Ηνωμένο Βασίλειο: τα τρία στοιχήματα του Κιρ Στάρμερ προς τη Downing Street

Ανάλογα από τη σκοπιά που τις παρακολουθεί κανείς, οι πολιτικές εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο φέρνουν είτε σε πρόσχαρο τσίρκο, είτε σε δυστοπικό horror show. Με τον Μπόρις Τζόνσον να αποτελεί—σχεδόν—παρελθόν, κανείς από τους εναπομείναντες επίδοξους διαδόχους του δε συγκινούν το βρετανικό εκλογικό σώμα· τόσο η Λιζ Τρας, όσο και ο Ρίσι Σούνακ μοιάζουν ανήμποροι να ανανεώσουν το προφίλ των Συντηρητικών, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν πως ανεξάρτητα με το ποιος από τους δύο θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός, οι Εργατικοί θα προηγούνται με περίπου 10%.

Αν υποθέσουμε πως η δημοσκοπική διαφορά αντικατοπτρίζει τις πραγματικές τάσεις στο εκλογικό σώμα, τότε το τέλος μιας εποχής πλησιάζει για το Ηνωμένο Βασίλειο. Μετά από δώδεκα συνεχή χρόνια στη διακυβέρνηση—και με τόσο τον Ντέιβιντ Κάμερον και την Τερέζα Μέι, όσο και τον Μπόρις Τζόνσον να έχουν εξαϋλώσει εκλογικά τους εκάστοτε επικεφαλής των Εργατικών—τα ποιοτικά στοιχεία δείχνουν πως ο μεθεπόμενος κάτοικος της 10 Downing Street πιθανότατα θα είναι ο επικεφαλής των Εργατικών, Κιρ Στάρμερ, ο οποίος, ωστόσο, έχει τουλάχιστον τρία καθοριστικά στοιχήματα να κερδίσει.

Η άβολη εσωκομματική πραγματικότητα

Από ιδεολογική άποψη, ο Στάρμερ βρίσκεται ένα βήμα αριστερότερα από τον Τόνι Μπλερ, όπως έχουμε επισημάνει. Άλλωστε, η ιδιοσυγκρασία του Εργατικού κόμματος του 21^ου αιώνα—και το τμήμα του που παραμένει πιστό στον εξαιρετικά αριστερό για τα δεδομένα της Βρετανίας, Τζέρεμι Κόρμπιν—απαιτεί από τον επικεφαλής του να κάνει ανοίγματα προς τα αριστερά· ωστόσο η σαφής στροφή του Στάρμερ προς το κέντρο αποτέλεσε αφορμή για σφοδρή εσωκομματική—αριστερόστροφη—κριτική, με τους νοσταλγούς του προκατόχου του να τον κατηγορούν για «νεοφιλελεύθερη» και «Μπλερική» ρητορική. Από τη μεριά του, ο Στάρμερ έχει προσπαθήσει να γεφυρώσει το εσωκομματικό χάσμα, όμως η άβολη σχέση του με τον νούμερο δύο του κόμματος, τη «σοσιαλίστρια» Άντζελα Ράινερ—ουσιαστικά υποδεικνύει πως προσπαθεί να κατευθύνει το κόμμα προς μια κατεύθυνση που ένα σημαντικό τμήμα του δεν επιθυμεί να ακολουθήσει. Αυτή η συνθήκη βρίσκεται σε έναν βαθμό πίσω από τα ιστορικά ποσοστά που πετυχαίνουν οι—σημαντικά πιο αριστεροί—Πράσινοι, τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο.

Προφανώς, το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου είναι αν το Εργατικό κόμμα μπορεί να κατέβει συμπαγές στις επόμενες εκλογές. Από τη μία, ο Στάρμερ σίγουρα δε μπορεί να ενώσει το σύνολο των ψηφοφόρων των εργατικών· στην πραγματικότητα κανείς δε μπορεί, με τους Εργατικούς να μοιάζουν καταδικασμένοι να χάνουν ψηφοφόρους προς άλλα κόμματα ανάλογα με το ποιος είναι επικεφαλής τους, κάτι που οδήγησε και στην ιστορική εκλογική πανωλεθρία του 2019. Από την άλλη όμως, η σημερινή τους δημοσκοπική υπεροχή θυμίζει τις καλές μέρες των 00s, ενώ η προοπτική της έξωσης των Συντηρητικών από τη διακυβέρνηση μετά από τόσα χρόνια δε μπορεί παρά να συγκινεί σε έναν βαθμό ακόμα και τους πιο σκεπτικούς προς τον Στάρμερ ψηφοφόρους του κόμματος. Σε κάθε περίπτωση, η συνοχή των Εργατικών πριν τις εκλογές είναι το πρώτο στοίχημα που πρέπει να κερδίσει ο επικεφαλής του. 

