Μπήκαμε σ’ ένα καλοκαίρι ακραίων πολιτικών φαινομένων αυτής της σημαδιακής και αδιανόητης χρονιάς. Άλλα από τα φαινόμενα παρουσιάζονται εικονογραφημένα, όπως λ.χ. οι απεργίες του ΠΑΜΕ στα λιμάνια, με τους ταλαίπωρους ταξιδιώτες να καταριούνται την ώρα και τη στιγμή, ή τα ταξίδια του πρωθυπουργού σε εξωτικές χώρες, όπως η Σοσιαλιστική Διεθνής ή η Λιβύη (αυτό ήταν και συγκινητικό – τι παλιές δόξες μάς θύμισε!). Άλλα, όμως, φαινόμενα είναι αόρατα, όπως τα νήματα με τα οποία είχαν δέσει οι Λίλιπουτ τον Γκιούλιβερ. Πώς να εικονογραφηθεί λ.χ. ένας νόμος σαν τον εργασιακό και τον ασφαλιστικό ή οι φορολογικές επιδρομές στα χαμηλά εισοδήματα; Κόλαση; Ναι, αλλά πού να βρεθεί σήμερα στο ύψος της περιγραφής της ένας Ιερώνυμος Μπος ή ένας Ντάντε Αλιγκιέρι. Αλλά και πώς να εικονογραφηθεί το κενό της πολιτικής διαχείρισης της κρίσης, της απουσίας εξηγήσεων, της έλλειψης σχεδίου; Μας έχετε τρελάνει με τη μέθοδο της σταγόνας, ακούστηκε στη Βουλή και συνοψίζει το θρίαμβο μιας ακροβατικής πολιτικής που έχει παραδοθεί αναποφάσιστη, από τη μια στο μετα-αφήγημα και από την άλλη στο δεκαπεντασύλλαβο. Από τη μια είναι σαν να ακούς την Αλίκη στο διάλογό της με τον Χάμπτι Ντάμπτι:
«Όταν εγώ χρησιμοποιώ μια λέξη» είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι σε μάλλον υπεροπτικό τόνο, «η λέξη σημαίνει ό,τι εγώ διαλέγω να σημαίνει – τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο».
«Το ερώτημα είναι» είπε η Αλίκη, «αν μπορείς εσύ να κάνεις τις λέξεις να σημαίνουν διαφορετικά πράγματα».
«Το ερώτημα είναι» είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι, «ποιος είναι τ’ αφεντικό – αυτό είναι όλο».
(«Η Αλίκη μέσα απ’ τον καθρέφτη»)
Ποιος είναι, λοιπόν, τ’ αφεντικό; Οι γραμμές της διαπραγμάτευσης με το ΔΝΤ ήταν κόκκινες ή βαθύ σκούρο μπλε; Ποιες οι διαφορές ανάμεσα σε πτώχευση, αναδιάρθρωση, ελεγχόμενη πτώχευση, φτώχεια, εξαθλίωση; Ποιοι θα πληρώσουν τους φόρους και πόσοι πρέπει να είναι οι άνεργοι για να «εξυγιανθεί» η οικονομία, γιατί θα πρέπει να παίρνουν μισή αποζημίωση οι απολυμένοι-στο-διηνεκές-καταδικασμένοι-σε ανεργία; Τι σημαίνει εργασιακό και ασφαλιστικό νομοσχέδιο και τι εξαέρωση των αγώνων εκατό χρόνων για δικαιώματα; Ποιους θα επιλέξουν να βγάλουν ενόχους οι εξεταστικές;
Από την άλλη μεριά, σαν να ακούς την αγαπημένη μας Δέσπω των παλαιών σχολικών εορτών: πατριωτισμός - φιλότιμο - αυταπάρνηση - θυσία.
Αχός βαρύς ακούγεται, πολλά ντουφέκια πέφτουν.
Η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ’ αγγόνια.
