Ακόμη ένας νόμος για τα ΑΕΙ;

Ο τέταρτος νόμος σε μόλις οκτώ χρόνια για τα ΑΕΙ είναι έτοιμος να κατατεθεί στη Βουλή,  μετά από μία σύντομη διαβούλευση που ξεσήκωσε χιλιάδες σχόλια και παρατηρήσεις. Αντίθετος συνολικά δηλώνει ο πανεπιστημιακός κόσμος, σύγκλητοιτων ΑΕΙ, πρώην πρυτάνεις, πανεπιστημιακοί, αλλά και άνθρωποι της εκπαίδευσης, προσωπικότητες με σημαντικότατη εμπειρία σε θέματα ΑΕΙ και πρώην υπουργοί παιδείας από όλο το πολιτικό φάσμα. Μέγιστο σημείο τριβής το νέο σύστημα διοίκησης που προσωπικά δεν αποτελεί το μείζον πρόβλημα των ΑΕΙ. Είναι όμως κεντρικό γιατί στο ελληνικό σύστημα διαχρονικά η πολιτική εξουσία μέσα από τον έλεγχο των διοικήσεων αποκτούσε και έλεγχο των πανεπιστημίων. 

Η τωρινή αντίθεση του συνόλου του ακαδημαϊκού κόσμου δεν αφορά στην εκ νέου εισαγωγή των Συμβουλίων Διοίκησης, που πρωτοεμφανίστηκαν στο Νόμο Διαμαντοπούλου. Αφορά στον τρόπο συγκρότησής τους και σε λογική μη σχετιζόμενη με τον νόμο Διαμαντοπούλου, το νόμο της μέγιστης κοινοβουλευτικής συναίνεσης!

Τα έξι άτομα που εκλέγονται καλούνται να επιλέξουν με πλειοψηφία τα εξωτερικά μέλη για τα οποία επίσης δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη στο νόμο ποιοι θα είναι, πώς και γιατί. Είναι φανερό ότι χρειάζεται πλειοψηφία τεσσάρων μόλις ατόμων να επιλέξουν ανεξέλεγκτα τα εξωτερικά μέλη και μετά μεταξύ τους τον Πρύτανη. Οι συμμαχίες και οι συνεννοήσεις που θα προκύψουν, επιλέγουν στη συνέχεια αντιπρυτάνεις, κοσμήτορες αναλαμβάνοντας τον πλήρη διοικητικό έλεγχο των ΑΕΙ.

Η λογική του νόμου είναι πολύ μακριά από το δυαδικό σύστημα που ισχύει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και την Αμερική, με Συμβούλιοκαι πρόεδρο εκλεγόμενο είτε από τα μέλη ΔΕΠ, ή με διεθνή διαγωνισμό, ή με ορισμό από το αρμόδιο υπουργείο, και με Πρύτανη και σύγκλητοπου εκλέγεται από όλα τα μέλη ΔΕΠ ή από σώμα εκλεκτόρων - μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας με αποσαφηνισμένες αρμοδιότητες για το κάθε σώμα.

Είναι πολύ μακριά από τον νόμο Διαμαντοπούλου, η αποτυχία του οποίου στην συντομότατη εφαρμογή του οφείλεται και στο γεγονός ότι τα εξωτερικά μέλη του συμβουλίου, αναγνωρισμένες προσωπικότητες της ελληνικής επιφανούς διασποράς με διεθνές κύρος, εκ των πραγμάτων είχαν σποραδική παρουσία στα ΑΕΙ, μια φορά το εξάμηνο, αφήνοντας ζωτικό χώρο για παρεμβάσειςαπό άλλα κέντρα. Το δυαδικό αυτό σύστημα λειτουργεί σε πανεπιστήμια χωρών όπως η Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Εσθονία, Ιταλία, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία, Βέλγιο. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Ολλανδία όπου υπάρχουν μόνον συμβούλια. Έχω ξανα-αναφερθεί στο δημόσιο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, ιδρυμένο το 1386, που διοικείται από την πρυτανεία ως εκτελεστικό όργανο με 7 μέλη, τη γερουσία ως νομοθετικό όργανο με 41 μέλη, και το Συμβούλιο ως απλά συμβουλευτικό όργανο με 11 μέλη, διοριζόμενα από τον αρμόδιο υπουργό του κρατιδίου με 6 μέλη, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου εκτός πανεπιστημίου και 5 μέλη, συμπεριλαμβανομένου του αναπληρωτή προέδρου, μέλη του πανεπιστημίου.

Τα μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικών μεγαλούργησαν γιατί βασίστηκαν στον έλεγχο και τη λογοδοσία, τα θεσμικά αντίβαρα, τη διάχυση εξουσιών, τις δημοκρατικές διαδικασίες, τα αριθμητικά μεγάλα εκλογικά σώματα, που διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την ανεξαρτησία στις αποφάσεις και αποτρέπουν τη διαπλοκή και τη διαφθορά. Ο νέος νόμος καταργεί κάθε θεσμικό αντίβαρο στη διοίκηση των ΑΕΙ, αναθέτει την τελική επιλογή σε όλα τα επίπεδα διοίκησης σε ελάχιστα άτομα, δεν περιγράφει τις ιδιότητες των εξωτερικών μελών (διορίζω ποιόν;), δημιουργεί περιβάλλον για υπόγειες συνεννοήσεις και συναλλαγές με αποτέλεσμα τη διαπλοκή και τη διαφθορά.

Παρά τις αλλεπάλληλες και τις μέχρι τώρα ατελέσφορες παρεμβάσεις ο ακαδημαϊκός κόσμος είναι έτοιμος εδώ και καιρό για μία συνολική αλλαγή προς την κατεύθυνση ενός σύγχρονου πανεπιστημίου με αυτονομία, λογοδοσία και ευθύνη. Οι σημαντικές επιστημονικές διακρίσεις και δημοσιεύσεις σε διεθνές επίπεδο των ισχνά επιχορηγούμενων ΑΕΙ το αποδεικνύουν. Το ράβε ξήλωνε των νόμων που έρχονται και φεύγουν και δημιουργούν περιβάλλον διαφθοράς και διαπλοκής είναι εκείνο που απογοητεύει, απομακρύνει και συνεχίζει να στέλνει τους καλύτερους στην αλλοδαπή…