες εισηγήσεις προς την κατεύθυνση αυτή. Όταν ο πρωθυπουργός αισθανθεί την ανάγκη να μιλήσει για το ζήτημα αυτό, να είστε σίγουροι ότι θα το κάνει ο ίδιος στο χρόνο που θα επιλέξει, αν το επιλέξει».

Στο θέμα αναφέρθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξή του και ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, ο οποίος μεταξύ άλλων υπογράμμισε την ανάγκη να υπάρχει κυβερνητική σταθερότητα και τόνισε πως «όταν κόμματα αποκλείουν το ενδεχόμενο συνεργασίας, η χώρα δεν μπορεί να μείνει ακυβέρνητη». «Αυτή τη στιγμή πορευόμαστε με όσα έχει πει ο πρωθυπουργός», ανέφερε αρχικά ο κ. Γεραπετρίτης, για να προσθέσει ωστόσο, πως «εξαιτίας της τοξικότητας στο πολιτικό κλίμα καθίστανται δύσκολες οι συνεργασίες». Ακολούθως, διερωτήθηκε: «Οταν ένα κόμμα, πολύ σημαντικό στη διαμόρφωση των πλειοψηφιών, όπως είναι το ΚΙΝΑΛ, έχει τη σαφή τοποθέτηση ότι δεν συνεργάζεται με το πρώτο κόμμα, τότε ποια είναι η εναλλακτική;».

Τα υπό εξέταση σενάρια

Από τα παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα πως στο τραπέζι του πρωθυπουργού υπάρχουν ισχυρότατες πλέον εισηγήσεις πως πρέπει να γίνει αλλαγή του εκλογικού νόμου. Το πρώτο υπό εξέταση σενάριο είναι η επιστροφή του νόμου Παυλόπουλου, που προβλέπει «καθαρό» μπόνους 50 εδρών στο πρώτο κόμμα. Το δεύτερο αφορά ένα νέο «κλιμακωτό» μπόνους που θα ξεκινάει από 20 επιπλέον έδρες στο πρώτο κόμμα που θα συγκεντρώσει ποσοστό 20% και από εκεί και πέρα ανά μισή ποσοστιαία μονάδα πάνω από το 25% να παίρνει μία επιπλέον έδρα. Με αυτό τον τρόπο η επίτευξη της αυτοδυναμίας θα επιτυγχάνεται γύρω στο 36%, ενώ με το υπάρχον πολιτικό σύστημα είναι κοντά στο 38,5% έως και 39%. Το τρίτο σενάριο έχει να κάνει με την διαφορά των κομμάτων. Σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσε για κάθε μία ποσοστιαία μονάδα μεταξύ των κομμάτων να υπάρχει έξτρα μπόνους μίας έδρας. Εάν δηλαδή το πρώτο με το δεύτερο κόμμα απέχουν 6 μονάδες, θα παίρνει το πρώτο κόμμα επιπλέον 6 έδρες, εκτός από αυτές που δικαιούται από το μπόνους.

Ποιο εκλογικό σύστημα;

Με φόντο τα παραπάνω αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα έχουν εφαρµοστεί ουκ ολίγα εκλογικά συστήματα. Χαρακτηριστικό είναι δε ότι σπάνια ακολουθήθηκε το ίδιο εκλογικό σύστημα έστω και σε δύο συνεχόμενες εκλογές, εκτός τις επαναληπτικές, και τούτο διότι ο καθορισμός του εκλογικού συστήματος επαφίεται κάθε φορά, στην κυβέρνηση που θα κηρύξει τις εκλογές, με σχετικό νομοθέτημα. 

Όπως προβλέπει το άρθρο 54 παρ. 1 του Συντάγματος, το «εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών». Πρόκειται για μια ρύθμιση που προστέθηκε με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, προκειμένου να αποτραπεί η στρεβλή πρακτική να καθορίζεται το εκλογικό σύστημα λίγο πριν από τις εκλογές με βάση τα συμφέροντα της εκάστοτε κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας

Η συνταγματική αυτή ρύθμιση απέτρεψε, επί της ουσίας, το ενδεχόμενο να επαναληφθούν όσα συνέβησαν λίγο πριν από τις εκλογές του 1989.  Ο εκλογικός νόμος 1847/1989, εισήγαγε μια τερατώδη «χρηστική» παραλλαγή της απλής αναλογικής. Στις εκλογές του Ιουνίου 1989 η Νέα Δημοκρατία συγκεντρώνει το 44,25% των ψήφων αλλά μόλις 145 έδρες, τον Νοέμβριο του 1989 με 46,19% λαμβάνει 148 έδρες και μόνο τον Απρίλιο του 1990 φτάνει πια στις 150 έδρες με ποσοστό 46,89%. Χρειάστηκε μάλιστα η Νέα Δημοκρατία την προσθήκη της μιας έδρας της ΔΗΑΝΑ για να εξασφαλίσει την οριακή πλειοψηφία των 151 εδρών. 

Η νέα κυβέρνηση όπως ήταν αναμενόμενο, άλλαξε τον εκλογικό νόμο επαναφέροντας την ενισχυμένη αναλογική (σύστημα το οποίο ίσχυε από το 1974 έως και το 1985). Το συγκεκριμένο σύστημα διατηρήθηκε ουσιαστικά και μετά την αλλαγή του νόμου το 2004 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, πρωθυπουργός Κ. Σημίτης), με την πρόβλεψη να λαμβάνει το πρώτο κόμμα «πριμ» –ή αλλιώς «μπόνους»– 40 εδρών, ώστε να διαμορφώνονται όροι σταθερής μονοκομματικής κυβέρνησης. Αργότερα (κυβέρνηση Ν.Δ., πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής) το «μπόνους» αυξήθηκε σε 50 έδρες.

Στις εκλογές του 2007 εφαρμόζεται ο εκλογικός νόμος 3231/2004 του Κώστα Σκανδαλίδη, με τον οποίο εισάγεται η ενισχυμένη αναλογική και για πρώτη φορά το πριμ των 40 εδρών στο πρώτο κόμμα (σήμερα 50). Αυτό το πλεονέκτημα ως πρώτο κόμμα, και παρά τις εξαγγελίες του για καθιέρωση απλής αναλογικής, διατήρησε ο ΣΥΡΙΖΑ μετά τις κάλπες του Ιανουαρίου 2015, «διασφαλίζοντας» σε εκείνη τη συγκυρία την επανεκλογή του στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015. Θυμήθηκε, ωστόσο, την απλή αναλογική παρατηρώντας ότι στις εκλογές του 2019 θα κέρδιζε η Ν.Δ. (του Κυρ. Μητσοτάκη) και προσβλέποντας σε «επαναφορά» του μέσω νέας συνεργασίας στη διακυβέρνηση, στις μεθεπόμενες πλέον εκλογές.

Η νέα κυβέρνηση του σημερινού πρωθυπουργού επανέφερε, ως γνωστόν, την ενισχυμένη αναλογική.