Ο χρησμός του Τοτέμ και τα Ταμπού των σκοτεινών επιτελείων

Ποιος, αλήθεια, θα το περίμενε; Μετά από ένα τρίμηνο πολεμικής αναμέτρησης οι σοβαροί αναλυτές είτε στις ΗΠΑ είτε στην Ευρώπη καταλήγουν σε ένα δυσεξήγητο συμπέρασμα. Ο Πούτιν θα ηττηθεί σε αυτόν τον πόλεμο που ο ίδιος προκάλεσε. Στην πραγματικότητα μιλάμε για ένα διογκωμένο «Σύνδρομο Μιλόσεβιτς» όπου όσα θα μπορούσες ή νόμιζες ότι μπορούσες να κερδίσεις στην αρχή ενός πολέμου τα έχασες στη συνέχεια στο πεδίο και στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων.

Δύο ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις, η πρώτη από το Foreign Affairs με τον τίτλο «Putin Is Going to Lose His War» και η δεύτερη από την γαλλική «Le Monde» με τίτλο «Les dix leçons militaires de la guerre en Ukraine», έρχονται να καταδείξουν το δυσεξήγητο. Πώς δηλαδή μία κατά τεκμήριο μεγάλη στρατιωτική δύναμη με σύγχρονους εξοπλισμούς (θεωρητικά τουλάχιστον) καταφέρνει να ηττηθεί σε έναν πόλεμο φθοράς που η ίδια προκάλεσε. Οι λόγοι είναι πολλοί και οι περισσότεροι από αυτούς αφήνουν με το στόμα ανοικτό τους ειδικούς σε στρατιωτικά ζητήματα. Η ρωσική στρατιωτική μηχανή στο τέλος της ημέρας αποδεικνύεται πολύ κατώτερη των περιστάσεων, η δε ρωσική οικονομία δεν είναι σε θέση να αντέξει την πίεση που ασκείται λόγω της πολεμικής προσπάθειας και βεβαίως λόγω των δυτικών κυρώσεων. Το κοκτέιλ είναι εκρηκτικό.

Το εάν τελικά θα ανατραπεί ή όχι ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι το ζητούμενο και το ερώτημα από μόνον του προσομοιάζει σε σκληρή νοητική άσκηση. Η στρατιωτική ήττα στο Αφγανιστάν και η ταπεινωτική αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων συνέβαλαν στην τελική πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και του πυρήνα εξουσίας στη Μόσχα. Η αδυναμία στιβαρής διακυβέρνησης από τον Γιέλτσιν κατέληξε σε ένα «πραξικόπημα δωματίου» ή αλλιώς «πραξικόπημα της Αυλής». Ο Γκορμπατσόφ ανετράπη με εσωτερικές κινηματικές διαδικασίες. Πολύ νωρίτερα ο ουκρανός Χρουστσόφ είχε ανατραπεί με «κλειστές» διαδικασίες. Με λίγα λόγια. Η κομμουνιστική Ρωσία και η ιδιότυπη πολιτικά συνέχεια της διατηρούν με ζήλο την παράδοση των επαναλαμβανόμενων «Pronunciamientos»

Γιατί λοιπόν να μην επαναληφθεί το γνωστό σκηνικό. Λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με την Γερμανία ο Στάλιν επιτίθεται στη Φινλανδία. Είμαστε στο 1939 όταν άρχισε ο «Χειμερινός Πόλεμος» οποίος κατέληξε σε φιάσκο. Τότε ο Στάλιν αποτραβήχτηκε και άφησε τους επαγγελματίες να συνεχίσουν την δουλειά. Αργότερα η Μόσχα υπέγραψε μία άκρως ταπεινωτική συμφωνία ειρήνης αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος και το εύρος πυρός της μικρής Φινλανδίας.

Το ίδιο ακριβώς σκηνικό επαναλαμβάνεται στις πεδιάδες της Ουκρανίας, μόνο που ο Πούτιν δεν έχει ακόμη αποτραβηχτεί από την καθημερινή διαχείριση του πολέμου. Το αντίθετο.

Όπως σημειώνει με έντονη διάθεση σαρκασμού ο αρθρογράφος του Foreign Affairs, τα χείριστης ποιότητας κινεζικά ελαστικά με τα οποία κινούνται τα ρωσικά στρατιωτικά οχήματα «πρόδωσαν» τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις στο πεδίο των συγκρούσεων. Πιθανότατα. Δεν χάνεις έναν πόλεμο μόνον από τα κινεζικά ελαστικά ωστόσο. Αν εντρυφήσει ο αναγνώστης στη δημοσιογραφική ανάλυση της «Le Monde» αντιλαμβάνεται πως το σύνολο της ρωσικής στρατιωτικής δομής είναι κατώτερη των περιστάσεων. Επί της ουσίας τίποτε δεν λειτούργησε σωστά σύμφωνα με τις σύγχρονες στρατιωτικές προδιαγραφές. Ούτε οι γραμμές ανεφοδιασμού, ούτε η προκεχωρημένη επιμελητεία, ούτε τα οπλικά συστήματα που ενεπλάκησαν υλοποίησαν τους τακτικούς στόχους τους οποίους λογικά είχε θέσει το Γενικό Επιτελείο.

