Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Χορεύοντας με γενναιότητα στα συντρίμμια της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας

Τον Φεβρουάριο του 2017 το Ινστιτούτο Levada δημοσίευσε μία έρευνα στη Ρωσία σύμφωνα με την οποία μόνον το 7% των ρώσων πολιτών εκτιμούσε την προσωπικότητα και το πολιτικό έργο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Γνωρίζοντας πολύ καλά την ποιότητα των αισθημάτων που έτρεφε η μετασοβιετική κοινωνία για τον ίδιο, το 2011 αποφάσισε να γιορτάσει τα ογδοηκοστά γενέθλιά του στο Albert Hall του Λονδίνου. Κάποιοι θα σκέφτηκαν πώς πρόκειται για μία έκρηξη σνομπισμού. Προφανώς ο τέως Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης ήταν απλώς θύμα της αυτογνωσίας του. Δέχτηκε να διαφημίσει την πίτσα Hut στους ενοχλημένους, τάχα μου, συμπολίτες του εξηγώντας πως θα διαφήμιζε ακόμη και γυναικείες σερβιέτες υγείας. Ήθελε να πει ο άνθρωπός πώς καμία δουλειά δεν είναι ντροπή. Εκτός, ενδεχομένως, από εκείνην του Γενικού Γραμματέα του Κόμματος.

