Στο μενού έχει καβουροπόδαρα...

Η είδηση για τα 600 ευρώ που πλήρωσε μια αμερικανίδα τουρίστρια στη Μύκονο για δύο καβουροπόδαρα και δύο μοχίτο ανήκει στην κατηγορία της ψυχαγωγίας. Την αντιμετωπίζουμε με ισχυρή δόση χιούμορ, αρκετή προσποιητή έκπληξη, λίγη δόση αγανάκτησης και πολύ αυτοϊκανοποίηση. Μετρά ασφαλώς ότι οι περισσότεροι εξ ημών έχουμε βγάλει το νησί από τα μέρη που θέλουμε ποτέ να επισκεφθούμε. Ας πηγαίνουν τα «κορόιδα» και ας πληρώνουν 1500 ευρώ ελάχιστη κατανάλωση για μια ομπρέλα. Τώρα τι σόι κορόιδα είναι που έχουν να δίνουν τόσα πολλά για τόσα λίγα, είναι άλλη συζήτηση.

Αν τα πράγματα έμεναν έτσι, μπορεί και να μη το συζητούσαμε άλλο. Να όμως που σιγά σιγά όλα τα νησιά γίνονται Μύκονος. Πριν από πολλά χρόνια συνήθιζα να πηγαίνω σε ένα κοντινό νησί. Στο γραφικό λιμανάκι του υπήρχαν μια σειρά από ταβέρνες που μπορούσες να φας καλά σε λογικές τιμές. Σήμερα έχουν αλλάξει όλες. Τιμές Κολωνακίου και βάλε. Και εκεί που κάποτε το λιμάνι ήταν στέκι ιστιοπλόων, σήμερα κυριαρχούν πανάκριβα γιοτ.

Δεν είναι το μόνο νησί. Ανάλογα πράγματα συμβαίνουν παντού. Νησάκια που ήταν κάποτε καταφύγιο και προορισμοί εναλλακτικών διακοπών, σήμερα φιλοξενούν ξενοδοχεία μπουτίκ, απλησίαστα για τα μεσαία εισοδήματα. Σε ένα από αυτά μάλιστα ένας επενδυτής φέρεται να έχει αγοράσει πάνω από το 30% του νησιού, σχεδιάζοντας τουριστικές εγκαταστάσεις 5 αστέρων. Πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις, για παράδειγμα στις τιμές γης, με τέτοια συγκέντρωση ιδιοκτησίας μπορεί να μιλά κανείς για συνθήκες που θυμίζουν φεουδαρχία. Δεν είναι παράξενο που κάποιοι πίνουν νερό στο όνομά του γιατί φέρνει την ανάπτυξη, κάποιοι άλλοι όμως τον αντιμετωπίζουν με εχθρότητα και καχυποψία.

Δεν είναι όμως μόνο τα νησιά. Απλώς εκεί οι αλλαγές είναι εύκολα ορατές. Είναι το ότι ως κοινωνία απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο οι μεν από τους δε. Κι αυτό από μερικές πλευρές μοιάζει παράδοξο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουμε κάνει πολλά βήματα σε σχέση με το παρελθόν, το βιοτικό επίπεδο έχει ανέβει. Την ίδια στιγμή όμως ένα μεγάλο μέρος των πολιτών δυσκολεύεται πολύ περισσότερο να τα βγάλει πέρα. Κι ακόμα και για πολίτες που θα θεωρούσαμε ότι ανήκουν στη μεσαία τάξη, πολλά που στο παρελθόν μπορεί να τα θεωρούσαν αυτονόητα, σήμερα ζορίζονται για να τα πραγματοποιήσουν.

Και δεν είναι η ιδέα μας. Σε μια έρευνα που έκανε πρόσφατα ο ΟΟΣΑ στα κράτη μέλη, διαπιστώνει μια δραματική υποχώρηση της μεσαίας τάξης τις τελευταίες δεκαετίες. Κάτι που έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην ανάπτυξη όσο και στην υγεία της Δημοκρατίας. Δεν υπάρχει τίποτα που να πυροδοτεί περισσότερο την οργή από την αίσθηση της κοινωνικής διολίσθησης. Πολλά από όσα αναφέρει η έρευνα είναι γνωστά και προφανή. Όπως η αυξανόμενη ανισότητα στα εισοδήματα που δημιουργεί αίσθημα αδικίας ή ακόμα η εργασιακή ανασφάλεια, κυρίως λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Διαπιστώνει όμως και κάτι ακόμα: ότι ο τρόπος ζωής της μεσαίας τάξης έχει γίνει πιο ακριβός.

Ως ένα βαθμό αυτό μπορεί να οφείλεται και σε μια κάποια ανθρώπινη ματαιοδοξία. Η μεσαία τάξη υιοθετεί συμπεριφορές που δεν τις αντέχει, αντιγράφοντας τις οικονομικές «ελίτ». Όταν κάθε μέρα βλέπεις σεφ στην τηλεόραση και ακούς για αστέρια Μισελέν, εύκολα υποκύπτεις στον πειρασμό να πας σε εστιατόριό τους. Καληνύχτα και καλή τύχη.

Ο κύριος λόγος όμως, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι ότι οι τιμές, οι οποίες σχετίζονται με τον τρόπο ζωής της μεσαίας τάξης, έχουν ανέβει πολύ περισσότερο από τα εισοδήματα. Αυτό αφορά κατά κύριο λόγο τη αξία των ακινήτων και την αδυναμία πολλών νέων ζευγαριών να αποκτήσουν σπίτι. Αφορά όμως και μια σειρά από άλλους σημαντικούς τομείς όπως είναι η εκπαίδευση και η υγεία. Ο ΟΟΣΑ συνιστά τα γνωστά, πιο προοδευτική φορολογία, ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική, δωρεάν παροχή κάποιων υπηρεσιών, καταπολέμηση των φορολογικών παραδείσων. Εύκολο να τα λες, δύσκολο να τα κάνεις. Στην Ελλάδα ουσιαστικά υπάρχει δημόσια δωρεάν υγεία και παιδεία και μαζί έχουμε από τις πιο υψηλές ιδιωτικές δαπάνες στους τομείς αυτούς. Είμαστε η χώρα της εικονικής πραγματικότητας και όλοι ξέρουμε το γιατί. 

Κανείς ωστόσο δεν έχει ως όνειρο να ικανοποιεί απλώς τις βασικές του ανάγκες. Μέρος της «καλής ζωής» είναι να μπορεί να πάει ένα ταξίδι, να δει μερικές ωραίες παραστάσεις, να φάει κάπου καλά  να μπορεί να ασχολείται με τα χόμπι του και, γιατί όχι, να κάνει διακοπές σε νησί. Προφανώς δεν είναι ευθύνη του κράτους να του τα προσφέρει. Είναι όμως αντικείμενο πολιτικής το να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο ιδιωτικό και στο δημόσιο. Στη Μύκονο μπορώ να μην πάω ποτέ. Την βλέπω όμως όλο και πιο πολύ να με πλησιάζει.