Πώς περάσαμε το καλοκαίρι

Όταν πηγαίναμε σχολείο, με την επάνοδο από τις καλοκαιρινές διακοπές καλούμασταν να γράψουμε σχετική έκθεση όπου καταγράφαμε τις εμπειρίες μας και σχεδόν όλοι καταλήγαμε στην διαπίστωση ότι περάσαμε ωραία. Αν σήμερα, ως ενήλικες, μας ζητούσαν να αποτυπώσουμε τις αντίστοιχες φετινές εμπειρίες μας, πέρα από το ότι περάσαμε ωραία και να είμαστε καλά να πάμε και του χρόνου, τι θα λέγαμε;

Πρώτη διαπίστωση ότι είχαμε αυξημένη έλευση τουριστών. Από ‘κει και μετά όμως; Είναι δυνατόν ένας τομέας της οικονομίας όπως ο τουριστικός να απειληθεί από την ίδια την επιτυχία του; Όποιος κατάφερε και ταξίδεψε φέτος το καλοκαίρι στην ύπαιθρο και ειδικά στη νησιωτική Ελλάδα, μπορεί ν’ αντιληφθεί ότι το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Το καλοκαίρι και η φετινή τουριστική περίοδος δεν έχουν τελειώσει αλλά οι διαπιστώσεις είναι προφανείς και καλό είναι οι έχοντες την ευθύνη -πολιτεία και αγορά- αντί να αρκούνται στον μεγάλο αριθμό αφίξεων ν’ αρχίσουν αμέσως την διαβούλευση για την διαμόρφωση μιας στρατηγικής ωριμότητας του τουριστικού προϊόντος της χώρας. Αν θέλουμε η τουριστική ανάπτυξη της χώρας να έχει μια προοπτική επιτυχημένης πορείας στα επόμενα χρόνια.

Ο τουρισμός επηρεάζει τρεις άλλους μεγάλους τομείς της οικονομίας. Τις μεταφορές, την διαμονή και τη διασκέδαση. Ας δούμε τι συνθήκες διαμορφώνουμε σ’ αυτούς τους τομείς και γιατί η μη λήψη πρωτοβουλιών εγκαίρως ισοδυναμεί με πριόνισμα του κλαδιού πάνω στο οποίο κάθεται το τουριστικό προϊόν μας.

Ξεκινάμε με το αυτοκίνητο να πάμε ευδιάθετοι διακοπές σε κάποιον προορισμό. Όταν βγαίνουμε από το σύγχρονο δίκτυο εθνικών οδών και μπαίνουμε στα περιφερειακά και τοπικά οδικά δίκτυα όμως, λόγω της αυξημένης οδικής κίνησης και λόγω της αύξησης του όγκου των αυτοκινήτων αρχίζει η επίκληση της εξ ύψους βοήθειας. Η ανάγκη διαπλατύνσεων και συντήρησης των δρόμων είναι πανθομολογούμενη και δεν καταλαβαίνω γιατί, πέραν αποσπασματικών παρεμβάσεων, δεν υπάρχει μια σχεδιασμένη δράση βελτίωσης του περιφερειακού οδικού δικτύου. Αν μάλιστα μιλήσουμε για κυκλοφοριακές συνθήκες και χώρους στάθμευσης στις παραλίες, τότε θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι. Απίστευτα μποτιλιαρίσματα όταν προσπαθεί να περάσει ένα λεωφορείο ή όταν προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το κέντρο των νησιωτικών πόλεων. Ελλιπής σήμανση με κατεστραμμένες πινακίδες, ανύπαρκτη οδική ασφάλεια με τον τρόπο που κινούνται τα οχήματα των ντόπιων και οι περίφημες «γουρούνες» και φυσικά ανύπαρκτη η τροχαία, έστω για να λειτουργήσει αποτρεπτικά η όποια δημόσια παρουσία τροχονόμων. Παρεμφερή είναι τα προβλήματα και στις λιμενικές εγκαταστάσεις, στην ακτοπλοΐα που δοκιμάζεται και μας δοκιμάζει με την αύξηση των καυσίμων, στις μαρίνες και στα υδατοδρόμια που όλο εξαγγέλλονται και όλο αναμένονται…  Στα αεροδρόμια, η γενική εικόνα είναι καλύτερη και τα όποια προβλήματα σχετίζονται κυρίως με την αυξημένη κίνηση.

