Εconomist. Πέρα απ’ την Κόκκινη Μηλιά…

O Νίκος Δένδιας, στο πρόσφατο συνέδριο του Economist στο Λαγονήσι, έδωσε καθαρά το πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων: «Όσο και αν θα συζητάμε με την Τουρκία, δεν θα καταλήγουμε σε αποτέλεσμα αν εκείνη κατεβαίνει στο τραπέζι με τους δικούς της κανόνες». Τόνισε όμως κάτι ακόμα πιο χρήσιμο, δεδομένων των εξελίξεων στην Ουκρανία: «Η διεθνής κοινότητα αντιμετώπιζε τον αναθεωρητισμό της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο ως ένα περιφερειακό ζήτημα, ωστόσο, αντίστοιχες πρακτικές έχουν πλέον παγκόσμια διάσταση».

Συμπληρώνονται φέτος εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Και έχει σημασία να σκεφτεί κανείς τις αναλογίες των συνθηκών, τότε και σήμερα, στο πλαίσιο των δύο παρατηρήσεων που ο Έλληνας υπουργός εξωτερικών έθεσε στο συνέδριο του Economist: τους «ιδιαίτερους» κανόνες της Τουρκίας και τον παγκόσμιο χαρακτήρα  του αναθεωρητισμού της.

Τι περίπου ίσχυε τότε σε εθνικό επίπεδο σε Ελλάδα και Τουρκία; Και οι δύο χώρες προσπαθούσαν να διαμορφώσουν την εθνική τους κυριαρχία. Η διαφορά όμως ήταν ότι η Ελλάδα, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρισκόταν στο πλευρό των νικητών και η Τουρκία στους ηττημένους. Ότι η Ελλάδα, μετά το 1918, διέθετε όλα τα πλεονεκτήματα μιας περιφερειακής δύναμης που ολοκλήρωνε την πραγμάτωση της «Μεγάλης Ιδέας». Αλλά και ότι η Τουρκία έπρεπε να αντισταθεί στον πλήρη διαμελισμό της, μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Τότε οι κυρίαρχοι «ιδιαίτεροι κανόνες δικαίου» ήταν με το μέρος μας, όσο η επιδέξια πολιτική του Βενιζέλου τους προσάρμοζε στην ισχύ και στα συμφέροντα των συμμάχων. Και η τάση «αναθεωρητισμού» επίσης, λειτουργούσε δικαιολογημένα, υπέρ των εθνικών μας επιδιώξεων.

Όλα κατέρρευσαν εξαιτίας του διχασμού, της εθνικής μας ασθένειας που κορυφώθηκε στις εκλογές του 1920. Αποκαλύπτοντας ότι μπροστά στην απόλυτη επιτυχία του μεγάλου εθνικού οράματος σταθήκαμε μικροί και ανάξιοι της δημιουργίας μιας μεγάλης Ελλάδας.

Το συμπέρασμα είναι ότι πέρα από τους εξοπλισμούς, την οικονομική ισχύ και τις πεφωτισμένες ηγεσίες, εκείνο που εξασφαλίζει την περαίωση μιας εθνικής επιτυχίας είναι η ενότητα και η συνοχή της ίδια της κοινωνίας.

Και στην Ελλάδα και στην Τουρκία σήμερα, η κοινωνική διαστρωμάτωση που διαμορφώνει τις εθνικές πεποιθήσεις είναι περίπου ίδια. Εκείνο που αλλάζει είναι το πολιτισμικό επίπεδο των δύο λαών.

Και στις δύο πλευρές του Αιγαίου υπάρχει μία ελίτ η οποία θέλει να επενδύσει στην ελεύθερη οικονομία και στον κοσμοπολιτισμό. Υπάρχει επίσης μία μεσαία τάξη που επιδιώκει την αναβάθμισή της, μέσω της ανάπτυξης και της κοινωνικής καταξίωσης. Και τέλος, η τεράστια μάζα των πολλών που έλκεται πολύ εύκολα από τον οπαδισμό, τον φανατισμό, την μισαλλοδοξία και τον φανατισμό. Ταπεινά ένστικτα που πάντα αποτελούν δέλεαρ για τον λαϊκισμό των κυβερνήσεων.

Και πάντα καταλήγουμε –όπως και το 1920– στην υπευθυνότητα των ηγεσιών ως προς την διαχείριση αυτής της μάζας. Καταγράφοντας την αναίσχυντη εκμετάλλευσή της στην Τουρκία σήμερα από το καθεστώς Ερντογάν, και την ανεύθυνη χειραγώγησή της από τις αντιβενιζελικές κυβερνήσεις μετά το 1920 στην Ελλάδα.

Ευτυχώς για μας αυτή τη φορά ο επικίνδυνος διχασμός βρίσκεται στην κοινωνία της Τουρκίας και όχι  στη δική μας. Συνυπολογίζοντας ότι η ισχύς μας βρίσκεται στην υπεύθυνη πολιτική ηγεσία, στις συμμαχίες μας και στη λελογισμένη διαχείριση της αποτρεπτικής μας δύναμης.

Ο φόβος όμως πάντα θα υπάρχει για το χειρότερο. Όχι τόσο σε ό,τι φαίνεται καθαρά στις διαθέσεις του αντιπάλου αλλά στο τι μπορεί να αναδειχθεί από την παθογένεια του εθνικού εαυτού μας.

Γιατί η κυριαρχία της Ελλάδας μέχρι το ‘20 χτίστηκε από τις συμμαχίες μας (Διεθνής Οικονομικός  Έλεγχος 1898, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Entente 1917) και την ιδιοφυή ηγεσία του πιο ικανού ηγέτη της ελληνικής ιστορίας, του Ελευθέριου Βενιζέλου. Κατέρρευσε όμως το ‘22 από την αλαζονική διαχείριση  ανεύθυνων ανθρώπων που βάσισαν την πολιτική τους στις φαντασιώσεις των λαϊκών αφηγήσεων.  Του «μαρμαρωμένου βασιλιά» και της «κόκκινης μηλιάς»…