Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα και την Ευρώπη, τα προσφυγικά ρεύματα και οι μηχανισμοί εξευρωπαϊσμού
Το βέβαιο είναι ότι η Ευρώπη γερνάει. Όπως και η Ελλάδα. Ο δυτικός κόσμος γερνάει. Η ποσοτική γήρανση όμως είναι αντιστρόφως ανάλογη με την πολιτισμική. Ενώ συρρικνώνονται πληθυσμιακά οι κοινωνίες της Δύσης, οι πολιτισμικές της «επεκτάσεις» πολλαπλασιάζονται παγκοσμίως, κυρίως διά των αγορών.
Τα δεδομένα είναι πολύ σαφή. Και μετρήσιμα στην εξέλιξή τους στο μέλλον. Η Κίνα, η Ινδία και κυρίως η Αφρική θα επικρατήσουν στον πλανήτη. Και η πληθυσμιακή επικράτηση –ιδιαιτέρως της Αφρικής– θα μεγαλώσει την επεκτατική διάθεση όλων: επισιτιστική κρίση, αδυναμία των κυβερνήσεών τους για κοινωνική δικαιοσύνη, συγκρούσεις, εγκληματικότητα και πολλά προβλήματα που παράγει συνεχώς το έλλειμμα της δημοκρατίας.
Είναι βέβαιο ότι θα δεχτούμε τεράστια προσφυγικά ρεύματα.
Αυτή η διαφαινόμενη τάση αποτελεί την οξύμωρη εξέλιξη του δημογραφικού. Τη μεγάλη απειλή αλλά και τη λύση για την υπαρξιακή ταυτότητα της Ευρώπης, της Ελλάδας αλλά και της Δύσης ολόκληρης.
Είναι ασφαλώς αφέλεια να πιστεύουμε ότι θα μας δοθεί ποτέ η δυνατότητα κάθε οικογένεια να γεννήσει πέντε και οκτώ παιδιά, όπως συνέβαινε στην ελληνική επαρχία μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Το σημερινό «πρότυπο ζωής» δεν επιτρέπει στους Ευρωπαίους μια τέτοια προοπτική, όσα οικονομικά κίνητρα κι αν δοθούν. Το ίδιο, όμως, πρότυπο μπορεί να απορροφήσει πολιτισμικά τις νέες εισροές πληθυσμών στις δυτικές χώρες. Ανανεώνοντας με έναν δημιουργικό αναπτυξιακό μηχανισμό τις κοινωνίες μας.
Η δυσκολία βρίσκεται πάντα στην αμφισβήτηση που προκύπτει από την ίδια τη φιλελεύθερη αστική δημοκρατία. Την οποία με κόπο έχουμε κατακτήσει εδώ και δεκαετίες. Οι ενδοιασμοί αυτοί αφορούν κυρίως στον σεβασμό της πολυπολιτισμικότητας των λαών που πρέπει να ενσωματωθούν στον υφιστάμενο πολιτισμό μας.
Αλλά το ερώτημα θα είχε βάση μόνο αν ξεχνούσαμε την ενσωμάτωση των γηγενών πληθυσμών στον κορμό της χώρας. Θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να εξετάσουμε πώς ενσωματώθηκαν στα αστικά πρότυπα οι αγροτικές και κάπως «άγαρμπες» πολιτισμικά κοινωνίες της ελληνικής επαρχίας κατά τη διάρκεια του βίου του ελληνικού κράτους.
Πίσω από το δημογραφικό της Ευρώπης κρύβεται μια μεγάλη αλήθεια. Έχουμε ανάγκη από μη Ευρωπαίους τους οποίους με την παιδεία μας, τον πολιτισμό μας και πάνω απ' όλα με τη δημοκρατία μας, θα τους κάνουμε Ευρωπαίους. Γιατί θεωρώ αυτονόητο πως, για να θέλουν να ζήσουν στην Ευρώπη, θα επιθυμούν και να είναι Ευρωπαίοι…
Τι πρέπει να γίνει για αυτό; Να είμαστε ξεκάθαροι στις προθέσεις μας. Και να προτάξουμε ως πλαίσιο πολιτισμικής εξέλιξης των κοινωνιών μας τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη διαλεκτική και τη συλλογικότητα. Αξίες κλασικές και απαράβατες για τον σεβασμό της ανθρώπινης υπόστασης.
Τα εκπαιδευτικά συστήματα και οι αγορές είναι σε θέση να εδραιώσουν μηχανισμούς εξευρωπαϊσμού κάθε νέου ανθρώπου που θα αποδέχεται εθελοντικά τη νέα ταυτότητα του Ευρωπαίου, του Γερμανού, του Έλληνα, του Ιταλού. Κρατώντας βεβαίως την τοπική κουλτούρα της ιδιαίτερης πατρίδας του, με την προϋπόθεση της δημοκρατικότητας των πολιτιστικών στοιχείων. Όπως ακριβώς έκαναν οι Πόντιοι ή οι Κρητικοί ως Έλληνες. Όπως οι ισπανόφωνοι της Αμερικής, οι Ιρλανδοί και οι Αφροαμερικανοί.
Εκείνο που χρειάζεται είναι μία πιο αυστηρή στους θεσμούς της δημοκρατία και πάνω από όλα συνειδητοποίηση ότι η Ελλάδα και η Ευρώπη δεν είναι «καθαρές» εθνικές κοινότητες ή συνασπισμοί. Αλλά κιβωτοί πολιτισμού στις οποίες ο κόσμος ολόκληρος βασίζει υποσυνείδητα την ύπαρξή του.
Ας μην φοβόμαστε να βάλουμε τους κανόνες εξευρωπαϊσμού νέων πληθυσμών. Στο κάτω κάτω για δημοκρατία, κράτος δικαίου, παραγωγικότητα και αγορά εργασίας μιλάμε.
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
13°
