Πώς θα γινόταν σήμερα ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος;

Για ποικίλους λόγους, ο Ερντογάν τελευταία λέει πολλά εναντίον μας, ίσως περισσότερα από ποτέ. Η συζήτηση για μια πιθανή ελληνοτουρκική σύρραξη διεξάγεται πολύ πριν τα παιδικά μου χρόνια, τη δεκαετία του 1970, με κυμαινόμενη ένταση. Είναι λοιπόν αναμενόμενο αυτή να έχει σήμερα φουντώσει, και μάλιστα υπό το κλίμα της -αρχικά απροσδόκητης για πολλούς- ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ας εξετάσουμε επιγραμματικά κάποια βασικά σημεία, όσο επιτρέπουν οι ανοικτές πηγές, η ως τώρα εμπειρία και η κοινή λογική. 

Μία ελληνοτουρκική σύρραξη θα διέφερε από αυτή που παρακολουθούμε στην Ουκρανία. Δεν υπάρχουν οι αχανείς εκτάσεις ούτε τα αντίστοιχα πληθυσμιακά μεγέθη, οι δε δυνητικοί αντίπαλοι έχουν σχετικά μικρή διαφορά μαχητικής ικανότητας. Αν και απέχει, η πιο ταιριαστή και οικεία αναλογία είναι ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος του 1973, με κριτήριο τους αραβικούς αριθμούς σε σχέση με τους ισραηλινούς. Χαρακτηριστική ομοιότητα με την ελληνική περίπτωση είναι η πάγια αδυναμία του Ισραήλ να αμυνθεί σε βάθος (σε αντίθεση με τους Ουκρανούς), ενώ μια βασική διαφορά εντοπίζεται στην ήδη αξιοσέβαστη ισραηλινή αμυντική βιομηχανία της εποχής• αντιπαραβαλλόμενη με την τουρκική, η σημερινή δίκη μας είναι αναιμική. Και φυσικά το Αιγαίο δεν είναι Σινά.

Καλές οι διμερείς αμυντικές συμφωνίες, όμως θα έπρεπε να πολεμήσουμε ολομόναχοι και αποτελεσματικά, κατ’ ελάχιστο τις πρώτες ώρες. Οι Ουκρανοί στηρίχθηκαν επειδή κράτησαν.

Αναρωτιέμαι αν στην Κύπρο υπάρχει άμεσος κίνδυνος να συμβεί κάτι δραματικό. Το τωρινό στάτους κβο βολεύει μεν τους πάντες, όμως η ΑΟΖ της αποτελεί δέλεαρ για ριψοκίνδυνες ενέργειες. Πάντως η αυτόνομη κυπριακή ικανότητα για άμυνα είναι αξιόλογη.

Η άποψη ότι η συμμετοχή αμφοτέρων στο ΝΑΤΟ θα εξασφαλίσει αποτροπή -ή έστω σύντομη διακοπή- των εχθροπραξιών δε φαίνεται να ευσταθεί, δεδομένου ότι ο εν λόγω οργανισμός τηρεί ουδέτερη στάση απέναντι στην πολυετή διμερή διένεξη, η δε Άγκυρα συνηθίζει πια να κάνει του κεφαλιού της, όπως έχουν αντιληφθεί Φινλανδοί και Σουηδοί. Αντίθετα, η απειλή σοβαρών οικονομικών κυρώσεων εκ μέρους της ΕΕ και μια παρόμοια των ΗΠΑ για θεαματική υποβάθμιση της τουρκικής πιστοληπτικής ικανότητας θα μπορούσαν να ασκήσουν πολύ πιο ευεργετική επίδραση. Στην τρέχουσα συγκυρία, η διάσπαση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ θα αποτελούσε ανυπολόγιστα αρνητική εξέλιξη για τη Δύση.

