Συνθηματολογία κόντρα στις μεταρρυθμίσεις

Στόχος μου δεν είναι να γράψω ένα ακόμη άρθρο κριτικής ή υπεράσπισης του ν/σ της κ. Κεραμέως για την Ανώτατη Παιδεία. Πολλοί συνάδελφοι αρθρογράφησαν αναδεικνύοντας τα αδύνατα σημεία του ν/σ, που όντως είναι πολλά, με κυριότερο ότι «δεν κάνει καμιά σοβαρή τομή και δεν συνιστά μεταρρύθμιση» (Β. Κιντή). Πράγματι, το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης χάνει τον στόχο του, που θεωρητικά είναι η δημιουργία ενός θεσμικού αντίβαρου στην εκτελεστική εξουσία του Πρύτανη/Πρυτανικού Συμβουλίου. Είναι άκρως προβληματικό ότι το ίδιο πρόσωπο θα προεδρεύει δύο διοικητικών οργάνων, εκ των οποίων το ένα, Συμβούλιο Διοίκησης, έχει εποπτικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες, ενώ το δεύτερο, Πρύτανης, εκτελεστικές αρμοδιότητες. Είναι προφανές ότι ο Πρόεδρος του Συμβουλίου δεν θα ελέγχει τον Πρύτανη, δηλαδή τον εαυτό του. Επίσης, «με τον νέο νόμο, εντείνεται η πολυδιάσπαση του ερευνητικού χώρου με την δημιουργία ενός ακόμη διαφορετικού θεσμικού πλαισίου για την έρευνα μέσα στα ΑΕΙ» (Θ. Μαχιάς).

Απαραίτητη και απολύτως θεμιτή λοιπόν η κριτική! Άλλωστε, στις δημοκρατίες  ο διάλογος, η διαφωνία, ακόμη και η σκληρή αντιπαράθεση, μεταξύ των διάφορων πολιτικών ομάδων και κομμάτων αποτελεί την ουσία της δημοκρατίας και μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των πραγμάτων. Όμως, συχνά στη χώρα μας, η αντιπαράθεση εκπίπτει σε στείρα συνθηματολογία που στοχεύει το θυμικό και όχι τη λογική των πολιτών. Ιδιαίτερα στην Ανώτατη Παιδεία, οι οποιεσδήποτε μεταρρυθμίσεις προτάθηκαν, τα τελευταία χρόνια, αρχής γενομένης με το νόμο της Μ. Γιαννάκου (2007) αντιμετώπισαν τη λυσσώδη αντίδραση πολιτικών παρατάξεων, συνδικαλιστών και των περισσότερων διοικήσεων των Πανεπιστημίων (όλων αυτών που αποκαλώ βαθύ Πανεπιστήμιο). Τρία είναι τα κύρια συνθήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα: α) η δημοκρατία και το αυτοδιοίκητο των Πανεπιστημίων καταργείται, η διοίκηση θα ασκείται από άτομα που δεν έχει εκλέξει η πανεπιστημιακή κοινότητα, β) το Πανεπιστήμιο χάνει το χαρακτήρα του,θα ελέγχεται και θα υποτάσσεται στην αγορά και στα ιδιωτικά συμφέροντα, γ) καταργείται το πανεπιστημιακό άσυλο και η διαφωνία αντιμετωπίζεται με την ωμή βία της αστυνομίας. Λιγότερα συχνά ακούγεται και γράφεται ότι ο νέος νόμος ενισχύει τη διαπλοκή ή ότι με βάση τον νέο νόμο οι φτωχοί φοιτητές δεν θα μπορούν να παρακολουθήσουν μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών γιατί θα υποχρεούνται να πληρώνουν δίδακτρα.