Εύκολα μαντεύει όποιος βλέπει τηλεόραση ποιοι παίζουν κάθε φορά το ρόλο σε πρωινά και βραδινά δελτία. Ένας πόλεμος που αχολογά άλλοτε στις Βρυξέλλες, άλλοτε στη Βουλή, άλλοτε στους διαδρόμους υπουργείων και σε συσκέψεις με συνδικαλιστές. Αλλά ποια ντουφέκια και κατά πού άραγε ντουφεκάνε; Κάτω από τα καταιγιστικά πυρά των αβάσταχτων κυβερνητικών μέτρων που πέφτουν σαν το χαλάζι πάνω στα κεφάλια μας, κάτω από τη χιονοστιβάδα φημών/ εκδοχών/ ανευθυνοπεύθυνων δημοσιογραφικών γάργαρων πηγών, κάτω από τα άρθρα των νόμων που ψηφίζονται (;) από σαστισμένους βουλευτές, τα πυρά δεν διαλύουν μόνο την πορεία που είχαμε χαράξει καθένας για τη ζωή του αλλά, κυρίως, το διανοητικό μας χάρτη. Ο φόβος είναι, καθώς δεχόμαστε τα αλλεπάλληλα σκληρά χτυπήματα των σπρεντς, της περιφρόνησης των Ευρωπαίων, των απειλητικών προβλέψεων, των ματαιώσεων και παλινωδιών, να υποκύψουμε σε ένα πολιτικό Αλτσχάιμερ εγκαταλείποντας το νοηματικό μας πλαίσιο, το μεγάλο οχυρό μας.
Απέναντι σ’ αυτό τον υπέρτατο κίνδυνο ας συζητήσουμε μερικές γραμμές άμυνας. Προτείνω τρεις υποχρεωτικές λίστες και μία επιλογής: α) Να μη χάνουν τη σημασία τους στα μάτια μας οι σημαντικές ειδήσεις: ο πληθωρισμός έφτασε το 4,8%. Η ανεργία ξεπέρασε το 12%. Το 23,3% των παιδιών, 449.000 ανήλικοι ως 17 ετών, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας (έρευνα ΕΚΚΕ). 4 στους 10 δίνουν καθημερινό αγώνα για να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους. 350.000 οι άνεργοι πτυχιούχοι. β) Να μην ξεχνάμε τα βασικά ερωτήματα: Είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα τα μέτρα που λαμβάνονται; Υπάρχει δημοκρατική νομιμοποίηση; Πόσο δίκαια κατανέμεται το κόστος, ώστε να προστατευθούν οι πιο αδύναμοι και να μην καταστραφούν τα δημόσια αγαθά (παιδεία, υγεία); Ποιο είναι το σχέδιο ανάπτυξης, ώστε να έχουν νόημα οι θυσίες; Ποιο το σχέδιο για την αξιοκρατία στο δημόσιο; Οι εξεταστικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς έχουν ως ορίζοντα μέτρα καταπολέμησής της; Τι γίνεται με τη δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων και την εξυγίανση των οικονομικών τους; γ) Να μην παραιτηθούμε από το διάλογο, να αξιοποιούμε όσο μπορούμε τις πληροφορίες μας, να βρούμε μια συλλογική στρατηγική με ανθρώπους που εκτιμάμε και αγαπάμε ώστε να είμαστε δραστήριοι, αποτελεσματικοί, μέσα από κοινές πρωτοβουλίες που προσφέρουν κάποιο, έστω μικρό, αποτέλεσμα. δ) Στη λίστα επιλογής βάλτε ό,τι σας δίνει προσωπικό νόημα: διάβασμα, μουσική, περπάτημα, σκάκι, καλλιτέχνες του δρόμου.
Ζούμε την εποχή που συντελείται μια βίαιη κοινωνική διαπραγμάτευση. Η έννοια της δημοκρατίας, του πολιτικού, του κοινωνικού, του δημόσιου συμφέροντος επαναπροσδιορίζονται κάτω από ασφυκτικούς όρους. Η συμμετοχή καθενός μας είναι ζωτικής σημασίας για την ιδεολογία που θα επικρατήσει. Με νου, με λόγο και με πάθος, με σκέψη και ακτιβισμό, στη δημόσια και την ιδιωτική σφαίρα, στα μεγάλα και τα μικρά διακυβεύματα. Να σώσουμε τη δημοκρατία νοηματοδοτώντας την με όρους ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πολιτικής συμμετοχής και κοινωνικής συμβίωσης. Η βία μάς χτυπά επίμονα την πόρτα – ας μην της επιτρέψουμε να γίνει το αφεντικό.
Όταν οι καιροί γίνονται δύσκολοι, πρέπει να σφίξεις τα δόντια και να προχωρήσεις. Η πολιτική, η επιστήμη και η τέχνη πρέπει να συνυπάρχουν και να συνδιαλέγονται προωθώντας τη σκέψη (Καρλ Μπισκουί, Systeme Castafiore, “Stand Alone Zone”, στο Φεστιβάλ Αθηνών την προηγούμενη εβδομάδα).
11°