Παρά ορισμένες προβλέψεις / προσδοκίες πως ένας μακροχρόνιος πόλεμος είναι και πιθανός και υπέρ ημών, πολύ φοβάμαι ότι τίποτα από τα δύο δεν ισχύει. Η Τουρκία δεν έχει απλώς οκταπλάσιο και νεανικό πληθυσμό, διαθέτει επίσης πλήρως ελεγχόμενα μίντια, πολύ πιο στρατιωτικοποιημένη κρατική μηχανή και μία πολεμική βιομηχανία ικανή να υποστηρίζει αρκετά ικανοποιητικά τις ΕΔ της, τουλάχιστον με υλικό σχετικά χαμηλής τεχνολογίας. Περαιτέρω, το καθεστώς Ερντογάν δε λογοδοτεί στο λαό και στηρίζεται από την κεμαλική αντιπολίτευση για τα ελληνοτουρκικά, με συνέπεια να μπορεί να αντέξει αρκετά περισσότερες ανθρώπινες απώλειες. Από την άλλη, η ιδέα να οπλιστούν και να στρατωνιστούν ταυτόχρονα μερικές χιλιάδες Έλληνες νεοναζί και μπαχαλάκηδες επίστρατοι σίγουρα θα έπρεπε να μας προβληματίζει.

Η διάσημη στρατηγική αξία της Τουρκίας έχει απομοιωθεί, αφότου έδειξε στη Δύση ότι θα επιδιώξει τα δικά της συμφέροντα ακόμη και εις βάρος εκείνων των συμμάχων και εταίρων της. Η ελληνική στρατηγική αξία έχει μεν ανέβει χάρη στη δυνατότητα και προθυμία μας -από κοινού με την Κύπρο- να αντισταθμίσουμε πολλά τουρκικά πλεονεκτήματα, αλλά το υψηλό ειδικό βάρος της βιομηχανίας τους στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες -ειδικά των ευρωπαϊκών μεγάλων ομίλων- θέτει τα πλούσια κράτη της ΕΕ σε καθεστώς σχετικής ομηρίας.

Γίνεται ήδη λόγος περί τουρκικών υβριδικών απειλών, με ιδιαίτερη έμφαση στις διάφορες κυβερνοεπιθέσεις κατά της ελληνικής εθνικής συνοχής. Στο ίδιο πλαίσιο, μεταξύ προσφύγων και μεταναστών που έχουν βρεθεί στον ελλαδικό χώρο είναι ιδιαίτερα πιθανό να συγκαταλέγονται ενεργούμενα των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, εντεταλμένα να προκαλέσουν αναστάτωση στα μετόπισθεν. Μακάρι να μη χρειαστεί να μάθουμε κατά πόσον η ΕΥΠ και η ΕΛΑΣ είναι σε θέση (μόνες ή με εξωτερική συνδρομή) να εξουδετερώσουν εγκαίρως τέτοιου είδους απειλές. Εντός του τουρκικού εδάφους ανάλογο αποσταθεροποιητικό ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν οργανώσεις που μάχονται κατά της καθεστωτικής καταστολής, δηλαδή αριστερές, κουρδικές ή αλεβίτικες.

Τα οπλισμένα αλλά αργοκίνητα Μπαϊρακτάρ είναι επικίνδυνα κυρίως για στρατούς δίχως αεροπορική κάλυψη, κάτι που σίγουρα δεν ισχύει για το δικό μας. Μπορούν όμως να κάνουν ζημιά σε περίπτωση αιφνιδιασμού, ενώ χαρακτηρίζεται αξιέπαινη η πρωτοβουλία της τουρκικής στρατιωτικής ηγεσίας να προμηθεύεται και να αξιοποιεί drones κάθε είδους και μεγέθους, σε αέρα, θάλασσα και στεριά. Εμείς αντίθετα υστερούμε δραματικά σε αυτό το πεδίο, αν και ήμασταν πρωτοπόροι το μακρινό 1982, με το Πήγασος 1 της ΕΑΒ. Τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν αναλάβει να βγάλουν το φίδι από την τρύπα.

Δυνατό ατού των αναθεωρητών γειτόνων είναι η πολεμική εμπειρία πολλών επαγγελματιών στρατιωτικών τους. Κακά τα ψέματα, σε σχέση με τους Έλληνες ομόβαθμους τους είναι πολλοί όσοι Τούρκοι καταδρομείς, χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και χειριστές ελικοπτέρων έχουν βιώσει μάχες και γνωρίζουν πώς ενεργεί κανείς μέσα στο χάος τους.

Είναι γεγονός ότι πραγματοποιήθηκαν -και συνεχίζονται- μεγάλες διώξεις μέσα στο τουρκικό στράτευμα, ειδικά φερόμενων ως «γκιουλενιστών», με εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στο προσωπικό της αεροπορίας και του ναυτικού. Ωστόσο, αυτή η αποδυνάμωση θα αποτελέσει ουσιαστικό πρόβλημα μόνο σε περίπτωση εκτεταμένων επιχειρήσεων, όπου βέβαια πολλοί διωχθέντες θα σπεύσουν να εξαγνιστούν, επιστρέφοντας πρόθυμα στα όπλα.