Το θολωμένο ευρωπαϊκό μήνυμα

Παρά τα χιλιόμετρα που έγραψε ως σκιώδης υπουργός για το Brexit, αλλά και την προσωπική του υποστήριξη στο Remain, ο Στάρμερ σήμερα δυσκολεύεται να παρουσιάσει ένα σαφές όραμα για τις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ. Ενδεικτικά, σε πρόσφατη συνέντευξη του σε κορυφαίο Βρετανικό δίκτυο, ο Στάρμερ πιέστηκε πολύ από τον δημοσιογράφο Ρόμπερτ Πρέστον—κάτι που είναι πολύ σύνηθες στο Ηνωμένο Βασίλειο—αδυνατώντας να απαντήσει πώς ακριβώς η δική του διακυβέρνηση θα προσεγγίσει διαφορετικά τη σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ. Από τη μία, ο επικεφαλής των Εργατικών δείχνει όντως πως κατανοεί πολύ καλύτερα τόσο από τη Λιζ Τρας όσο και από τον Ρίτσι Σούνακ πως η σφυρηλάτηση μιας όσο το δυνατόν πιο στενής εμπορικά και λειτουργικής πολιτικά σχέση με την ΕΕ είναι προς το αμοιβαίο συμφέρον και των δύο μερών, όμως στην πράξη αδυνατεί να πείσει πώς ακριβώς οι προτάσεις του σχετικά με τη σύσφιξη των εμπορικών σχέσεων με την ΕΕ θα γίνουν αποδεκτές από τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Κρίσιμα, ο Στάρμερ έχει πλέον αποκλείσει κατηγορηματικά το ενδεχόμενο επιστροφής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ, τη στιγμή που περίπου το 63% των ψηφοφόρων του κόμματος του ψήφισαν υπέρ της παραμονής πίσω στο 2016.

Προφανώς, η στάση του Στάρμερ είναι ενδεικτική της εκλογικής στρατηγικής που θα ακολουθήσει. Η επιστροφή των Εργατικών στη Downing Street προϋποθέτει την επανάκτηση του “Red Wall” στη γεωγραφική καρδιά του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλαδή των  της βόρειας Αγγλίας και της Ουαλίας που παραδοσιακά έβγαζαν Εργατικούς βουλευτές, την πλειοψηφία των οποίων όμως κέρδισε άνετα ο Τζόνσον το 2019. Ο λόγος είναι πως το συγκεκριμένο τμήμα της χώρας ψήφισε αθροιστικά με πάνω από 60% υπέρ του Brexit, κάτι που σημαίνει πως η επιλογή ενός επιθετικά φιλοευρωπαϊκού μηνύματος από τον Στάρμερ στις επόμενες εκλογές πιθανώς να αποξενώσει μια κρίσιμη μερίδα ψηφοφόρων, η οποία μπορεί μεν να βρίσκεται παραδοσιακά πιο κοντά στους Εργατικούς, όμως αποδείχθηκε διατεθειμένη να ψηφίσει Συντηρητικούς. Παράλληλα, ο Στάρμερ στοχεύει ξεκάθαρα και στην προσέλκυση απογοητευμένων ψηφοφόρων του Συντηρητικού κόμματος, καθώς τάσσεται τόσο-όσο υπέρ των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ. Σε αυτή τη στρατηγική, ο επικεφαλής των Εργατικών έχει ως άτυπους συμμάχους τους Φιλελεύθερους, οι οποίοι αποτελούν σταθερά την πιο φιλοευρωπαϊκή πολιτική δύναμη της χώρας και εξακολουθούν να ζητούν την επιστροφή της στην ΕΕ.

