Τη Μαριούπολη την ξεχάσαμε; (Προσοχή, σκληρές εικόνες)

Η Όλγα Σαπολάγιεβα γεννήθηκε και έζησε στη Μαριούπολη μέχρι τα 32 της χρόνια, ελληνικής καταγωγής, ζει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και εργάζεται ως μεταφράστρια και διερμηνέας, με θητεία και στο ελληνικό προξενείο της Μαριούπολης. Η Μαριούπολη είναι η πόλη της –πιο σωστά ήταν η πόλη της. Μια μεγάλη, ακμάζουσα πόλη, στο μέγεθος της Πάτρας, που εξαφανίστηκε από τον χάρτη. Υπό ρωσική κατοχή εδώ και ένα μήνα, κυριολεκτικά ισοπεδωμένη, γεμάτη ερείπια, με τις υποδομές κατεστραμμένες ήδη από τις πρώτες μέρες του πολέμου, χωρίς αποχετευτικό δίκτυο και ηλεκτρικό, χωρίς ούτε ένα νοσοκομείο, με μόλις ένα από τα 60 σχολεία στη θέση του, χωρίς μαγαζιά, χωρίς σπίτια, χωρίς τίποτα. Μέχρι να «πέσει» ήταν νούμερο ένα θέμα στις ειδήσεις σε όλα τα δυτικά μέσα, με το ηρωικό Αζοφστάλ τελευταίο θύλακα αντίστασης εναντίον της ρωσικής εισβολής. Μια πόλη 500.000 κατοίκων, εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία δραπέτευσε προς την ελεγχόμενη από την Ουκρανία πλευρά, πολλές χιλιάδες εκτοπίστηκαν χωρίς τη θέλησή τους στη Ρωσία μέσω μιας διαδικασίας φιλτραρίσματος που θύμιζε πρακτικές από στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ΠΠ και με τους νεκρούς να υπολογίζονται 22.000-25.000. Από μια πόλη μισού εκατομμυρίου έμειναν 100.000 κάτοικοι – μια Χαλκίδα, ας πούμε, που είναι η δική μου πόλη, και είναι αναπόφευκτο, όσο και χρήσιμο, να κάνεις τις αναγωγές για να συναισθανθείς το μέγεθος της τραγωδίας.

Δεν μιλάμε πια για τη Μαριούπολη, για αυτό που ήταν και για αυτό που τώρα είναι. Χθες η Όλγα μού έστειλε στο Messenger κάποια ντοκουμέντα αυτής της τραγωδίας που της έχουμε γυρίσει την πλάτη. Μου έστειλε αυτές τις φωτογραφίες, που σοκάρουν.

Προσοχή, σκληρές εικόνες.

Την αναζήτησα για να μας εξηγήσει από πού είναι αυτές οι φωτογραφίες. «Υπάρχει ένα chat στο Telegram που έχουν οι κάτοικοι της Μαριούπολης, και όταν βρίσκουν πρόσβαση στο ίντερνετ μπαίνουν και ανεβάζουνε εκεί φωτογραφίες ή και διάφορα άλλα, όπως πράγματα που χρειάζονται ή ανταλλάσσου, ή ιστορίες πολλές φορές ολόκληρων οικογενειών που βρήκαν τραγικό θάνατο. Δεν υπάρχουν άλλωστε άλλες πηγές ενημέρωσης ή πρόσβασης στον έξω κόσμο». Κανείς δεν επιτρέπεται να μπει ή να βγει από την πόλη, «όχι μόνο στην ουκρανική πλευρά, ούτε καν για να πάει στα κατεχόμενα».

Τι βλέπουμε στις παραπάνω φωτογραφίες; «Είναι η είσοδος μιας πολυκατοικίας, από κάποια έκρηξη προφανώς διαμελίστηκε το σώμα κάποιου ανθρώπου και το χέρι του σφηνώθηκε εκεί, πίσω από τα καλώδια. Και εκεί έμεινε. Ένα ανθρώπινο χέρι».

Και σε αυτές;

«Είναι δίπλα στο πρώην σουπερμάρκετ Metro. Εκεί, στη μία πλευρά του κτιρίου διανέμουν τη λεγόμενη ανθρωπιστική βοήθεια, δηλαδή ρύζι και κονσέρβες, που οι άνθρωποι στήνονται πολλές ώρες σε ατελείωτες ουρές για να τα προμηθευθούν». 