Οι ΕΔ και των δύο χωρών έχουν πέσει θύματα οικονομικών και πολιτικών αντιξοοτήτων. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη προσπαθεί πλέον να καλύψει το χαμένο έδαφος της περιόδου μετά το 2005 (όταν παραγγέλθηκαν τα τελευταία F-16) με απανωτές παραγγελίες εκσυγχρονισμών, ανταλλακτικών και νέων συστημάτων, ενώ η Τουρκία πασχίζει να συντηρήσει και να ανανεώσει τον οπλισμό της έχοντας κόντρα τη ραγδαία υποτίμηση της λίρας, τη μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της και την απροκάλυπτη δυσαρέσκεια του Κογκρέσου για το αντισημιτικό, επεκτατικό και φιλορωσικό ερντογανικό καθεστώς.

Όσον αφορά το διαθέσιμο υλικό τους, οι ελληνικές ΕΔ παραμένουν αξιοπρεπέστατες, ομολογουμένως χάρη στις απλοχεριές της περιόδου Τσοχατζόπουλου - Παπαντωνίου. Ωστόσο, η σπατάλη και η έλλειψη κεντρικής φιλοσοφίας που να διείπε εκείνες τις αγορές είχε σαν αποτέλεσμα ένα στράτευμα δύο ή και παραπάνω ταχυτήτων, του οποίου ο βαθμός ετοιμότητας και ικανότητας εκτέλεσης συνδυασμένων επιχειρήσεων είναι άγνωστος. Ευκταίο είναι οι γνώριμοι δημοσιοϋπαλληλικοί ιοί να μην έχουν προσβάλλει βαριά το πολύτιμο στελεχιακό δυναμικό, όμως όσα αλλοπρόσαλλα έχουμε ακούσει πριν και κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής από διάφορους απόστρατους αξιωματικούς γεννούν αμφιβολίες.

Η ρωσοουκρανική σύρραξη επιβεβαιώνει την ορθότητα της ελληνικής επιλογής να επενδύσει από καιρό σε αντιαρματικά συστήματα. Ελπίζω να μη καταγραφεί ολιγωρία μας στα επίσης δικαιωμένα συστήματα διοίκησης, επικοινωνιών, νυχτερινού και ηλεκτρονικού πολέμου.

Είθισται να ακούμε ότι οι απέναντι θα καταλάβουν κάποια βραχονησίδα, ώστε μετά να μας σύρουν σε διαπραγματεύσεις από θέση ισχύος. Αυτή η εκτίμηση είναι μάλλον εσφαλμένη, διότι μια τέτοια κίνηση θα μας προσέφερε τη δυνατότητα να προχωρήσουμε σε ανακήρυξη χωρικών υδάτων 12 μιλίων και σε μονομερή οριοθέτηση ΑΟΖ, χωρίς να τελούμε υπό την πίεση απελευθέρωσης ζωτικού εθνικού εδάφους. Η κατάληψη κατοικημένου νησιού θα λειτουργούσε πολύ πιο πιεστικά για οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση, με το μικρό, ευάλωτο μα και στρατηγικό Καστελόριζο να αποτελεί τον πιθανότερο στόχο.

Σε αυτή τη φάση, η χώρα μας αναμφίβολα υπερτερεί στη θάλασσα λόγω ποιοτικότερου έμψυχου και άψυχου δυναμικού, γεγονός με σημασία εφόσον έχουμε πόλεμο και όχι θερμό επεισόδιο.

