Πολιτική: πορεία πέρα από την έρημο του εφικτού

Ακόμα μια φορά ζούμε σε ταραγμένη εποχή. Το βλέμμα μας στρέφεται στον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία για να βρούμε μια πηγή αιτιών της αναταραχής. Δεν αρκεί. Οι πηγές είναι πολύ περισσότερες και αρκετά παλαιότερες. Η αναζήτηση των αιτιών αποτελεί πάντα ένα σκοπό για τους πολιτικούς και τους σχεδιαστές πολιτικών. Δεν είναι όμως ο πρωτεύον διότι ήδη ζούμε τις πολύμορφες συνέπειές του: την έξαρση του αυταρχισμού (δεν είναι καθόλου τυχαία η δυναμική επανεμφάνιση των ακροδεξιών σχηματισμών στην Ευρώπη), τη ρητορική μίσους, την έξαρση της βίας στις ανθρώπινες σχέσεις, την ριζοσπαστικοποίηση μεγάλου αριθμού πολιτών, την αμφισβήτηση της δημοκρατίας ως πολίτευμα που μπορεί να προσφέρει λύσεις στο συννεφιασμένο τοπίο που ζούμε. 

Ο κυρίαρχος στόχος είναι και πρέπει να παραμείνει ο τρόπος με τον οποίο θα διαπλεύσουμε την αναταραχή. Ουσιαστικά αν η πολιτική ως στάση και μέθοδος οργάνωσης των κοινωνιών μπορεί να κυοφορήσει προτάσεις ανάσχεσης και (γιατί όχι) ριζικής αντιμετώπισης των προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί και ενδεχομένως θα γίνουν και εντονότερα. Με την θέση αυτή δεν διαγράφουμε τις αιτίες που γέννησαν το δυσμενές περιβάλλον που αντιμετωπίζουμε, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτές είναι ήδη γνωστές και συνδέονται άμεσα με τον τρόπο που κατανοούμε την πολιτική και πως αυτή ασκείται.

Για να αντιμετωπίσουν οι πολίτες των δυτικών κοινωνιών το φάσμα μιας ακόμα σειράς στερήσεων στην καθημερινότητά τους και ταυτόχρονα να μην υποκύψουν στη λαϊκίστικη ρητορική που είδαμε να κυριαρχεί στο παρελθόν αλλά και πρόσφατα, χρειαζόμαστε μια άλλη μορφή άσκησης πολιτικής.

Αρχικά πρέπει να επανακαλύψει το κέντρο της που δεν είναι άλλο από τον άνθρωπο. Ενώ ακούγονται και γράφονται πολλά για την αξία του ανθρώπου και το απαραβίαστο των δικαιωμάτων του βιώνουμε ταυτόχρονα την απαξίωσή του. Η συνεχής αύξηση των κρουσμάτων βίας και η αδυναμία του κράτους να την αντιμετωπίσει αποτελεί ένα παράδειγμα της αντίφασης. Ένα ακόμα είναι ότι ολοένα και περισσότερο αυξάνουν τα περιστατικά καταπίεσης και παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παράλληλα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι σχεδιαστές των οικονομικών πολιτικών περισσότερο στοχεύουν στην ευημερία των δεικτών της οικονομίας και λιγότερο στην υποστήριξη των πολιτών.

Έννοιες, όπως ελπίδα, προοπτική, έμπνευση οι οποίες στο παρελθόν απαξιώθηκαν εξαιτίας της χρήσης τους έχουν μοναδική αξία για την πολιτική. Πολλές φορές ακούσαμε ότι «η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού». Με τον τρόπο αυτό όμως η οικονομία κατίσχυσε της πολιτικής και ο σχεδιασμός πολιτικών μετατράπηκε από ιδέες οι οποίες υλοποιούμενες δημιουργούν προοπτική σε διαχείριση περιπτώσεων. Οι δημοκρατικοί ηγέτες που αναλάμβαναν την ευθύνη της μετατροπής του ανέφικτου στους πολλούς σε εφικτό για όλους παραχώρησαν την θέση τους είτε σε διαχειριστές των πολιτικών είτε σε αυταρχικούς οι οποίοι λόγω και έργω περιφρονούν τελικά την ίδια την δημοκρατία.

Πολλοί ιστορικοί και πολιτικοί αναρωτιούνται για το μέλλον της Δημοκρατίας ιδιαίτερα στις ημέρες μας που ο αυταρχισμός επελαύνει και πάλι. Η επανεμφάνιση του αυταρχισμού είναι ένδειξη των αδιεξόδων της πολιτικής και των αξιών που υπηρετεί. Η κρίση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι προσεγγίζουμε το ενδεχόμενο του θανάτου της αλλά την ανάγκη αλλαγής θέασης του ανθρώπου και των πρωταρχικών αναγκών του.

Η πολιτική χωρίς πολιτικούς που αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους διαφορετικά θα παραμείνει μια άδεια λέξη μεγαλώνοντας βαθαίνοντας ενδεχομένως ακόμα περισσότερο την κρίση στους δημοκρατικούς θεσμούς. Ο πολιτικός θα πρέπει να τολμήσει να έχει ήθος χωρίς να ηθικολογεί. Να βλέπει στο σκοτάδι την ομορφιά του κόσμου. Να τολμά να αληθεύει και να μην συνηγορεί στην ρητορική της επιφάνειας. Το μέγα ερώτημα της σχέσης της πολιτικής με τον άνθρωπο και τις αξίες του οφείλει να παραμείνει ανοικτό και σε διάλογο.

Η Κική Δημουλά αναφέρει σε κάποιο σημείο της ομιλίας της κατά την υποδοχή της ως μέλους της Ακαδημίας Αθηνών:« Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί να κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί μέσα στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα».  

Αυτή είναι και η πολιτική που χρειαζόμαστε.