«Κι από την άλλη πλευρά, αυτή που βλέπουμε, εκεί όπου υπήρχαν ψυγεία και αποθήκες, γίνεται συλλογή-διαλογή πτωμάτων – και μια σειρά από προχειροφτιαγμένα φέρετρα όρθια στη σειρά. Έρχονται οι άνθρωποι και ψάχνουν τους δικούς τους, προσπαθώντας να τους αναγνωρίσουν. Τι να αναγνωρίσουν; Φαντάσου στους 30 βαθμούς που είναι τώρα η θερμοκρασία στη Μαριούπολη, τι γίνεται. Μιλάμε για πτώματα εβδομάδων, η κατάπαυση πυρός είναι εδώ και ένα μήνα». Μήπως είναι παλιότερες; εκφράζω την απορία μου, μετά από τόσο καιρό…; «Δεν είναι παλιές οι φωτογραφίες, οι άνθρωποι φορούν καλοκαιρινά ρούχα, είναι Ιούνιος μήνας. Το δημοσίευσαν 14 Ιουνίου και έγραψαν από κάτω ότι οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν μερικές ημέρες νωρίτερα. Γράφουν ότι τα πτώματα κείτονται στην άσφαλτο με πολλή ζέστη».

Αυτά τα πτώματα ήταν έκθετα στους δρόμους, αφημένα στον τόπο του εγκλήματος. Υπάρχουν και όλα τα άλλα που βρίσκονται κάτω από τα χαλάσματα των βομβαρδισμένων κτιρίων. «Κανείς δεν ασχολείται με αυτά, κατεδαφίζουν και τα πετάνε μαζί με τα μπάζα στις χωματερές. Δεν ψάχνουν για σωρούς κάτω από τα συντρίμμια». Δεν έχω τι να της πω. «Στο ίδιο μέρος, που βλέπουμε στη φωτογραφία, υπάρχουν και κινητά λουτρά που μπορούν να κάνουν μπάνιο, έχουν 10 λεπτά ο καθένας για να πλυθούν. Είναι όλα μαζί» συμπληρώνει.

Αυτά που ξέρουμε πια ότι έχουν συμβεί στην Μπούτσα και στο Χοστόμελ είναι μια μικρογραφία όσων έχουν συμβεί στη Μαριούπολη, απλώς δεν υπάρχει πρόσβαση των δυτικών μέσων ενημέρωσης, μου λέει και συμπληρώνει: «Τώρα βλέπουμε μόνο με τα μάτια των Ρώσων, και ό,τι μαθαίνουμε μέσα από αυτό το chat. Κατά τα άλλα, οι κατοχικές αρχές προσπαθούν να δώσουν την εικόνα ότι όλα είναι μια χαρά, στήνουν φιέστες και φιλικούς αγώνες ποδοσφαίρου, ενώ στην πόλη υπάρχουν παντού πεταμένα πτώματα. Και βάζουν  παιδάκια να τραγουδήσουν, τα βιντεοσκοπούν και τα δείχνουν στη Ρωσία».

Δεν συνειδητοποιείς ότι μιλάμε για ανθρώπους που μέχρι πριν λίγους μήνες είχαν ζωές σαν τις δικές μας. Μέχρι που πέφτεις σε αυτή τη φωτογραφία, στην ανάρτηση της Όλγας, επίσης από το Telegram.

► Η Natalia Krasilnikova, διευθύντρια της Υπηρεσίας Παιδικής Προστασίας του Δήμου Μαριούπολης, δολοφονήθηκε από ρωσικά πυρά μαζί με τις δύο κόρες της, Angelina και Renata, και τον σύζυγό της, Ruslan. Τα πτώματά τους βρέθηκαν αυτές τις ημέρες (11 Ioυνίου) κάτω από συντρίμμια του σπιτιού τους, σε πλήρη αποσύνθεση. Η Ναταλία ασχολούταν με ορφανά της Μαριούπολης και την υιοθεσία τους, ενώ από τις πρώτες ημέρες του πολέμου ηγήθηκε της εκκένωσης των ορφανών παιδιών σε ασφαλείς περιοχές. Τα δικά της παιδιά δεν πρόλαβε να σώσει...