Άντε και φθάσαμε στον προορισμό μας. Η αδυναμία των προσφερόμενων ξενοδοχειακών μονάδων να καλύψουν το σύνολο της ζήτησης για διαμονή και η άναρχη λειτουργία των κάθε λογής καταλυμάτων μας φέρνει αντιμέτωπους με σουρεαλιστικές καταστάσεις. Ημιυπόγειο δίπλα σε λεβητοστάσιο προσφέρεται σε τιμή σουίτας σε οικογενειακό πύργο. Μπάνιο δεν κάνει ο πελάτης όποτε θέλει αλλά όποτε έχει νερό. Τις διακοπές ηλεκτροδότησης δεν τις λες και σπάνιες. Για να μιλήσεις στο κινητό ή να κάνεις χρήση του διαδικτύου πρέπει να μετακινηθείς στα σημεία που έχει σήμα. Για την διαχείριση των απορριμμάτων και την λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών καλύτερα να μην μιλήσουμε. Ακόμη γίνεται συζήτηση – καυγάς στην ουσία – για την χωροθέτηση και λειτουργία μονάδων σύγχρονης διαχείρισης των απορριμμάτων. Ο μπιζιμποντισμός με τον οποίο αντιμετωπίζουν το θέμα οι αυτοδιοικητικοί παράγοντες, αναδεικνύει σοβαρά ερωτήματα για την λειτουργία της αυτοδιοίκησης και το πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της. Όπως ζητήματα αναδεικνύονται και για την παροχή υπηρεσιών υγείας στους τουριστικούς προορισμούς. Τον γύρο του διαδικτύου κάνει τις τελευταίες μέρες, βίντεο όπου οι πελάτες μαγαζιών σηκώνονται και σηκώνουν τραπέζια από σοκάκι νησιού προκειμένου να διέλθει ασθενοφόρο. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες όσων στελεχώνουν τις μονάδες υγείας στους τουριστικούς προορισμούς, είναι αυταπόδεικτο ότι χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση στο ζήτημα.

Εκεί όμως που πραγματικά σηκώνεις τα χέρια ψηλά είναι όταν επιτέλους βρεθείς στην παραλία. Ενοίκιο ξαπλώστρας σε τιμή μεζονέτας στα νότια προάστια και καφές στο πλαστικό -με χάρτινο όμως καλαμάκι διότι σώζουμε και τον πλανήτη- σε τιμή σαμπάνιας. Προσπαθείς να χαλαρώσεις κολυμπώντας και αγχώνεσαι από την ανεξέλεγκτη -όχι παντού αλλά σε πολύ μεγάλο ποσοστό- κίνηση των ταχύπλοων για θαλάσσια σπορ. Η αγένεια και το θράσος με την οποία σε αντιμετωπίζουν όταν τους παρατηρείς είναι εντυπωσιακή. Η απειλή καταγγελίας στο λιμενικό τους προκαλεί γέλωτα λες και τους είπες ανέκδοτο. Γιατί άραγε;

Εάν στη συνέχεια αποφασίσεις να φας σε κάποιο ταβερνάκι ή εστιατόριο θα εκπλαγείς. Η «διεθνής κουζίνα» προελαύνει εξοβελίζοντας τις τοπικές γεύσεις και αλλοιώνει την ταυτότητα του τουριστικού προϊόντος, μάλλον προς δυσαρέσκεια των επισκεπτών. Το προσωπικό είναι ανεκπαίδευτο και ταλαιπωρημένο, εμφανής απόδειξη των προβλημάτων που έχει η εποχική εργασία στον τόπο μας και των απαράδεκτων συνθηκών διαβίωσης των εποχικών εργαζομένων ειδικά όταν προέρχονται από άλλες περιοχές.

Παρ’ όλα αυτά, ο τόπος μας γοητεύει. Έχουμε την ευκαιρία και ταυτόχρονα το καθήκον, η επιτυχία του μεγάλου αριθμού επισκεπτών να μη γίνει μπούμερανγκ για τον τουριστικό τομέα. Προβλήματα όπως αυτά που ανέφερα αλλά και προβλήματα χωρικού συγκεντρωτισμού και μονοκαλλιέργειας των τουριστικών δραστηριοτήτων πρέπει ν’ αντιμετωπιστούν με μια στρατηγική ωριμότητας. Την τουριστική ανάπτυξη δεν την δείχνει το μέγεθος των αφίξεων. Τη δείχνει η ποιότητα και το τελικό αποτέλεσμα στην κοινωνία, στο περιβάλλον και την οικονομία. Οι ανεκμετάλλευτες εναλλακτικές μορφές τουρισμού, το αναξιοποίητο πολιτιστικό και πολιτισμικό απόθεμα και ο έλεγχος του βαθμού εξάρτησης μας από τους μεγάλους διεθνείς tour operators, θα προσδιορίσουν την πορεία της τουριστικής ανάπτυξης στο μέλλον. Το διαρκές ζητούμενο προσέλκυσης του ποιοτικού τουρισμού και η αύξηση της κατά κεφαλήν τουριστικής δαπάνης δεν θα επιτευχθεί με ευχολόγια και προχειρότητες, αλλά με σχέδιο, επιμονή και όραμα.