Η Ελλάδα της Επιστήμης και των ανοικτών οριζόντων

Είναι γενικά αποδεδειγμένο παγκοσμίως ότι η Ερευνα και η Καινοτομία αποτελούν το πιο σταθερό υπόβαθρο για αειφόρο οικονομική πρόοδο. Αυτό προϋποθέτει ότι υπάρχουν ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα υψηλού επιπέδου, πνεύμα επιχειρηματικότητας και καινοτομίας, και συνεχείς επαφές ανάμεσα στην ακαδημαϊκή έρευνα και στις επιχειρήσεις. Ο ελληνισμός διαθέτει περίπου το 3% των επιστημόνων κορυφαίας εμβέλειας παγκοσμίως, ενώ ο πληθυσμός της Ελλάδας ή των Ελλήνων διεθνώς αντιστοιχεί μόνο στο 0,15% ή 0,20% από τα 6,92 δισεκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη. Παρά τη σημαντική παραγωγή Ελλήνων επιστημόνων, το 85% εκείνων με ισχυρή επιρροή (σύμφωνα με διεθνείς δείκτες) δεν βρίσκεται στην Ελλάδα.

Από το 2001 η Χώρα πέφτει συνεχώς στην κατάταξη για την ανταγωνιστικότητα. Σύμφωνα με στοιχεία του Global Competitiveness Report (2013-14) η Ελλάδα βρίσκεται στην 91η θέση μεταξύ 148 χωρών. Ειδικά στον τομέα της Έρευνας και της Καινοτομίας η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση στην διαθεσιμότητα επιστημόνων και μηχανικών , στην 117η θέση στην καινοτομικές δυνατότητες στην 119η θέση στην διασύνδεση και συνεργασία μεταξυ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, στην 72η θέση στην ποιότητα των ερευνητικών Οργανισμών, και στην 37η θέση στις αιτήσεις για πατέντες ανά 1 εκ. κατοίκους. Οι δυνατότητες υπάρχουν και πρέπει να τις αξιοποιήσουμε!

Πιό συγκεκριμένα: Όλες οι σχετικές μελέτες τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα στρατηγικού σχεδιασμού για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία και της συνεπούς εφαρμογής του. Απαιτούνται επίσης, βελτίωση του θεσμικού πλαισίου, επένδυση στην εκπαίδευση, σύνδεση της έρευνας με την εκπαίδευση και την παραγωγή, την επιχειρηματική καινοτομία και ενδυνάμωση του ερευνητικού ιστού της χώρας με αποτελεσματική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Και υπέρτατο κριτήριο την αξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα. Την τριετία 2010-2013 το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας-ΕΣΕΤ, (με την σταθερή στήριξη της Υπουργού κ. Α. Διαμαντοπούλου, και με διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς), επικεντρώθηκε στην υλοποιήση των πολιτικών αυτών.

Ετσι λοιπόν, σήμερα τα εργαλεία στρατηγικού προγραμματισμού και οργάνωσης που απαιτούνται, ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ

Ολοκληρωμένο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για Έρευνα και Καινοτομία (ΕΣΠΕΚ) με 7ετή ορίζοντα, και αύξηση του ποσοστού ΑΕΠ από 0,5% σε 1,5% μέχρι το 2020

Πρόταση νέας δομής για τη διοίκηση και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) στην χώρα για αυξημένη αποτελεσματικότητα

Επί πλέον, έχει προετοιμασθεί σχέδιο νέου νόμου για Έρευνα και Τεχνολογία που ολοκληρώθηκε ήδη απο το 1ο τρίμηνο του 2012, έκτοτε όμως λιμνάζει και δεν υποβλήθηκε στο Κοινοβούλιο για έγκριση. Μεταξύ άλλων διατάξεων προβλέπει αξιοποίηση της ελληνικής διασποράς, ως διαύλου επικοινωνίας και νέας γνώσης με την δημιουργία κινήτρων για την προσέλκυση επιστημόνων σε ελληνικά ερευνητικά κέντρα, εκπαιδευτικά ιδρύματα και καινοτόμες επιχειρήσεις.

To ΕΣΠΕΚ έχει σχεδιαστεί για να θέσει τέρμα στις αδυναμίες που ενυπάρχουν στο ισχύον σύστημα:

Την σύγχυση και τις αδυναμίες στη διακυβέρνηση και διαχείριση της Ερευνας & Ανάπτυξης

Τις ασυνέχειες και τις ανεπάρκειες στην κατανομή πόρων και τις επενδύσεις

Την έλλειψη προσαρμογής σε σαφώς καθορισμένες εθνικές προτεραιότητες

Τις ανεπαρκείς ευκαιρίες και χρηματοδοτήσεις για να ανθίσει υψηλής ποιότητας έρευνα

Την ανεπαρκή σταθερότητα πολιτικού πλαισίου, και την προβλεψιμότητα του σχεδιασμού

Τις ανεπάρκειες στην παροχή ευκαιριών, στην αναγνώριση της αριστείας και την ανταπόκριση στις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες.

Η υλοποίηση του ΕΣΠΕΚ και η επίτευξη των στόχων απαιτεί συνεργασία των επιμέρους φορέων και συντονισμένη προσπάθεια και βούληση. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του σχεδίου είναι:

Η άμεση και ουσιαστική αναμόρφωση της διοικητικής διαχείρισης των εμπλεκόμενων φορέων (στις δομές αλλά και το προσωπικό) ώστε η παρούσα προβληματική, συχνά δαιδαλώδης δομή να γίνει ευέλικτη και αποτελεσματική (τμήμα 6.3 στην παραπάνω ιστοσελίδα.

Αντίστοιχος σχεδιασμός και προσαρμογή της Ανώτατης Εκπαίδευσης με τις αντιστοίχες μεταρρυθμίσεις στις ανάγκες της κοινωνίας, και τις προκλήσεις του μέλλοντος (στοχευμένη εκπαίδευση), παράλληλα φυσικά με ποιοτική Γενική Παιδεία. Για παράδειγμα, σχεδιάζουμε μία κοινωνία στην οποία σχεδόν 1 στους 30 πολίτες θα έχει εκπαιδευτεί ως μηχανικός, όταν στις προηγμένες χώρες η αναλογία είναι~1/400. Η δεκαετία 2020-2030 πρέπει να βρει την Ελλάδα με επιστημονικό δυναμικό που θα είναι συνολικά ποιοτικό (όχι σε μορφή νησίδων-εξαιρέσεων), αλλά κυρίως σωστά κατανεμημένο, ώστε να μπορέσει να υλοποιήσει τον παραπάνω σχεδιασμό.