Δημοσιονομικός χώρος και χρόνος

Όσο πλησιάζουμε στις εκλογές εντείνεται η συζήτηση γύρω από την οικονομία. Φυσικό, καθώς οι διαδοχικές περιπέτειες των μνημονίων, της πανδημικής κρίσης και του ρωσο-ουκρανικού πολέμου έχουν πλήξει σοβαρά το εισόδημα των πολιτών. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται την τελευταία περίοδο τα μέτρα στήριξης απέναντι στο κύμα ακρίβειας.

Κυβέρνηση και αντιπολίτευση σε αυτή τη συζήτηση φάσκουν και αντιφάσκουν. Από τη μια η κυβέρνηση ομνύει στη δημοσιονομική σταθερότητα και από την άλλη σε μία τριετία έχει υλοποιήσει τη μεγαλύτερη δημοσιονομική επέκταση των τελευταίων δεκαετιών, αξίας αρκετά πάνω από 40 δισ. ευρώ. Σε κάθε κύκλο μέτρων, μάλιστα, επισημαίνει πως εξαντλήθηκε ο δημοσιονομικός χώρος, για να προχωρήσει αμέσως μετά στην επόμενη δέσμη μέτρων. 

Από την άλλη, η αντιπολίτευση πότε καταγγέλλει την κυβέρνηση για δημοσιονομική ανευθυνότητα, πότε θεωρεί τα μέτρα ανεπαρκή. Κάθε φορά που η κυβέρνηση μιλά για εξάντληση δημοσιονομικών περιθωρίων, ακούγεται ότι δεν είναι δυνατόν να λέει κάτι τέτοιο λόγω π.χ. της υπεραπόδοσης των έμμεσων φόρων. Και αμέσως προτείνεται η μείωση των συντελεστών ΦΠΑ και ΕΦΚ, ωσάν η μείωση εσόδων να μην πλήττει εξίσου τα δημοσιονομικά περιθώρια.

Η αλήθεια είναι πως ένα κράτος με δημόσιο χρέος που πλησιάζει τα 400 δισ. ευρώ (σχεδόν 200% του ΑΕΠ) εκ των πραγμάτων δεν έχει δημοσιονομικό χώρο. Ομοίως δεν έχει κι ένας προϋπολογισμός που δαπανά πάνω από το 25% των τακτικών του εσόδων του (15 δισ. τον χρόνο) για να καλύψει το έλλειμμα εισφορών προς παροχές για τις συντάξεις. 

Η Ελλάδα δεν έχει δημοσιονομικό χώρο, έχει, όμως, κάτι άλλο. Διαθέτει δημοσιονομικό χρόνο. Οι ευνοϊκές ρυθμίσεις του χρέους (κλειδωμένα χαμηλά επιτόκια, αποπληρωμή σε βάθος χρόνου και αναστολές πληρωμών τόκων) – απόρροια των συμφωνιών κυρίως του 2012 – καθιστούν το χρέος της εξυπηρετήσιμο. Χάρη σε αυτά, αλλά και την προσωρινή χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων λόγω πανδημίας, υπάρχει αυτή η παράδοξη αίσθηση ύπαρξης δημοσιονομικού χώρου.

Όλα όμως έχουν ένα όριο. Η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων θα αρθεί σύντομα. Οι περισσότερες ευνοϊκές ρυθμίσεις για το χρέος λήγουν στις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Η λήξη τους μάλιστα συμπίπτει με την όξυνση των δημογραφικών πιέσεων στο ασφαλιστικό, γεγονός που θα αυξήσει το κόστος για τον Προϋπολογισμό. Ο δημοσιονομικός χρόνος, λοιπόν, έχει και αυτός τα όριά του.

Τη στιγμή που στους πολίτες εγκαθιδρύεται η αίσθηση πως λεφτά υπάρχουν και πάλι, είναι ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών να καταστήσουν σαφή τα όρια αυτά. Ο διαγωνισμός αντιφάσεων και δημοσιονομικής ανεμελιάς δεν προσφέρει τίποτα. Το χρέος αλήθειας είναι δημοκρατική υποχρέωση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Οφείλουν να κρατούν τους πολίτες εντός του πλαισίου της συζήτησης των πραγματικών δεδομένων, αν δεν επιθυμούν να ξαναζήσουμε το έργο της περιόδου 2010 – 2019, όταν χρεωκόπησαν ταυτόχρονα οικονομία και πολιτικό σύστημα.