Ας δούμε αν όλα αυτά ευσταθούν για το ν/σ Κεραμέως. Το πανεπιστήμιο θα διοικείται από μη εκλεγμένα άτομα άρα καταργείται το αυτοδιοίκητο. Ψευδές. Σύμφωνα με το ν/σ, τα μέλη ΔΕΠ εκλέγουν τα έξι (6) εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης τα οποία με τη σειρά τους επιλέγουν 5 εξωτερικά μέλη. Το 11μελές συμβούλιο εκλέγει τον Πρύτανη από τα εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου. Πού είναι το έλλειμμα δημοκρατίας; Τα μέλη ΔΕΠ χωρίς κανένα περιορισμό ή καταναγκασμό εκλέγουν έξι άτομα που αποτελούν τα εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου διοίκησης, ένα εκ των οποίων θα επιλεγεί Πρύτανης. Οι αντίπαλοι του νόμου πρέπει να μας εξηγήσουν γιατί η άμεση εκλογή του Πρύτανη εξασφαλίζει τη δημοκρατική λειτουργία και τα συμφέροντα του Δημόσιου Πανεπιστημίου, ενώ  η εκλογή των 6 εσωτερικών μελών από το ίδιο εκλογικό σώμα καταργεί τη δημοκρατία και το αυτοδιοίκητο. Αν η ανησυχία είναι ειλικρινής και αφορά τον κίνδυνο συναλλαγής μεταξύ των μελών του Συμβουλίου για την εκλογή του Πρύτανη, τότε οι ανησυχούντες συνάδελφοι θα έπρεπε να ζητήσουν ο Πρύτανης να μην είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Πρόεδρο του Συμβουλίου. Έτσι, το  Συμβούλιο θα αποτελούσε θεσμικό αντίβαρο στις εκτελεστικές εξουσίες του Πρύτανη. Επίσης θα έπρεπε να χειροκροτήσουν τη συμμετοχή εξωτερικών μελών στο Συμβούλιο Διοίκησης, αφού τα άτομα αυτά δεν θα έχουν άμεσο όφελος ή βλάβη από τις οποιεσδήποτε αποφάσεις του Πρύτανη. Άλλωστε αν τα εξωτερικά μέλη είναι πανεπιστημιακοί του εξωτερικού, η μεταφορά της πείρας τους από τη λειτουργία μεγάλων ξένων πανεπιστημίων, μόνο οφέλη μπορεί να έχει για τα Πανεπιστήμιά μας. Όμως η πανεπιστημιακή αντιπολίτευση ζητά να μην υπάρχει Συμβούλιο, ή αν υπάρχει, να έχει μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα. Διακοσμητικό δηλαδή! Η πραγματικότητα είναι ότι επιθυμία τους δεν είναι η θωράκιση του Πανεπιστημίου απέναντι σε πελατειακές πολιτικές και συναλλαγές, στόχος τους είναι το Πανεπιστήμιο να παραμείνει σε ένα αυτοαναφορικό καθεστώς λειτουργίας. Άλλωστε, οι ίδιοι άνθρωποι πολέμησαν με πολύμηνες κινητοποιήσεις το νόμο της Μ. Γιαννάκου, με κυρίαρχο αίτημα να μην αλλάξει ο τρόπος εκλογής των οργάνων διοίκησης του Πανεπιστημίου, όπως αυτός ρυθμιζόταν από το νόμο 1268/1982. Και όμως ο νόμος 1268/1982 είχε δημιουργήσει ένα στρεβλό καθεστώς απόλυτης συναλλαγής για την εκλογή των διοικητικών οργάνων του Πανεπιστημίου. Η αυξημένη βαρύτητα της φοιτητικής ψήφου στην εκλογή των οργάνων διοίκησης (45%), και μάλιστα μέσω αντιπροσώπων, και η αυξημένη συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα διοίκησης του Πανεπιστημίου, είχε ως αποτέλεσμα τον έλεγχο των διοικήσεων από τις πλειοψηφούσες φοιτητικές παρατάξεις την ΠΑΣΠ (ΠΑΣΟΚ) και την ΔΑΠ (ΝΔ) και τον κομματικό τους φορέα. Πολύ συχνά ο Πρύτανης προερχόταν ή είχε την υποστήριξη της ΝΔ και οι αντιπρυτάνεις του ΠΑΣΟΚ, ενώ οι ρόλοι άλλαζαν στην επόμενη Πρυτανική θητεία. Και όμως αυτό το κατ’ εξοχήν σύστημα συναλλαγής και πελατειακών σχέσεων υποστηρίχτηκε με ζήλο από όλες τις πολιτικές παρατάξεις συμπεριλαμβανομένης της ΝΔ (μόνο ένα μικρό τμήμα της μεταρρυθμιστικής Αριστεράς και του ΠΑΣΟΚ υποστήριξαν τις αλλαγές).