Τα συστήματα ευέλικτης άμυνας που υιοθέτησε ο ουκρανικός στρατός με τον ελαφρύ αλλά τεχνολογικά άριστο εξοπλισμό που εξασφάλισε η δυτική βοήθεια, καθήλωσαν τις ρωσικές δυνάμεις και επέφεραν δυσανάλογες απώλειες στον ρωσικό στρατό. Πολύ περισσότερες από τις συνολικές απώλειες που είχαν οι Σοβιετικοί στον πόλεμο του Αφγανιστάν. Και όλα αυτά μέσα σε 3 μήνες. Ανήκουστο για σύγχρονο στρατό μίας παρεμβατικής, όπως το επιδιώκει, στρατιωτικής υπερδύναμης.

Ύστερα από τη διαπίστωση, δύο είναι τα βασικά σενάρια που δρομολογούνται: Είτε η Δύση θα υιοθετήσει τις παραινέσεις του Χένρι Κίσιγκερ και θα πείσει το Κίεβο να παραχωρήσει στη Ρωσία τις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας, οπότε ο πόλεμος λήγει και ο Πούτιν διασώζεται (για πόσο;), είτε η Δύση προετοιμάζεται για μακρά πολεμική αναμέτρηση στην Ουκρανία η οποία θα καταλήξει στην ανατροπή του Πούτιν και την έναρξη κύκλου αταξίας στη Ρωσική Ομοσπονδία. Σε μία τέτοια περίπτωση θα επακολουθήσει μία περίοδος εναγκαλισμού της Ρωσίας από το δυτικό σύστημα και η έναρξη ενός σχεδίου Μάρσαλ όπως εκείνο που σχεδιαζόταν αλλά που ποτέ δεν υλοποιήθηκε, το 1991.

Όλες οι παραπάνω σκέψεις κατατίθενται στα... χαρτιά διότι στο ίδιο το πεδίο αναπτύσσονται άλλες και πολλές φορές αντιφατικές δυναμικές.

Ο Πούτιν διαθέτει την καλοπληρωμένη και καλά εξοπλισμένη όσο και πανίσχυρη σε εύρος πυρός Προεδρική του Φρουρά η οποία θα τον προστατεύσει μέχρι τέλους. Μία ανατροπή στο Κρεμλίνο δεν θα ήταν μία εύκολη υπόθεση. Από την άλλη, το ίδιο το στράτευμα έχει αποσυντεθεί από τη διαφθορά, σε σημείο που να μην υφίσταται ακόμη και στο πεδίο της μάχης αποτελεσματική αλυσίδα μεταφοράς διαταγών. Επί της ουσίας ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να εφαρμόζει το σοβιετικό δόγμα με ένα εξαιρετικά διογκωμένο σώμα αξιωματικών και ένα ανύπαρκτο σώμα υπαξιωματικών το οποίο θα διασφάλιζε, όπως σε κάθε σύγχρονο στρατό, την ομαλή λειτουργία του Chain of Commandment. 

Είναι προφανές πως ο ηλικίας 99 ετών Χένρι Κίσινγκερ δεν ανέλαβε μόνος του την πρωτοβουλία να εξηγήσει πως η Ουκρανία θα πρέπει να παραχωρήσει εδάφη στην Ρωσία. Κάποιος ή κάποιοι στον πυρήνα του αμερικανικού βαθέως κράτους ζήτησαν από τον υπέργηρο γκουρού της Διπλωματίας να αναλάβει δράση. Προφανώς υπερίσχυσε ο ορθολογισμός της κυνικής Real Politik. Ωστόσο ο Χένρι Κίσινγκερ προχώρησε εν είδει νουθεσίας και σε έναν άλλο χρησμό. Δεν πρέπει οι ΗΠΑ να αφήσουν την Κίνα να πλησιάσει τη Ρωσία. Που σημαίνει, σε όρους πολιτικούς, πως η Ταϊβάν αργά ή γρήγορα (μάλλον περισσότερο γρήγορα) θα πρέπει να επιστρέψει στον κινεζικό κορμό. Με όποιο καθεστώς ή νομικό πλαίσιο συμφωνηθεί. Μία Κίνα, δύο συστήματα και τρεις ή κάμποσες άλλες παραλλαγές. Δεν έχει σημασία. Το νησί της Φορμόζας, το κράτος που ίδρυσε ο εθνικιστής Τσανγκ Κάι Σεκ μετά την ήττα του από τον Μάο, με κάποιο θεσμικό τρόπο και διεθνείς εγγυήσεις θα πρέπει ενσωματωθεί. Βεβαίως το εγχείρημα ενσωμάτωσης του Χονγκ Κονγκ κατέδειξε τα όρια ανοχής του Πεκίνου στις όποιες δημοκρατικές διαδικασίες. Κανένα για την ακρίβεια. Ο Κίσινγκερ ωστόσο τολμά να εκφράσει φωναχτά όλα όσα οι υπόλοιποι ψιθυρίζουν off the record πίσω από τις κουίντες. Αν αυτά που λέει είναι πολύ προβοκατόρικα, τότε θα έχει το ακαταλόγιστο λόγω ηλικίας. Αν είναι πολύ κυνικά, τότε θα είναι λόγω σοφίας. Αν τα λεγόμενά του είναι αποδεκτά, τότε θα παραπέμψουμε στην τεράστια πείρα του. 