Διαβάζω ότι ο δήμαρχος της πόλης, Βαντίμ Μποϊτσένκο, είπε στην ουκρανική τηλεόραση ότι τα πτώματα από τις μάχες δεν έχουν περισυλλεχθεί, με αποτέλεσμα τα πηγάδια να έχουν μολυνθεί, ενώ με την άνοδο της θερμοκρασίας η κατάσταση είναι τραγική: Συγκεκριμένα: «Έχει ξεσπάσει δυσεντερία και χολέρα. Δυστυχώς, αυτή είναι η εκτίμηση των γιατρών μας: ότι ο πόλεμος που στοίχισε τη ζωή σε 20.000 κατοίκους, δυστυχώς, με αυτές τις επιδημίες, θα σκοτώσει πολλές χιλιάδες Μαριουπολίτες ακόμα». Και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε ήδη από τον περασμένο μήνα για κίνδυνο χολέρας στη Μαριούπολη. Ρωτάω την Όλγα τι μαθαίνει.

«Δεν μπορείς να επιβεβαιώσεις τις πληροφορίες υπό αυτές τις συνθήκες, αλλά σε αυτό το chat διάβασα ότι ήδη υπάρχουν κάποια περιστατικά χολέρας στη Μαριούπολη. Και ότι στους ανθρώπους του Υπουργείου Εκτάκτων Αναγκών που ήρθαν από τη Ρωσία για την κατεδάφιση των κτιρίων δίνουν κάποια ειδικά σκευάσματα που βάζουν στο νερό για προστασία».

Τι άλλο ξέρουμε για τη Μαριούπολη; Τι διαβάζει στοTelegram; «Ξέρουμε ότι σε κάποια τμήματα της πόλης επανήλθε το ρεύμα, σε κάποια άλλα το νερό, το οποίο όμως απαγορεύεται να το πίνουν γιατί είναι άγνωστης προέλευσης. Επίσης ότι ο κόσμος πηγαίνει να πλυθεί στη θάλασσα, αλλά υπάρχει φόβος γιατί ήδη δύο άνθρωποι τις προηγούμενες μέρες έπεσαν σε νάρκη στην παραλία και σκοτώθηκαν. Τι άλλο ξέρουμε...;» σκέφτεται. «Είδα στο chat φωτογραφίες από αγγελίες που οι κάτοικοι ανταλλάσσουν πράγματα, π.χ. ανταλλάσσω μία ώρα φόρτιση του κινητού με ένα λίτρο βενζίνη, γιατί δεν υπάρχουν χρήματα, δεν υπάρχουν τράπεζες». 

«Επίσης μόλις διάβαζα πως αν δεν πάρουν ρωσική υπηκοότητα,τους λένε, δεν θα παίρνουν συντάξεις από τη Ρωσία, τους ζητούν να παραδώσουν την ουκρανική υπηκοότητα για να έχουν πρόσβαση σε χρήματα στο πλαίσιο της απο-ουκρανοποίησης».

Μου εξηγεί ότι υπάρχουν κάποια μικρά σημεία, σαν λαϊκές αγορές, που πάνε Μαριουπολίτες που έχουν περιβόλια και πουλάνε φρούτα και λαχανικά. Ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι μεγάλης ηλικίας που δεν μπορούσαν να φύγουν, και ότι δεν υπάρχουν φάρμακα, φαρμακεία, νοσοκομεία. Δεν λειτουργούν μαγαζιά, έγινε πλιάτσικο όλους αυτούς τους μήνες. Και πώς ζουν δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι; «Ε… ζουν. Υπάρχουν βίντεο στο chat, που ανάβουν φωτιές και μαγειρεύουν έξω. Διάβασα επίσης για 3 άτομα που ζούσαν στο διαμέρισμά τους σε μια πολυκατοικία που είχε χτυπηθεί, κατέρρευσε το κτίριο και καταπλακώθηκαν».

Τη ρωτάω για αυτό το κοριτσάκι που είχε βγάλει σε μία προηγούμενη ανάρτησή της, τη Λίζα. Όταν τη δεις, δεν μπορείς να τη ξεχάσεις. «Αυτό έγινε τον Μάρτιο όταν διεξάγονταν οι ένοπλες συγκρούσεις, απλώς τώρα τα μαθαίνουμε, πάλι σε εκείνο το κανάλι το είδα. Και πόσες ακόμα τέτοιες τραγικές ιστορίες, αμέτρητες, που δεν τις ξέρουμε…» Και πολλές δεν θα τις μάθουμε ποτέ.