Η αεροπορία μας μπορεί να καταφέρει ιδιαίτερα καταστροφικά πλήγματα στους γείτονες μας, λογικά σε μεγαλύτερο βαθμό από όσο μπορούν εκείνοι, δεδομένης και της σαφώς ικανότερης αεράμυνάς μας. Οι λιγοστοί τουρκικοί βαλλιστικοί πύραυλοι συνιστούν περισσότερο ενόχληση παρά απειλή. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει τη θεωρητική δυνατότητα να ανταποδώσει σε κατάληψη εθνικού εδάφους με αποβατική ενέργεια της ΑΣΔΕΝ στην Ίμβρο ή με βαθιά διείσδυση του Δ' ΣΣ στην ανατολική Θράκη, όπου ιδανικά θα απέκοπτε την Τουρκία από την Ευρώπη. Η τελευταία δυνατότητα μάλλον είναι υπερβολικά απαιτητική, όμως η πρώτη είναι αναμφισβήτητα αξιοποιήσιμη. Εξυπακούεται ότι τυχόν μαζική χρήση ιπτάμενων μέσων θα αποτελούσε πρωτίστως πολιτική επιλογή, που εν μέρει θα επηρεαζόταν από ξένους παράγοντες. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι η δύσκολη δωδεκαετία που περάσαμε έχει αποστερήσει την ψύχραιμη σκέψη από μεγάλο ποσοστό Ελλήνων, ειδικά φτωχοποιημένων 50ρηδων και 60ρηδων... Ράμπο του πληκτρολογίου. Η τόσο πιεσμένη ελληνική κοινωνία ψάχνει διακαώς κάπου να ξεσπάσει και να λειτουργήσει σαν τους προγόνούς μας το 1897, κάτι απολύτως γνωστό σε οποιονδήποτε ένοικο του Μεγάρου Μαξίμου.

Έχουμε μια εμμονή με τους γείτονές μας, προφανώς όχι αδικαιολόγητη. Πέραν του ότι προσπαθούν να μας εκφοβίζουν σε καθημερινή βάση, ότι μας απείλησαν πριν από 100 ακριβώς χρόνια με γενοκτονία και ότι εξεδίωξαν όσους συμπατριώτες μας είχαν παραμείνει νόμιμα στην Πόλη και στην Ίμβρο, οι Τούρκοι δυστυχώς μας κέρδισαν και στους τελευταίους πολέμους όπου αντιπαρατεθήκαμε, σε Μικρά Ασία και Κύπρο, με το Έπος του 1940 να μας παρηγορεί. Αν και υπερτερούμε νομικά και ηθικά, σίγουρα δεν μας καθησυχάζει το γεγονός ότι κατόρθωσαν να… γκριζάρουν το καθεστώς των Ιμίων, σε μια περίοδο όταν η Ελλάδα ήταν σε συγκριτικά καλύτερη κατάσταση, η δε Γείτων επιθυμούσε διακαώς την εισδοχή της στην ΕΕ. Μια επιθετική ενέργεια εκ μέρους τους μοιάζει παράλογη, ειδικά φέτος το καλοκαίρι, καθώς είναι εκείνοι που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για ξένο συνάλλαγμα και δεν έχουν τα περιθώρια να διαρρήξουν ολοκληρωτικά τις σχέσεις τους με την Ουάσιγκτον. Παρά ταύτα, ο Ερντογάν δείχνει να ζηλεύει τη δόξα του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή, τη στιγμή που ο Ρώσος ομότιτλος του την έχει δει… νέος Μέγας Πέτρος. Πέρα από την πολιτική επανισχυροποίηση του στο εσωτερικό, μία επιτυχημένη επίθεση εναντίον μας, συνδυασμένη με τις ανακοινωθείσες επιχειρήσεις σε συριακό έδαφος, θα μπορούσε να του αποφέρει σημαντικό τμήμα του Εθνικού Όρκου του 1920, όπως φυσικά και την πολυθρύλητη Γαλάζια Πατρίδα. Δηλαδή, μέσα σε λίγους μήνες θα μπορούσε να ξεπεράσει σε επιτεύγματα τον Ατατούρκ και να αντικαταστήσει εκείνου το πανταχού παρόν πορτραίτο με το δικό του. Αν όντως έχει τέτοιες βλέψεις, η λογική του του επιτάσσει να κινηθεί σχετικά γοργά, αλλιώς μέσα σε μια πενταετία η ισορροπία δυνάμεων σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο θα έχει ανατραπεί εις βάρος της χώρας του, η δε ασταμάτητη επιθετική ρητορική του τον στριμώχνει ακριβώς όπως στρίμωξε τον Πούτιν η δική του. Συνεπώς, είναι επιεικώς επιπόλαιο το να κρίνουμε την τωρινή πολυσήμαντη κλιμάκωση των προκλήσεων σύμφωνα με την κλασική συλλογιστική «έλα μωρέ, μια απ’ τα ίδια είναι, έτσι τα λένε για ν’ αγοράζουν όπλα, τίποτα δεν θα γίνει».