 Η «μάχη στις κατακόμβες του Αζοφστάλ» θα αποτελέσει πεδίο δράσης λαμπρό για τον κινηματογράφο και τους μυθιστοριογράφους.

Οι πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία ήταν πάντα αργόσυρτες, όπως νωχελικές είναι οι κινήσεις της αρκούδας όταν αυτή ξυπνά από την χειμερία νάρκη της. Κινήσεις αργές, βαλτώδεις. Ενδεχομένως αυτά που συμβαίνουν σήμερα να επηρεάσουν εξελίξεις οι οποίες θα συνειδητοποιηθούν πολύ αργότερα. Ο χρόνος, όπως και η ανθρώπινη ζωή στους λαούς της στέπας, είναι πολύ σχετικές έννοιες. Μία γεύση αυτής της περίεργης νοοτροπίας μπορεί να εισπράξει κανείς διαβάζοντας εκείνο το ιδιότυπο ημερολόγιο του Τσέχωφ με την καταγραφή των εντυπώσεών του από το ταξίδι του και την παραμονή του στη νήσο Σαχαλίνη, αυτό το αλλόκοτο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών και ποινικών καταδίκων.

Σε μία τέτοια χώρα είναι αναμενόμενο να υπάρχουν ακλόνητα Ταμπού όπως η βύθιση του Μόσκβα όπου πιθανότατα θυσιάστηκαν όλοι οι τραυματίες προκειμένου να μην υπάρξουν «ευρήματα» και αποδείξεις για τη μεγάλη απώλεια. Εξαιρετικό υλικό για έναν μελλοντικό Τσέχωφ ή έναν Αϊζενστάιν. Κάπως έτσι λειτουργεί και το Ταμπού της Μαριούπολης όπου χιλιάδες Ρώσοι και Ουκρανοί θυσιάστηκαν για μερικές δεκάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η «μάχη στις κατακόμβες του Αζοφστάλ» θα αποτελέσει πεδίο δράσης λαμπρό για τον κινηματογράφο και τους μυθιστοριογράφους. Ήταν μία μάχη στην οποία αποκρυσταλλώνεται αυτή καθεαυτή η έννοια του μάταιου σε ένα απόκοσμο απόλυτα φαιό από την σκουριά ντεκόρ που παραπέμπει στην κόλαση την ίδια. Οι φιγούρες των σακατεμένων ανθρώπων είναι, θαρρείς, σμιλεμένες από την μοίρα και τη ματαιότητα.

Θα είναι και το Αζόφσταλ ένα από τα κεντρικά Ταμπού σε αυτή τη σύγκρουση όπου η μελλοντική αποκάλυψη των μυστικών υπόγειων διαδρομών και των διαταγών από σκοτεινά κέντρα, θα έρχονται σε άμεση σύγκρουση με την εξόφθαλμη πραγματικότητα. Η σφαγή ήταν αχρείαστη και η στρατιωτική κατάληξη αυτή της μάχης ήταν απόλυτα προδιαγεγραμμένη. Στήθηκε ένα απίστευτο σκηνικό με πραγματικά πυρά και πραγματικούς νεκρούς στο όνομα μίας από τις κυρίαρχες επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου στην μεταπολεμική ιστορία. Πολύ πιο σύνθετη από τη «Μάχη του Σαράγιεβο» και τον βομβαρδισμό του αρτοποιείου στην παλαιά πλατεία της πόλης. Αχρείαστη πολιορκία, αχρείαστη σφαγή, απόλυτα αναγκαίες απώλειες για να λειτουργήσει ο μηχανισμός της προπαγάνδας. Ένθεν κακείθεν βεβαίως. Ήταν η εποχή που οι Κροάτες ενοικίαζαν πυροβόλα των Σέρβων για να βομβαρδίσουν στους Μουσουλμάνους και οι Μουσουλμάνοι νοίκιαζαν σερβικά τεθωρακισμένα για να χτυπήσουν τους Κροάτες. Οι συνδυασμοί, όπως καταλαβαίνετε, ήταν άπειροι και με έντονα τοπικά χαρακτηριστικά. Το χρήμα έρρεε άφθονο. Υπήρχε και τιμοκατάλογος. Τόσα ένα τανκ την ημέρα, τόσα ένα κανόνι των 135mm κ.λπ. Ακόμη η πραγματική κάθαρση δεν έχει επέλθει στην πολύπαθη και κακομεταχειρισμένη από την ιστορία Βοσνία. Μία άλλη πολύπαθη και κακομεταχειρισμένη από την ιστορία χώρα είναι σίγουρα η Ουκρανία.