Όλα άρχισαν όταν ολοκληρώθηκε η τραγωδία της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν το 1989. Όλα άρχισαν δηλαδή όταν το Πολιτμπιρό κατανόησε επιτέλους πώς η Αυτοκρατορία βρισκόταν σε κατάσταση διάλυσης. Ένας χαμένος πόλεμος, ένα βάναυσο πλήγμα στο σοβιετικό γόητρο, μία αναπόφευκτη παραδοχή πώς η σοβιετική οικονομία και η σοσιαλιστική τεχνολογία δεν θα μπορούσε να ανταπεξέλθει με αξιοπιστία σε συνθήκες παγκόσμιου ανταγωνισμού. Ο Χένρι Κίσινγκερ, ημέρα με την ημέρα, μήνα με τον μήνα, κέρδιζε το στοίχημα του. Το οικονομικό βάρος της συντήρησης ενός πολυδάπανου και απίστευτα ανορθολογικού πολιτικο-οικονομικού οικοδομήματος με έναν εφιαλτικά διογκωμένο τομέα εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας και μίας πανάκριβης αλλά καθόλου αποτελεσματικής στρατιωτικής δομής, συνετέλεσε στην καθεστωτική κατάρρευση του σοβιετικού Apparat. Η «βαρυτική βόμβα» εξερράγη προς τα μέσα προκαλώντας σεισμικές δονήσεις που κατέστρεφαν διαδοχικά κάθε  κρατική δομή στα αστικά κέντρα και βεβαίως στην αχανή σοβιετική επαρχία.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσοφ απλά δεν είχε άλλες επιλογές. Μπροστά σε μία έκπληκτη Δύση, έκπληκτη από την ταχύτητα της διαφαινόμενης μαζικής κατάρρευσης του αντιπάλου της , ο πρώτος Πρόεδρος της μετασοβιετίας όφειλε να διαπραγματευθεί  μία ομαλή μετάβαση από μία κατάσταση σε μία άλλη και να διασφαλίσει πώς η χώρα του θα εξακολουθούσε να υφίσταται. Λίγο αργότερα ένας μπεκρής Γιέλτσιν, ένας ανήμπορος Ουκρανός και ένας Λευκορώσος  δευτέρας διαλογής, έπιναν τη μία βότκα μετά την άλλην σε ένα κυνηγετικό περίπτερο στο δάσος της Δυτικής Ουκρανίας. Παραζαλισμένοι και με κατακόκκινες μύτες υπέγραφαν στη συνέχεια το πρωτόκολλο της διάλυσης του σοβιετικού κράτους. Ο Γκορμπατσώφ μετά την εκδήλωση πραξικοπήματος εναντίον του είχε ήδη αποφασίσει να παραμείνει στην αφάνεια. Καλύτερα να διαφημίζεις την Pizza Hut και τις τσάντες Louis Vuitton παρά να φλερτάρεις με τη μετασοβιετική εξουσία σε μία πλήρως εκπορνευμένη Μόσχα όπου ρόλο καθοδηγητή ανέλαβαν τα προδομένα, τάχα μου, στελέχη της KGB. Κάπου στην Αγία Πετρούπολη, ένας συνταγματάρχης που ανδρώθηκε στην Ανατολική Γερμανία με έναν ιδεολογικό αχταρμά στο ομιχλώδες  μυαλό του που είχε πορωθεί προφανώς από το σοβιετικό μεγαλείο έκανε βόλτες σε υπόγειες στοές. Αυτές ήταν οι προδιαγραφές του μετέπειτα Άρχοντα της Μόσχας και των συνοδοιπόρων του, των εκκολαπτόμενων ολιγαρχών, που έκτιζαν τις αυτοκρατορίες τους πίσω από τις κουρτίνες κάποιων ρεστοράν και κέντρων διασκέδασης στο υπό κατάρρευση πρώην Λένινγκραντ. Εκεί και τότε μοιράστηκαν οι υδρογονάνθρακες της Σοβιετικής Ένωσης, τα ορυχεία, οι μεγάλες βιομηχανίες, Εκεί οικοδομήθηκε ο ιδιωτικός στρατός WAGNER.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και να γνώριζε τις λεπτομέρειες εξ αρχής, δεν θα μπορούσε και δεν θα επιθυμούσε να παρέμβει. Η εξουσία του στο Κρεμλίνο είχε αναπόφευκτα ημερομηνία λήξης. Το σοκ από τις μετασεισμικές δονήσεις σε όλα τα επίπεδα του κομματικού κράτους ανάγκαζε τους ισχυρούς παράγοντες του καθεστώτος να υιοθετήσουν συμπεριφορές μοναχικών λύκων σε συνθήκες ενός πρωτοφανούς αγώνα επιβίωσης. Η κρατική περιουσία άλλαζε χέρια με ασύλληπτες ταχύτητες. Νεαρά άτομα του κοινού ποινικού δικαίου χαμένα στην Τούνδρα της Σιβηρίας, βρέθηκαν με πετρελαιοπηγές και εταιρείες αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο Γκορμπατσόφ προτίμησε την ασφάλεια της απόλυτης σιωπής. Παρατηρούσε τον αποδεκατισμό της αχανούς σοβιετικής επικράτειας και την δημιουργία φεουδαρχών που ιδιοποιήθηκαν, κατόπιν εντολής, όλον τον κρατικό πλούτο. Οι εντολές ήταν ξεκάθαρες. Η κρατική περιουσία μεταβιβάστηκε σε ελεγχόμενους ολιγάρχες οι οποίοι εν καιρώ θα έπαιζαν το παιγνίδι της νέας κεντρικής εξουσίας. Αυτό συνέβη. Τόσα χρόνια μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μοντέλου, ο συνταγματάρχης που υπηρέτησε στην Ανατολική Γερμανία και «περπάτησε» στα θλιβερά σοκάκια του υπό κατάρρευση μετασοβιετικού Λένινγκραντ όπου και έκτιζε τα θεμέλια της επόμενης εξουσίας, αυτός ο συνταγματάρχης της KGB επιχειρεί να ανακτήσει εδάφη και να αναστηλώσει την πρώην αυτοκρατορία. Μιλάμε για την απόλυτη τρέλα. Για κυνήγι φαντασμάτων. Για εκρηκτικό μίγμα κρίσης μεγαλείου με παράλληλη κρίση πανικού. Κάπως έτσι αρχίζουν και ολοκληρώνονται οι μεγάλες τραγωδίες.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προφανώς δεν ευθύνεται για τις συμπεριφορές των επιγόνων του. Είχε βέβαια απόλυτη συναίσθηση της δυναμικής  την οποία απελευθέρωνε όταν αποφάσιζε το αυτονόητο. Να δώσει ένα τέλος σε ένα ιστορικό λάθος που ξεκίνησε με δύο επαναστάσεις, του 1915 και του 1917 σε μία εξαθλιωμένη και εμπόλεμη Ρωσία με μία ιστορικά  καταδικασμένη και θλιβερή απολυταρχία των Ρομανώφ για να καταλήξει στην σταλινική εκτροπή και τη μετασταλινική  εκδοχή της απάνθρωπης κρατικής - κομματικής γραφειοκρατίας. Η διαδρομή αυτή επετεύχθη χάρις στην θυσία εκατομμυρίων ανθρώπινων ζωών, τον εκμαυλισμό μίας ολόκληρης κοινωνίας πολιτών και τέλος τον εξαναγκασμό αυτής της κοινωνίας στην υιοθέτηση υποκοσμιακών συμπεριφορών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της σημερινής Ρωσίας και των εξαρτημένων δορυφόρων της εντός και εκτός της χώρας.

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν γενναίος. Θα ήταν ανόητος αν δεν είχε συνειδητοποιήσει την ανατροπή του. Όπως επισημαίνει και ο Χένρι Κίσινγκερ, η Ανατολική Ευρώπη, η Γερμανία και ο ρωσικός λαός του οφείλουν «χρέος ευγνωμοσύνης». Η ανθρωπότητα  του αναγνώρισε σε ένα βαθμό αυτή του την μοναχική γενναιότητα η οποία επέτρεψε στην Ιστορία να κάνει ένα ακόμη βήμα προς τα εμπρός. Ο συνταγματάρχης επίγονός του ωστόσο πιέζει στις μέρες μας την ανθρωπότητα να κάνει πολλά βήματα προς τα πίσω. Κάπως έτσι βαδίζει με κόπο η Ιστορία. Βαριανασαίνοντας.