Το Πανεπιστήμιο χάνει το χαρακτήρα του, θα ελέγχεται και θα υποτάσσεται στην αγορά και στα ιδιωτικά συμφέροντα. Όσοι υποστηρίζουν κάτι τέτοιο πρέπει να μας εξηγήσουν με βάση ποιες διατάξεις του ν/σ καταλήγουν στο συμπέρασμα αυτό. Μήπως τα με δίδακτρα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών οδηγήσουν στην ιδιωτικοποίηση; Μα, αυτά ήδη υπάρχουν. Μήπως κίνδυνος είναι τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών προγραμμάτων; Μα, το ν/σ προβλέπει ακριβώς τα ίδια που προβλέπει ο νόμος Γαβρόγλου, τόσο για τα δίδακτρα, όσο και για τη βοήθεια σε φοιτητές με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες. Μήπως τα βιομηχανικά διδακτορικά, διδακτορικές δηλαδή διατριβές με πιο εφαρμοσμένο χαρακτήρα που θα γίνονται σε συνεργασία με βιομηχανίες; Μα, ακόμη και το «Αριστερό» Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έχει ήδη υπογράψει συμφωνία με τον ΣΕΒ για τέτοιου τύπου διδακτορικά. Οι πολέμιοι του νόμου θα πρέπει να βρουν πειστικά επιχειρήματα. Να υπενθυμίσω, επίσης, ότι με τον μπαμπούλα των ιδιωτικών συμφερόντων απειλούνταν το Πανεπιστήμιο, και λόγω της αξιολόγησης που εισήγαγε ο νόμος Γιαννάκου. Έκτοτε, η αξιολόγηση εφαρμόζεται (ο νόμοςΓαβρόγλου δεν το άλλαξε αυτό) χωρίς το Πανεπιστήμιο να έχει υποταχθεί στους νόμους της αγοράς και χωρίς να έχει χάσει το χαρακτήρα του.

Καταργείται το πανεπιστημιακό άσυλο και η διαφωνία αντιμετωπίζεται με την ωμή βία της αστυνομίας. Η πραγματικότητα είναι ότι το Πανεπιστημιακό άσυλο ως χώρος ελεύθερης έκφρασης και χώρος όπου με ασφάλεια ζουν και εργάζονται καθηγητές και φοιτητές έχει καταργηθεί εδώ και πολλά χρόνια.  Έχει καταργηθεί από τις «συλλογικότητες» που επιλέγουν ποιος μπορεί να μιλήσει ελεύθερα και ποιος όχι στον Πανεπιστημιακό χώρο. Έχει καταργηθεί όταν Πανεπιστημιακοί χώροι έχουν καταληφθεί εδώ και δεκαετίες. Έχει καταργηθεί όταν οι «συλλογικότητες» βιαιοπραγούν κατά Πρυτάνεων και Κοσμητόρων ή διαλύουν συνεδρίες της Συγκλήτου. Το ακαδημαϊκό άσυλο έχει καταργηθεί από τους ίδιους τους Πρυτάνεις που ανέχονται την παραβατικότητα και δεν κάνουν χρήση των νόμων που τους δίνουν τη δυνατότητα να καλέσουν δημόσια δύναμη για να επαναφέρει την τάξη. Το άσυλο  έχει καταργηθεί από όσους δεν βλέπουν κανένα πρόβλημα, όταν «συλλογικότητες» κατεδαφίζουν με βαριοπούλες βιβλιοθήκες αλλά μόνο στην παρέμβαση της αστυνομίας. Να υπενθυμίσω ότι όλοι ξέρουμε γιατί οι σύνοδοι των Πρυτάνεων δεν γίνονται στους χώρους συνεδριάσεων των Πανεπιστημίων, αλλά σε συνεδριακές αίθουσες ξενοδοχείων. Όπως λέει η παροιμία «ο φόβος φυλάει τα έρμα»,όπου φόβος είναι οι παρεμβάσεις των «συλλογικοτήτων» και έρμα οι Πρυτάνεις.

Συμπερασματικά, τα ίδια εκφοβιστικά συνθήματα που ακούγονται τώρα για τις δειλές μεταρρυθμίσεις που εισάγει το ν/σ Κεραμέως, ακούγονταν για τους νόμους Γιαννάκου και Διαμαντοπούλου. Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο νόμος Γιαννάκου και είχαν αντιμετωπιστεί με καταστροφολογικά συνθήματα, όπως η αξιολόγηση και η συμμετοχή εξωτερικών εκλεκτόρων στα εκλεκτορικά σώματα για την εκλογή μελών ΔΕΠ, εφαρμόζονται χωρίς κανένας να ζητά πλέον την επιστροφή στην πρότερη κατάσταση και χωρίς να έχει αλλάξει ο χαρακτήρας του Πανεπιστημίου. Το ίδιο ισχύει και για την ψήφο των φοιτητών που πλέον δεν έχει μόνο περιοριστεί, όπως προέβλεπε ο νόμος Γιαννάκου, αλλά οι φοιτητές δεν έχουν καμιά συμμετοχήπλέον στην εκλογή των οργάνων διοίκησης. Ούτε και αυτό, εξ όσων γνωρίζω,  έχει αλλοιώσει τον χαρακτήρα του Πανεπιστημίου. Η έντονη και συνθηματολογική αντίδραση στη λειτουργία των Συμβουλίων Διοίκησης σχετίζεται με την προσπάθεια του βαθέως Πανεπιστημίου να συνεχίσει τη λειτουργία του σε ένα αυτοαναφορικό πλαίσιο και όχι με μια προσπάθεια προάσπισης του δημόσιου χαρακτήρα του Πανεπιστημίου.