► Το Λιζάκι ήταν 6 ετών. Μαζί με τη μαμά της και τον μπαμπά της προσπαθούσε να φύγει από την κόλαση της φλεγόμενης Μαριούπολης, αλλά το αυτοκίνητό τους το πυροβόλησαν κάποιοι καλοί κύριοι από τη Ρωσία και το Λιζάκι σκοτώθηκε, η μαμά της έχασε και τα δυο της πόδια και μπαμπάς ένα χέρι. Το Λιζάκι, το πτώμα του δηλαδή, έμεινε 10 μέρες μόνο του στο αυτοκίνητο, γιατί η μαμά και ο μπαμπάς δεν μπορούσαν να έρθουν αν το πάρουν. Τελικά το πήρε μια φίλη της μαμάς και το έθαψε.

Πριν μια εβδομάδα, είχε βάλει μια άλλη φωτογραφία, «κι αυτή τωρινή είναι, στην πλαζ, στην ανατολική πλευρά της Μαριούπολης, μέσα στον κρατήρα επιπλέει ένα πτώμα».

Μου στέλνει κι άλλες φωτογραφίες. Εδώ η καθημερινότητά τους. Κάθονται σε καρέκλες γραφείου, έξω από τα ερείπια.

Και εδώ, πλένουν τα ρούχα τους σε έναν κρατήρα (από βόμβα;) με νερό.

Εδώ είναι η δημοτική βιβλιοθήκη Andersen στη Μαριουπολη. Πριν και μετά.

«Με τους ανθρώπους εκεί η επικοινωνία είναι σχεδόν αδύνατη. Ίντερνετ υπάρχει μόνο στα σημεία που υπάρχει διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας, και εκεί συρρέουν κάτοικοι από όλη την πόλη για να βρουν σήμα. Ακόμα κι όταν βρίσκουν, όμως, φοβούνται να μιλήσουν, μήπως παρακολουθούνται οι επικοινωνίες και έρθουν και τους πάρουν».

Κάθε πότε πήγαινε στη Μαριούπολη; «Πήγαινα κάθε χρόνο και καθόμουν 2-3 μήνες». Τη ρωτάω με τη δημοσιογραφική μου ιδιότητα, αλλά προσπαθώ να έρθω στη θέση της, σκέφτομαι να ήταν η δική μου πόλη, και η δική μου χώρα. Το βγάζει καθόλου από το μυαλό της; «Δεν μπορείς να το βγάλεις από το μυαλό σου. Έχει γίνει εμμονή πλέον, κι αν πας να ξεχαστείς, βλέπεις αυτές τις εικόνες…»

Είναι αλήθεια ότι την Ουκρανία την έχουμε ξεχάσει, κι ας διανύουμε το πιο οδυνηρό κομμάτι στο πεδίο των μαχών, με 200 Ουκρανούς να πέφτουν κάθε μέρα που περνάει. Υπάρχει αυτό που λέμε κούραση συμπόνιας, και είναι και καλοκαίρι, ο κόσμος έχει κουραστεί και από τα δικά του προβλήματα, και από των άλλων. «Ναι, έχει κουραστεί ο κόσμος αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε για την Ουκρανία. Ο Πούτιν σε αυτό βασίζεται για να συνεχίσει τις θηριωδίες, στο ότι ο κόσμος θα κουραστεί και θα σταματήσει να ασχολείται. Η κοινή γνώμη πρέπει να είναι σε εγρήγορση» μου λέει. «Και ειδικά στην Ελλάδα πρέπει να κάνουμε  αυτή τη σύγκριση με τον Ερντογάν και την Τουρκία, ότι είναι εντελώς ίδια προσχήματα, ίδια ρητορική, ίδιες οι αιτίες που δικαιολογούν μια επίθεση…». Δεν τολμάμε καν να κάνουμε αυτή τη σκέψη, αλλά, ναι, οι Έλληνες έχουμε ακόμα περισσότερους λόγους να στηρίζουμε τη μαχόμενη Ουκρανία, και όχι μόνο για ηθικούς λόγους. Αλλά αυτό είναι μια άλλη, μεγάλη και δύσκολη συζήτηση.