Με απλά λόγια, ο Στάρμερ επιλέγει να αφήσει τους ελάχιστους απογοητευμένους φιλοευρωπαίους συντηρητικούς ψηφοφόρους να πανε στους Φιλελεύθερους, ώστε να ξεκλειδώσει το εκλογικό σώμα των απογοητευμένων συντηρητικών που ψήφισαν Brexit. Προβάλλοντας ένα μετρημένο μήνυμα υπέρ της σύσφιξης των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου—ΕΕ με άξονα την οικονομία και προτάσσοντας την εθνική ασφάλεια ως απόλυτη προτεραιότητα, ο Στάρμερ προσπαθεί να ψαρέψει στα θολά νερά του Brexit όσο περισσότερους ψηφοφόρους μπορεί, ελπίζοντας να κεφαλαιοποιήσει την αγανάκτηση αρκετών ψηφοφόρων με τον Μπόρις Τζόνσον, αλλά και να επαναφέρει τις χαμένες Εργατικές ψήφους του 2019. Ιδεολογικά, ο Στάρμερ δε δείχνει άνετος με το ευρωπαϊκό όραμα που προβάλει δημόσια, όμως η στρατηγική του έχει λογική· η αξιοποίηση του Brexit σε ένα εκλογικό αφήγημα που θα του κερδίσει ψηφοφόρους σε αυτά τα δύο κρίσιμα τμήματα του εκλογικού σώματος αποτελεί το δεύτερο στοίχημα που οφείλει να κερδίσει.

Η ανάγκη επιστροφής στη Σκωτία

Η πολιτική εικόνα στη Σκωτία χρίζει εκτενών αναλύσεων από μόνη της. Οι απανωτές και εντυπωσιακές νίκες του SNP της Σκωτσέζας Πρωθυπουργού, Νίκολα Στάρτζεον, είναι μόνο ενδεικτικές των σχεδόν αγεφύρωτων διαφορών που χωρίζουν το σκωτσέζικο με το αγγλικό εκλογικό σώμα. Το πρόβλημα όμως για τον Στάρμερ είναι πως το SNP είναι σε έναν βαθμό ιδεολογικά συγγενές με το Εργατικό Κόμμα, τη στιγμή όμως που οι Σκωτσέζοι Εργατικοί βρίσκονται σε αποδρομή, τουλάχιστον σε σχέση με τα ποσοστά τους στη χρυσή εποχή του Τόνι Μπλερ. Σε μια προσπάθεια να επαναφέρει το κόμμα του στο Σκωτσέζικο προσκήνιο—και να επωφεληθεί της τάσης προς τη σκωτσέζικη ανεξαρτησία σημαντικού τμήματος του τοπικού εκλογικού σώματος—ο Στάρμερ έχει δηλώσει πως σε μια δική του διακυβέρνηση, το Σκωτσέζικο Κοινοβούλιο θα αποκτήσει πολλές περισσότερες αυτονομίες συγκριτικά με το σημερινό καθεστώς.

Η στρατηγική του Στάρμερ έχει αποδώσει σε έναν βαθμό, καθώς οι Εργατικοί είναι πλέον δεύτερο κόμμα στη Σκωτία—τουλάχιστον δημοσκοπικά. Ωστόσο, ακόμα και αν οι Σκωτσέζοι είναι μοιρασμένοι σε ό,τι αφορά το ενδεχόμενο της ανεξαρτησίας τους, κάτι που σημαίνει πως το μήνυμα του Στάρμερ υπέρ της περισσότερης αυτονομίας μπορεί να βρει απήχηση και στις δύο πλευρές, παραμένουν πλειοψηφικά υπέρ της επιστροφής στην ΕΕ—όπως άλλωστε είχαν ψηφίσει μαζικά και το 2016. Αναπόφευκτα λοιπόν, η όχι και τόσο ξεκάθαρη στάση του Στάρμερ σχετικά με τις μελλοντικές σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ αλλά και η ρητή του δέσμευση πως το Ηνωμένο Βασίλειο δε θα επιστρέψει στην Ένωση ενδέχεται να αποξενώσει αρκετούς ψηφοφόρους στη Σκωτία, οι οποίοι μπορεί μεν να απεχθάνονται τους Συντηρητικούς, όμως μπορούν να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους ψηφίζοντας το SNP· η δύναμη του Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος και η ηγεσία της Στάρτζεον στερούν από τον Στάρμερ τις πιθανότητες να κερδίσει το τρίτο του στοίχημα, που είναι η έστω μερική επιστροφή των Εργατικών στη Σκωτία.

Η νίκη παραμένει ανοιχτή

Μπορεί οι δημοσκοπήσεις για τους Εργατικούς να δείχνουν έναν εύκολο δρόμο προς τη νίκη, όμως ο Στάρμερ δεν πρόκειται να κάνει περίπατο. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πληγωμένο, διχασμένο, και εξοργισμένο· ο Στάρμερ μπορεί να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν γίνουν, όμως μπορεί και να αποτύχει. Ο ίδιος σήμερα αποκλείει κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας και συγκυβέρνησης με τους Φιλελεύθερους, όμως ίσως τελικά αυτό να είναι το αποτέλεσμα. Έξι χρόνια μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει καθηλωμένο στην αβεβαιότητα.